Έκτακτη σύνοδος κορυφής των ηγετών της ΕΕ θα πραγματοποιηθεί την Πέμπτη, με στόχο να βρεθεί τρόπος ενίσχυσης της ασφάλειας της Ευρώπης εν μέσω της επικείμενης αποχώρησης του Ντόναλντ Τραμπ, από τη στρατιωτική παρουσία στην ήπειρο, και, όπως αναφέρει σε ανάλυσή του το Politico, θα μπορούσε η σύνοδος αυτή να είναι μια ευκαιρία για επίδειξη της ευρωπαϊκής ενότητας

 Ωστόσο, σύμφωνα με το δημοσίευμα, φαίνεται ότι η Κομισιόν σκοπεύει να επωφεληθεί από την κρίση για να επεκτείνει τις εξουσίες της και να ενισχύσει την επιρροή της απέναντι στις εθνικές κυβερνήσεις.

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορονοϊού, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν παραγκώνισε τις χώρες προκειμένου να αγοράσει εμβόλια εκ μέρους τους, και στην αρχή του πολέμου στην Ουκρανία, ανέλαβε την πρωτοβουλία για κυρώσεις κατά της Ρωσίας και τις παραδόσεις όπλων στο Κίεβο. Αυτή η συγκεντρωτική προσέγγιση ήταν που οδήγησε στο προσωνύμιο «Βασίλισσα Ούρσουλα».

Οι ηγέτες της ΕΕ δεν θέλουν να συμβεί το ίδιο και σε ένα ευαίσθητο ζήτημα όπως οι αμυντικές δαπάνες.

«Η άμυνα εξακολουθεί να είναι κυρίως εθνική ευθύνη», δήλωσε ανώτερος διπλωμάτης της ΕΕ την περασμένη εβδομάδα, εξηγώντας την αντίθεση της χώρας του σε έναν κοινό ταμείο άμυνας που θα διαχειρίζεται η Κομισιόν.

Χώρες όπως η Πολωνία και η Φινλανδία θέλουν να θωρακίσουν την άμυνα από την επιχειρούμενη υπερβολή της Επιτροπής». «Η Πολωνία είναι ξεκάθαρη ότι θέλει να το κάνει αυτό έξω από την Κομισιόν», αναφέρει δεύτερος διπλωμάτης της ΕΕ από άλλη χώρα. Πρόσθεσε, ωστόσο, ότι αυτά τα επιχειρήματα είναι στην πραγματικότητα «ένα φύλλο συκής για να κρύψουν πιο ευαίσθητα ζητήματα, όπως το ότι τα κράτη-μέλη δεν θέλουν να έχει κάποιος τρίτος τον λόγο για το τι πρέπει να κάνουν».

Το προσχέδιο για τη συνάντηση Κορυφής

Οι εντάσεις θα φτάσουν στην κορύφωσή τους κατά τη διάρκεια της έκτακτης συνόδου κορυφής των ηγετών της ΕΕ στις 6 Μαρτίου, όπου η Φον Ντερ Λάιεν είπε ότι θα παρουσιάσει ένα «ολοκληρωμένο σχέδιο για τον επανεξοπλισμό της Ευρώπης».

Το προσχέδιο που προετοίμασαν οι κυβερνήσεις της ΕΕ για αυτή τη σύνοδο, το οποίο είδε το POLITICO, καλεί την Κομισιόν να δώσει περισσότερη δημοσιονομική ευχέρεια στα κράτη «χωρίς καθυστέρηση» και προτείνει «επιπλέον πηγές χρηματοδότησης» για την άμυνα «σε επίπεδο ΕΕ», συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας ανακατεύθυνσης κονδυλίων για την περιφερειακή ανάπτυξη. Ζητούν μάλιστα, από την εκτελεστική εξουσία της ΕΕ να «παρουσιάσει άμεσα τις σχετικές προτάσεις».

Σύμφωνα με το έγγραφο αυτό, η Κομισιόν θα προσφέρει διαφορετικές «επιλογές χρηματοδότησης» σε επιστολή προς τους ηγέτες της ΕΕ.

Η επιρροή του Τραμπ και η «εθνική ρήτρα διαφυγής»

Αυτή την εβδομάδα, η Φον Ντερ Λάιεν θα παρουσιάσει τον τρόπο με τον οποίο σκοπεύει να χαλαρώσει τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ για να επιτρέψει στις χώρες να εξαιρούν αποτελεσματικά τις στρατιωτικές δαπάνες από τα αυστηρά ελεγχόμενα από τις Βρυξέλλες όρια του δημοσιονομικού ελλείμματος, σύμφωνα με αξιωματούχους που επικαλείται το δημοσίευμα, καθώς η ΕΕ ανησυχεί για το ενδεχόμενο ο Τραμπ να εγκαταλείψει την Ουκρανία και την Ευρώπη.

Οι χώρες της ΕΕ, ωστόσο, είναι διαιρεμένες ως προς τις λεπτομέρειες της «εθνικής ρήτρας διαφυγής» — ενός μηχανισμού έκτακτης ανάγκης που έχει σχεδιαστεί για να μειώσει την πίεση σε χώρες που αντιμετωπίζουν ξαφνική κρίση.

Η Φον Ντερ Λάιεν δήλωσε ότι αυτός ο μηχανισμός θα εφαρμοστεί «με ελεγχόμενο τρόπο και υπό προϋποθέσεις» για να αποφευχθεί η αλόγιστη δαπάνη από χώρες με υψηλό χρέος. Ωστόσο, δημοσιονομικά συντηρητικά κράτη όπως η Γερμανία και η Ολλανδία, καθώς και στρατιωτικοί γίγαντες όπως η Ελλάδα, θέλουν να περιοριστεί η έκτακτη ρήτρα μόνο σε χώρες που ήδη δαπανούν πάνω από το 2% του ΑΕΠ τους για την άμυνα, ως κίνητρο για τις άλλες να φτάσουν αυτόν τον στόχο.

Η ιδέα αυτή έχει προκαλέσει την οργή των κρατών που δεν πληρούν αυτόν τον στόχο, όπως η Ιταλία και η Ισπανία.

«Αυτό είναι παράλογο γιατί θα αποτρέψει τις χώρες που χρειάζονται περισσότερο την αύξηση των δαπανών να το κάνουν», δήλωσε ένας τρίτος ανώτερος διπλωμάτης της ΕΕ.

Στο τραπέζι φαίνεται να υπάρχει και μια ξεχωριστή πρόταση από την Πολωνία που συνίσταται στην παροχή μεγαλύτερης ευελιξίας στις εθνικές πρωτεύουσες με τη διεύρυνση του ορισμού των αμυντικών δαπανών στους κανόνες της ΕΕ. Αυτή η επιλογή θα επιτρέπει στις χώρες της ΕΕ να αποφασίζουν ανεξάρτητα ποιοι επενδυτικοί τομείς θα εξαιρούνται — περιορίζοντας τον ρόλο της Κομισιόν στην εποπτεία και ενδεχομένως επιτρέποντας ανεξέλεγκτες δαπάνες.

Ένας τέταρτος διπλωμάτης προειδοποίησε ότι η «Κομισιόν [θα] κρατήσει περισσότερη εξουσία για τον εαυτό της» εάν αυτή η ιδέα δεν προχωρήσει.

Ταμείο Άμυνας

Η προσαρμογή των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ, ωστόσο, δύσκολα θα επιτρέψει τη χρηματοδότηση που απαιτείται για να ενισχυθούν ριζικά οι αμυντικές ανάγκες της ΕΕ.

Το μεγαλύτερο ερώτημα που θα κληθούν να απαντήσουν οι κυβερνήσεις στο μέλλον είναι πώς να δημιουργήσουν ένα κοινό ταμείο που θα στηρίξει μακροπρόθεσμες επενδύσεις στην άμυνα.

Η φον ντερ Λάιεν πρόσφατα πρότεινε ένα εργαλείο της ΕΕ για την προμήθεια βασικών εξοπλιστικών προγραμμάτων. Ωστόσο, απέφυγε να διευκρινίσει εάν το εργαλείο αυτό θα χρηματοδοτείται από κοινό χρέος της ΕΕ — μια ιδέα που επίσης διχάζει τις κυβερνήσεις.

Κυβερνήσεις με υψηλό χρέος όπως η Ιταλία και η Ισπανία υποστηρίζουν την έκδοση κοινών ομολόγων της ΕΕ — που είναι ουσιαστικά «δωρεάν χρήμα» — για την άμυνα.

Μια άλλη πρόταση που διατύπωσε ο Επίτροπος Οικονομίας Βάλντις Ντομπρόβσκις περιλαμβάνει την ανακατεύθυνση 93 δισεκατομμυρίων ευρώ από αχρησιμοποίητα δάνεια μετά την Covid για τη χρηματοδότηση της άμυνας.

Αλλά για κάποιες χώρες, όπως η Πολωνία, μια ξεχωριστή χρηματοδότηση ή μια τράπεζα ανάπτυξης εκτός των πλαισίων της ΕΕ θα ήταν μια πιο ελκυστική λύση.

Αυτές οι επιλογές θα επέτρεπαν χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Νορβηγία να συμμετάσχουν στις προσπάθειες της ΕΕ και ένα τέτοιο μέτρο θα μπορούσε να γίνει πιο εύκολα αποδεκτό σε επίπεδο ΕΕ που ζητά ομοφωνία από τις 27 κυβερνήσεις της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του ισχυρού ηγέτη της Ουγγαρίας, του φιλορώσου Βίκτορ Όρμπαν. «Πώς στο διάολο θα πείσετε την Ουγγαρία;», αναρωτήθηκε ένας πέμπτος διπλωμάτης της ΕΕ.