Στην πρώτη γραμμή του πολέμου στην Ουκρανία, οι στρατιώτες αναφέρουν ότι παρατηρείται συχνή χρήση χημικών όπλων, κυρίως δακρυγόνων, η οποία είναι παράνομη σε συνθήκες μάχης. Οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο κατηγορούν τη Ρωσία για κάτι ακόμα πιο σοβαρό: τη χρήση χλωροπικρίνης, ενός τοξικού χημικού που είχε προκαλέσει φρικιαστικές συνέπειες στα χαρακώματα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Πίσω από την προσπάθεια αυτή βρίσκονται οι ομάδες ραδιολογικής, χημικής και βιολογικής άμυνας του ρωσικού υπουργείου Άμυνας, γνωστές ως RKhBZ. Οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο λένε ότι πρόκειται για μια εξειδικευμένη μονάδα, υπεύθυνη εν μέρει για τη χρήση χημικών ουσιών στο πεδίο της μάχης, και επικεφαλής της ήταν ο Ιγκόρ Κιρίλοφ, ο οποίος σκοτώθηκε στη Μόσχα από βόμβα κρυμμένη σε σκούτερ, σε μια επίθεση που πραγματοποιήθηκε από το Κίεβο.
Η Ουκρανία αναφέρει ότι έχουν καταγραφεί 4.800 χρήσεις χημικών όπλων από τη Ρωσία από την έναρξη της πλήρους εισβολής τον Φεβρουάριο του 2022 και ότι περισσότεροι από 2.000 άνθρωποι νοσηλεύονται σε νοσοκομεία. Πολλαπλά μέσα ενημέρωσης, επικαλούμενα μαρτυρίες στρατιωτών, αναφέρουν ότι μικρά μη επανδρωμένα αεροσκάφη πρώτης όψεως (FPV) χρησιμοποιούνται για να ρίχνουν χειροβομβίδες αερίου στις ουκρανικές θέσεις, πνίγοντας απροστάτευτους στρατιώτες ή αναγκάζοντάς τους να βγουν στο ύπαιθρο για να τους ξεπαστρέψουν σύμφωνα με τον Guardian.
Τον Μάιο, οι ΗΠΑ δήλωσαν ότι η Ρωσία χρησιμοποιούσε δακρυγόνα και άλλα μέσα ελέγχου των ταραχών στο πεδίο της μάχης – και επίσης χλωροπικρίνη. Η χλωροπικρίνη, η οποία απαγορεύεται από τον Διεθνή Οργανισμό για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων (OPCW) στο πεδίο της μάχης, είναι ένα αχνό κίτρινο υγρό που, όταν απελευθερώνεται κοντά σε ανθρώπους, προκαλεί πνιγμό, ζάλη, έντονο πόνο στα μάτια, ερεθισμό του δέρματος, εμετό και, στις πιο σοβαρές περιπτώσεις, θάνατο.
Το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών δήλωσε: «Η χλωροπρωτόλυκη είναι η πιο επικίνδυνη ουσία που υπάρχει: «Η χρήση τέτοιων χημικών ουσιών δεν αποτελεί μεμονωμένο περιστατικό και πιθανώς οφείλεται στην επιθυμία των ρωσικών δυνάμεων να εκτοπίσουν τις ουκρανικές δυνάμεις από οχυρωμένες θέσεις και να επιτύχουν τακτικά κέρδη στο πεδίο της μάχης». Στη συνέχεια ανακοίνωσε κυρώσεις κατά της ρωσικής μονάδας RKhBZ.
Τον Οκτώβριο, το Ηνωμένο Βασίλειο προχώρησε περαιτέρω. Ο Ντέιβιντ Λάμι, υπουργός Εξωτερικών, και ο Τζον Χίλι, υπουργός Άμυνας, κατηγόρησαν τη Ρωσία για παραβίαση της σύμβασης για τα χημικά όπλα και επέβαλαν κυρώσεις τόσο στη μονάδα όσο και στον ίδιο τον Κιρίλοφ. «Οι σκληρές και απάνθρωπες τακτικές της Ρωσίας στο πεδίο της μάχης είναι αποτρόπαιες», δήλωσε ο Λάμι, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο ανέφερε επίσης ότι η χλωροπικρίνη ήταν μεταξύ των χημικών παραγόντων που χρησιμοποιήθηκαν.
Μελέτη της εφημερίδας Kyiv Independent που δημοσιεύθηκε τον Αύγουστο, με βάση στοιχεία που δόθηκαν στη δημοσιότητα από Ουκρανούς αξιωματούχους, έδειξε ότι η χρήση χημικών παραγόντων στο πεδίο της μάχης αυξανόταν το πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος έτους. Είπε ότι υπήρχαν 81 αναφερόμενα περιστατικά τον Δεκέμβριο του 2023, που αυξήθηκαν σε 715 τον Μάιο, αν και οι αριθμοί μειώθηκαν και πάλι καθώς πλησίαζε ο χειμώνας, πέφτοντας σε 166 περιπτώσεις, σύμφωνα με τα ουκρανικά στοιχεία.
Λίγες ώρες πριν από τον θάνατο του Κιρίλοφ, η υπηρεσία εσωτερικής ασφάλειας SBU της Ουκρανίας δημοσίευσε στο διαδίκτυο τη δική της έκθεση, η οποία κατέληγε στο συμπέρασμα ότι οι Ρώσοι χρησιμοποιούν χημικά όπλα «κυρίως στις πιο επικίνδυνες περιοχές της μάχης, όπου προσπαθούν να κρύψουν τη χρήση χημικών παραγόντων κάτω από πυκνά πυρά πυροβολικού».
Η Ρωσία έχει αρνηθεί τη χρήση χημικών όπλων στην Ουκρανία, με τον ίδιο τον Κιρίλοφ να ευθύνεται για πολλές από τις διαψεύσεις. «Η Ρωσία κατέστρεψε όλα τα αποθέματα χημικών όπλων τον Σεπτέμβριο του 2017», δήλωσε ο στρατηγός τον Φεβρουάριο, αν και οι ισχυρισμοί για τη χρήση του novichok στον Σεργκέι Σκριπάλ και τον Αλεξέι Ναβάλνι δείχνουν το αντίθετο. Ο Κιρίλοφ ισχυρίστηκε επίσης ότι η Ρωσία βρήκε ένα εργαστήριο χημικών όπλων κοντά στην Αβντίεβκα στην Ουκρανία, αν και ο ισχυρισμός αυτός δεν επαληθεύτηκε ποτέ.
Μέχρι πρόσφατα, οι επίσημες έρευνες του OPCW σε κάθε πλευρά ήταν περιορισμένες, εν μέρει επειδή για να δράσει ο διεθνής οργανισμός πρέπει να προσκληθεί είτε από τη Ρωσία είτε από την Ουκρανία για να ερευνήσει. Η χρήση χλωροπικρίνης δεν έχει αποδειχθεί από τον OPCW, αλλά τον περασμένο μήνα, μετά από επίσκεψη στην Ουκρανία, ο παρατηρητής δήλωσε ότι τα στοιχεία για τη χρήση ενός τύπου δακρυγόνων ήταν πειστικά για πρώτη φορά.
«Οι αναλύσεις από τα καθορισμένα εργαστήρια του OPCW, οι οποίες διεξήχθησαν χωριστά και ανεξάρτητα η μία από την άλλη, επιβεβαιώνουν ότι τα δείγματα χειροβομβίδας και εδάφους που συλλέχθηκαν από την τάφρο περιέχουν τον παράγοντα καταπολέμησης ταραχών 2-Chlorobenzylidenemalononitrile, γνωστό ως CS», ανέφερε ο οργανισμός. Σύμφωνα με τη σύμβαση για τα χημικά όπλα που έχει υπογράψει η Ρωσία, πρόσθεσε, «απαγορεύεται η χρήση παραγόντων ελέγχου ταραχών ως μέθοδος πολέμου».
