Η Μέση Ανατολή βιώνει δραματικές αλλαγές, καθώς μέσα σε δέκα ημέρες κατέρρευσε το καθεστώς του Μπασάρ Άσαντ στη Συρία, τερματίζοντας μια κυριαρχία μισού αιώνα από την οικογένεια Άσαντ, όπως αναφέρει σε ανάλυσή του το Politico. Η πτώση του καθεστώτος, στις 7 Δεκεμβρίου 2024, προκλήθηκε από μια ταχύτατη επίθεση ανταρτών, με επικεφαλής τη Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ (HTS), μια διάσπαση της Αλ Κάιντα, που έχει χαρακτηριστεί τρομοκρατική οργάνωση από τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Η ταχύτατη προέλαση

Η επιχείρηση ξεκίνησε στις 27 Νοεμβρίου από τη βορειοδυτική Συρία, με τους αντάρτες να σπάνε τις γραμμές του συριακού στρατού. Η κατάληψη του Χαλεπίου, της Χάμα και της Χομς πραγματοποιήθηκε μέσα σε λίγες ημέρες. Τελικά, το Σάββατο, οι αντάρτες εισήλθαν στη Δαμασκό, αναγκάζοντας τον Άσαντ να εγκαταλείψει τη χώρα.

Η επίθεση, αν και όχι εντελώς αναίμακτη, καθώς μετρά 820 θανάτους σύμφωνα με παρατηρητές, εντούτοις χαρακτηρίστηκε από ελάχιστη αντίσταση των κυβερνητικών δυνάμεων. Το γεγονός αυτό, μαζί με την αδράνεια της Ρωσίας και του Ιράν, προκαλεί ερωτήματα για πιθανές συνεννοήσεις ανταρτών με μέλη του καθεστώτος.

Ένα καθεστώς που κατέρρευσε εκ των έσω

Ο υπουργός Εσωτερικών της Συρίας, Μοχάμαντ Χάλεντ αλ-Ραχμούν, είχε διαβεβαιώσει πως η Δαμασκός προστατεύεται από «ισχυρό στρατιωτικό και αστυνομικό κλοιό». Παρ’ όλα αυτά, οι αντάρτες συνάντησαν ελάχιστη αντίσταση, ενώ στην πρωτεύουσα χιλιάδες πολίτες πανηγύριζαν το τέλος της κυριαρχίας Άσαντ.

Ο ηγέτης της HTS, Αχμάντ αλ-Σαράα (γνωστός ως Αμπού Μοχάμαντ αλ-Τζολανί), ανακοίνωσε πως οι κρατικοί θεσμοί θα συνεχίσουν να λειτουργούν υπό τον πρωθυπουργό έως ότου ολοκληρωθεί η μεταβίβαση εξουσίας.

Ο Αλ-Τζολανί υποστήριξε πως η πτώση του καθεστώτος οφείλεται στη διαφθορά του. «Οι ρίζες της ήττας του καθεστώτος βρίσκονταν πάντα μέσα του», δήλωσε στο CNN. Εξήγησε πως οι προσπάθειες του Ιράν και της Ρωσίας να διατηρήσουν το καθεστώς ήταν προσωρινές και ανεπαρκείς.

Μια στρατηγική συμμαχία

Ο ρόλος της HTS υπήρξε καθοριστικός. Ο Αλ-Τζολανί πέτυχε να ενώσει περισσότερες από δώδεκα ανταγωνιστικές φατρίες ανταρτών και να εξασφαλίσει τη στήριξη της Τουρκίας. Η στρατηγική αυτή θυμίζει την αποστασιοποίησή του από την Αλ Κάιντα το 2016, για να αποφύγει δυτικές και ρωσικές επιθέσεις στον ευρύτερο αντάρτικο αγώνα.

Η Τουρκία, αρχικά αρνούμενη την εμπλοκή, τελικά υποστήριξε ανοιχτά την επίθεση. Ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε την Παρασκευή ότι επιθυμεί την ειρηνική ολοκλήρωση της προέλασης, σημειώνοντας πως είχε προτείνει στον Άσαντ να συνεργαστούν για το μέλλον της Συρίας, αλλά δεν έλαβε θετική απάντηση.

Σύμφωνα με την συριακή εθνική αντιπολίτευση, η επιχείρηση είχε σχεδιαστεί εδώ και έναν χρόνο, με την καθοδήγηση της Τουρκίας.

Ο ρόλος Ρωσίας και Ιράν

Η στάση της Ρωσίας και του Ιράν ήταν καθοριστική για την πτώση του Άσαντ.

Σύμφωνα με τον Αμερικανό διπλωμάτη Άμος Χοχστάιν, το Ιράν φάνηκε να αποσύρει δυνάμεις από τη Συρία, ενώ η Ρωσία μετέφερε πολεμικά πλοία από την Ταρτούς.

Μια νέα εποχή για τη Συρία

Η πτώση του Άσαντ δεν λύνει τα προβλήματα της Συρίας. Η οικονομική κατάρρευση, η διχασμένη κοινωνία και η διεθνής αβεβαιότητα καθιστούν το μέλλον ασταθές. Ωστόσο, η κατάρρευση του καθεστώτος σηματοδοτεί την αρχή μιας νέας εποχής για τη χώρα και τη Μέση Ανατολή.

Η πτώση του καθεστώτος Άσαντ ανοίγει τον δρόμο για ευρύτερες γεωπολιτικές ανακατατάξεις στη Μέση Ανατολή. Ο τρόπος με τον οποίο θα διαμορφωθεί η νέα κατάσταση στη Συρία θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τις κινήσεις των βασικών εμπλεκόμενων πλευρών, τόσο στο εσωτερικό της χώρας όσο και στη διεθνή σκηνή.

Πιθανές συνέπειες στη γεωπολιτική σκηνή

Η Τουρκία, ως ένας από τους κεντρικούς παίκτες της περιοχής, φαίνεται να ενισχύει τον ρόλο της, καθώς η στήριξή της προς τους αντάρτες ήταν καθοριστική για την πτώση του καθεστώτος. Ωστόσο, οι φιλοδοξίες του Προέδρου Ερντογάν, όπως η πιθανή προσάρτηση εδαφών ή η μεγαλύτερη επιρροή στη Συρία, μπορεί να προκαλέσουν αντιδράσεις από άλλες δυνάμεις, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ρωσία και το Ιράν.

Η Ρωσία, αν και φάνηκε να αποσύρει την υποστήριξή της στον Άσαντ, παραμένει σημαντικός παράγοντας στην περιοχή. Η αποχώρησή της από τη Συρία θα επηρεάσει τη στρατηγική της επιρροή, ενώ ο ρόλος της στο μέλλον της χώρας μένει να διευκρινιστεί.

Το Ιράν, από την άλλη, φαίνεται να επανεξετάζει τη δέσμευσή του στη Συρία, καθώς αντιμετωπίζει αυξημένες πιέσεις σε άλλα μέτωπα, όπως η Ουκρανία και ο Λίβανος. Η πιθανή αποδυνάμωση της ιρανικής παρουσίας στη Συρία μπορεί να αλλάξει τις ισορροπίες ισχύος στην περιοχή.

Η Μέση Ανατολή σε μετάβαση

Η κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ ενδέχεται να αλλάξει τις ισορροπίες στη Μέση Ανατολή. Η ενίσχυση της Τουρκίας, η πιθανή αποδυνάμωση της ρωσικής και ιρανικής επιρροής, και η στάση των Ηνωμένων Πολιτειών θα διαμορφώσουν τις εξελίξεις στην περιοχή.

Καθώς ο κόσμος παρακολουθεί τις εξελίξεις, η Συρία εισέρχεται σε μια νέα εποχή γεμάτη αβεβαιότητα, αλλά και ευκαιρίες για ανασυγκρότηση και ειρήνη. Οι επόμενοι μήνες θα είναι καθοριστικοί για τη χώρα και την ευρύτερη περιοχή.