Τριάντα χρόνια μετά την απονομή του Νόμπελ Ειρήνης σε τρεις βασικές προσωπικότητες, πίσω από τις αποτυχημένες Συμφωνίες του Όσλο, η κλιμακούμενη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή σκιάζει το βραβείο του 2024, με υποψηφιότητες οργανισμών του ΟΗΕ που έχουν εμπλακεί στον πόλεμο.
Οι ειδικοί εκτιμούν ότι οι κύριοι υποψήφιοι για το βραβείο της Παρασκευής περιλαμβάνουν την UNRWA, την υπηρεσία του ΟΗΕ για τους Παλαιστίνιους πρόσφυγες, και το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (ICJ), έναν άλλον οργανισμό που έχει βρεθεί σε σύγκρουση με την ισραηλινή κυβέρνηση, μετά τις επιθέσεις της Χαμάς που πυροδότησαν τον πόλεμο στη Γάζα πριν από ένα χρόνο.
Η επίμονη σύγκρουση σημαίνει ότι η Μέση Ανατολή έχει αποτελέσει το επίκεντρο των προσπαθειών για ειρήνευση, και έτσι έχει προσελκύσει αρκετά από τα Νόμπελ Ειρήνης που απονεμήθηκαν τα τελευταία χρόνια.
Ωστόσο, πουθενά αλλού η κληρονομιά του βραβείου δεν είναι τόσο αμφισβητούμενη, με ελάχιστα στοιχεία ότι οι ειρηνευτικές προσπάθειες που αναγνωρίστηκαν από την επιτροπή έχουν αποφέρει καρπούς.
Σύμφωνα με τους Financial Times οι υποψηφιότητες για το βραβείο του 2024, οι οποίες προτάθηκαν από μία εκτενή λίστα ατόμων, περιλαμβάνουν αουτσάιντερ όπως ο δισεκατομμυριούχος της τεχνολογίας, Elon Musk και ο ιδρυτής των WikiLeaks, Julian Assange.
Ο Henrik Urdal, διευθυντής του Peace Research Institute του Όσλο, το οποίο συμβουλεύει την επιτροπή Νόμπελ και εκδίδει μία λίστα με τις πέντε κορυφαίες επιλογές κάθε χρόνο, δήλωσε ότι η UNRWA είναι από τους πιο πιθανούς νικητές.
Η UNRWA «κάνει εξαιρετικά σημαντική δουλειά για τους άμαχους Παλαιστίνιους που βιώνουν τα δεινά του πολέμου στη Γάζα», ανέφερε ο Urdal.
Το Ισραήλ έχει ασκήσει έντονη κριτική στην UNRWA, η οποία τον Αύγουστο απέλυσε εννέα υπαλλήλους, οι οποίοι όπως ανέφερε, ενδέχεται να εμπλέκονταν στην επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023 στο Ισραήλ. Σύμφωνα με τις ισραηλινές αρχές, η Χαμάς σκότωσε περίπου 1.200 άτομα σε αυτήν την επίθεση και πήρε 250 ομήρους.
Πολλοί δυτικοί δωρητές ανέστειλαν τη βοήθεια μετά από τους ισχυρισμούς του Ισραήλ ότι υπάλληλοι της UNRWA εμπλέκονταν. Η υπηρεσία του ΟΗΕ, η οποία απασχολεί περίπου 13.000 άτομα στη Γάζα, καταδίκασε την επίθεση της Χαμάς. Περίπου 220 άτομα από το προσωπικό της έχουν σκοτωθεί από την ισραηλινή επίθεση στη Γάζα και περισσότερα από τα δύο τρίτα των κτιρίων της έχουν πληγεί από αεροπορικές επιδρομές.
Ο Urdal τόνισε ότι η απονομή του βραβείου στην UNRWA δεν θα σήμαινε σε καμία περίπτωση «κάποιου είδους πολιτική υποστήριξη προς τη Χαμάς».
Η UNRWA, η οποία διαχειρίζεται σχολεία, νοσοκομεία και άλλες βασικές υπηρεσίες για τους Παλαιστίνιους σε όλη την περιοχή, έχει επίσης δεχτεί κριτική από ορισμένους Ισραηλινούς πολιτικούς, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι η αποστολή της να φροντίζει τους Παλαιστίνιους πρόσφυγες από τον πόλεμο του 1948, που οδήγησε στη δημιουργία του Ισραήλ, έχει παρατείνει και όχι επιλύσει τη μακροχρόνια σύγκρουση Άραβων-Ισραηλινών.
Το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, το οποίο τον Ιανουάριο διέταξε το Ισραήλ να λάβει μέτρα για να αποτρέψει πράξεις γενοκτονίας στη Λωρίδα της Γάζας, είναι ένας άλλος οργανισμός που θεωρείται πιθανός νικητής από το ινστιτούτο.
Η προσωρινή εντολή δόθηκε σε υπόθεση στην οποία η Νότια Αφρική, μαζί με άλλες κυβερνήσεις, ισχυρίστηκαν ότι το Ισραήλ διαπράττει γενοκτονία στον θύλακα, όπου σχεδόν 42.000 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος, σύμφωνα με τις παλαιστινιακές αρχές.
Ο ιστορικός του βραβείου Ειρήνης, Asle Sveen, ανέφερε στους δημοσιογράφους στο Όσλο ότι το βραβείο θα μπορούσε επίσης να απονεμηθεί στον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, ο οποίος την περασμένη εβδομάδα αποκλείστηκε από το Ισραήλ, το οποίο δήλωσε ότι δεν ήταν αρκετά ισχυρός στην καταδίκη της πυραυλικής επίθεσης του Ιράν στο έδαφός του.
Η Dahlia Scheindlin, ειδικός στη δημόσια γνώμη με έδρα το Τελ Αβίβ στο Century Foundation, ανέφερε ότι το ισραηλινό κοινό θα θεωρήσει τις επιλογές της UNRWA ή του ICJ ως «περισσότερες αποδείξεις ότι ολόκληρος ο κόσμος μισεί το Ισραήλ».
«Αυτό πιστεύω ότι θα είναι η αντίδραση», είπε. «Επιλέγουν πλευρά σε αυτή τη σύγκρουση, δεν υποστηρίζουν την ειρήνη, υποστηρίζουν τους Παλαιστίνιους.”Έτσι πιστεύω ότι θα το δουν πολλοί Ισραηλινοί», συμπλήρωσε.
Η Παλαιστίνια δικηγόρος Diana Buttu δήλωσε ότι οι υποψηφιότητες της UNRWA, του ICJ και του Γκουτέρες ήταν μια προσπάθεια ενίσχυσης της διεθνούς τάξης, που, όπως υποστήριξε, το Ισραήλ έχει προσπαθήσει να υπονομεύσει.
«Πρόκειται για μια προσπάθεια διάσωσης αυτών των θεσμών και ατόμων από τις επιθέσεις του Ισραήλ», είπε.
«Αν ήθελαν πραγματικά να αναγνωρίσουν τους Παλαιστίνιους, θα το έκαναν άμεσα», σημείωσε.
Η κυβέρνηση του Ισραήλ και μεγάλο μέρος του πληθυσμού του, θεωρούν τον ΟΗΕ προκατειλημμένο εναντίον του, όπως και τη Νορβηγία, η οποία τον Μάιο αναγνώρισε το παλαιστινιακό κράτος, μαζί με την Ισπανία και την Ιρλανδία.
Τα τελευταία 20 χρόνια, το ένα τέταρτο των βραβείων έχουν απονεμηθεί σε ανθρώπους από τη Μέση Ανατολή ή έχουν αναφερθεί στην περιοχή. Πέρυσι, η φυλακισμένη Ιρανή ακτιβίστρια για τα δικαιώματα, Narges Mohammadi, κέρδισε το βραβείο.
«Η Μέση Ανατολή είναι προφανώς μια περιοχή όπου υπάρχουν σημαντικές συγκρούσεις και πολλά αυταρχικά καθεστώτα», δήλωσε ο Urdal από το Peace Institute του Όσλο, προσθέτοντας ότι η επίλυση συγκρούσεων και τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι σημαντικές πτυχές του βραβείου.
Ορισμένα βραβεία αποδείχθηκαν σωστά με την πάροδο του χρόνου: μετά τις Συμφωνίες του Καμπ Ντέιβιντ μεταξύ των χωρών τους, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μεναχέμ Μπέγκιν και ο Αιγύπτιος πρόεδρος Ανουάρ Σαντάτ μοιράστηκαν το βραβείο του 1978, το οποίο σηματοδότησε δεκαετίες ειρήνης μεταξύ τους.
Άλλα βραβεία είχαν λιγότερη διορατικότητα: το βραβείο του 1994 απονεμήθηκε στον Γιάσερ Αραφάτ, τότε επικεφαλής της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, μαζί με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό, Γιτζάκ Ράμπιν και τον υπουργό Εξωτερικών του, Σιμόν Πέρες, μετά την υπογραφή των Συμφωνιών του Όσλο. Σύμφωνα με αυτή τη συμφωνία, το Ισραήλ και η ΟΑΠ συμφώνησαν να αναγνωρίσουν ο ένας τον άλλον, να δημιουργήσουν την Παλαιστινιακή Αρχή και να εργαστούν για μια διαρκή ειρήνη.
Η απόφαση οδήγησε έναν δικαστή να παραιτηθεί εξαιτίας της συμμετοχής του Αραφάτ, ενώ άλλοι δικαστές έκτοτε εξέφρασαν τη λύπη τους για το βραβείο. Η συμφωνία έκτοτε έχει σχεδόν διαλυθεί.
Το βραβείο της Παρασκευής έρχεται καθώς η Μέση Ανατολή βρίσκεται επικίνδυνα κοντά σε έναν πλήρη περιφερειακό πόλεμο, καθώς το Ισραήλ έχει εντείνει την επίθεσή του κατά της Χεζμπολάχ στον Λίβανο και αναμένεται να απαντήσει στην πυραυλική επίθεση του Ιράν.
Ο Urdal είπε ότι η αναγνώριση των ειρηνευτικών προσπαθειών από το βραβείο δεν μπορεί να φτάσει στο σημείο να φέρει την ειρήνη.
