Δύο μικρά αγόρια, τεσσάρων ετών και τα δύο, σκοτώθηκαν τις πρώτες ημέρες του πολέμου Ισραήλ-Γάζας. Ο ένας ήταν Ισραηλινός, ο άλλος Παλαιστίνιος. Αλλά πολλές αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν θρηνούσαν για το θάνατό τους, αντίθετα, προσπαθούσαν να αρνηθούν ότι οι δολοφονίες είχαν γίνει, σημειώνει σε δημοσίευμά του το βρετανικό BBC.
Ο Omar Bilal al-Banna και ο Omer Siman-Tov ζούσαν σε απόσταση περίπου 23 χιλιομέτρων μεταξύ τους, εκατέρωθεν του φράχτη Ισραήλ-Γάζας. Δεν συναντήθηκαν ποτέ, αλλά και στους δύο άρεσε να παίζουν έξω με τα αδέρφια τους.
Τα πρόσωπα αυτών των μικρών αγοριών εμφανίστηκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης την τελευταία εβδομάδα. Σκοτώθηκαν και τα δύο καθώς η βία εκτυλισσόταν. Η δημοσιογράφος του BBC, Marianna Spring, οποία υπογράφει το κείμενο, λέει πως εντόπισε συγγενείς, φίλους και μάρτυρες. Και στις δύο περιπτώσεις διηγούνται μια τραγική ιστορία.
Ο Omer Siman-Tov σκοτώθηκε όταν η Χαμάς επιτέθηκε στο σπίτι του στο κιμπούτς Nir Oz στις 7 Οκτωβρίου.
Ο Omar Bilal Al Banna σκοτώθηκε τέσσερις ημέρες αργότερα, μετά από ισραηλινή αεροπορική επιδρομή στο Zeitoun, ανατολικά της πόλης της Γάζας.
Ο τρόπος με τον οποίο οι θάνατοι των αγοριών έχουν διαψευστεί από τους χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης συμβολίζει μια μάχη πληροφόρησης, η οποία διεξάγεται παράλληλα με τον πόλεμο στο έδαφος.
«Υπήρξαν θρασύτατες προσπάθειες να υποβαθμιστεί ή να αρνηθεί η βία που διαπράττεται κατά των παιδιών. Αυτοί οι ψευδείς ισχυρισμοί έχουν σοκάρει τις οικογένειες και τους φίλους που θρηνούν την απώλεια των αγαπημένων τους προσώπων – και τους ανθρώπους που είδαν τι συνέβη», σημειώνει το BBC.
«Δεν είναι αληθινό μωρό, είναι μια κούκλα»
«Το κερί της ζωής μου». Έτσι περιγράφει τα παιδιά της στο Instagram η μητέρα του Ομάρ Μπιλάλ αλ Μπάνα, Γιασμίν.
Δύο φωτογράφοι έφεραν τη δημοσιογράφο σε επαφή μαζί της και συνέκρινε το προφίλ της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με τα στοιχεία που είχε στη διάθεσή της για να επιβεβαιώσει την ταυτότητά της ως μητέρα του Ομάρ.
Ο Ομάρ έπαιζε έξω με τον μεγαλύτερο αδελφό του Majd όταν σκοτώθηκε. Υπάρχει βίντεο που δείχνειι πώς το χτύπημα έπληξε το σπίτι του γείτονά τους και στη συνέχεια τα συντρίμμια έπεσαν πάνω στον Ομάρ. Ο Majd τραυματίστηκε επίσης. Στο βίντεο, το πόδι του είναι δεμένο με επίδεσμο και φαίνεται σοκαρισμένος.
«Η πρώτη διαδικτυακή ανάρτηση που είδα για το θάνατο του Ομάρ ήταν από έναν φιλοϊσραηλινό λογαριασμό στο X (πρώην Twitter). Περιλάμβανε ένα βίντεο, με έναν άνδρα με γκρι μπλούζα πόλο να κρατάει το σώμα ενός μικρού παιδιού, τυλιγμένο σε μια λευκή κουβέρτα ή ύφασμα. Αργότερα ανακάλυψα ότι αυτό το παιδί ήταν ο Ομάρ. Στη συνοδευτική λεζάντα, το άτομο που μοιράστηκε το κλιπ δήλωσε: “Η Χαμάς είναι απελπισμένη!”.
Πρόσθεσε ψευδώς ότι η ομάδα – που έχει χαρακτηριστεί ως τρομοκρατική οργάνωση από το Ισραήλ, το Ηνωμένο Βασίλειο και άλλες χώρες – είχε “δημοσιεύσει ένα βίντεο που δείχνει ένα νεκρό παλαιστινιακό μωρό. Αλλά περιμένετε για την παγίδα. Δεν είναι ένα πραγματικό μωρό- είναι μια κούκλα”».
Αυτός ο χρήστης είπε ότι «αποκαλύπτει πόσο σκληρά εργάζεται ο βραχίονας ψεύδους και συκοφαντικής προπαγάνδας της Χαμάς και των Παλαιστινίων». Ανέφερε ότι λογαριασμοί της Χαμάς είχαν μοιραστεί και στη συνέχεια διαγράψει το βίντεο επειδή δεν ήταν πραγματικό.
Σύμφωνα με το X, η εν λόγω ανάρτηση που περιέχει το βίντεο και τους ψευδείς ισχυρισμούς έχει προβληθεί 3,8 εκατομμύρια φορές. Οι ισχυρισμοί που διατυπώθηκαν στη συνέχεια ενισχύθηκαν από τον επίσημο λογαριασμό του κράτους του Ισραήλ στο X.
Μοιράστηκε μια νέα ανάρτηση, αυτή τη φορά με το ίδιο βίντεο με το παιδί με τη λευκή κουβέρτα – και στη συνέχεια ένα στιγμιότυπο από το ίδιο βίντεο, κυκλώνοντας το πρόσωπο του παιδιού.
Στη λεζάντα, ο λογαριασμός έγραψε: «Η Χαμάς δημοσίευσε κατά λάθος ένα βίντεο με μια κούκλα (ναι, μια κούκλα) υπονοώντας ότι ήταν μέρος των θυμάτων που προκλήθηκαν από μια επίθεση των IDF [Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων]». Τις ώρες που ακολούθησαν, άλλοι επίσημοι λογαριασμοί στο Χ – συμπεριλαμβανομένων προφίλ που ανήκουν στις πρεσβείες του Ισραήλ στη Γαλλία και την Αυστρία – επανέλαβαν τους ισχυρισμούς.
Πριν περάσει πολύς καιρός, διαδόθηκαν από λογαριασμούς υπέρ του Ισραήλ και κατά της Χαμάς με έδρα το Ισραήλ, καθώς και από αρκετούς που φαινόταν να έχουν έδρα την Ινδία. Κάθε φορά, οι αναρτήσεις έλεγαν ότι το παιδί ήταν μια κούκλα. «Έχω παρακολουθήσει το εκτεταμένο υλικό και είναι σαφές από το βίντεο ότι πρόκειται για πραγματικό πρόσωπο», σημειώνει η δημοσιογράφος.
«Εντόπισα το αρχικό υλικό στο Instagram ενός Παλαιστίνιου φωτογράφου, του Moamen El Halabi. Αυτός τράβηξε το αρχικό βίντεο με τον άνδρα με το γκρι πουκάμισο να κρατάει τον Ομάρ και ήρθα σε επαφή μαζί του. Ήρθα επίσης σε επαφή με έναν άλλο φωτορεπόρτερ, τον Mohammed Abed – ο οποίος εργάζεται για το πρακτορείο ειδήσεων AFP – που βρισκόταν εκεί την ίδια περίοδο. Τράβηξε μια φωτογραφία του ίδιου άνδρα να κρατάει αυτό που φαίνεται να είναι το ίδιο παιδί, τυλιγμένο στο λευκό σεντόνι. Αυτή η φωτογραφία έχει από τότε αναρτηθεί στον ιστότοπο της Getty Images. Η λεζάντα που συνοδεύει τη φωτογραφία περιγράφει τη σκηνή “έξω από το νεκροτομείο του νοσοκομείου Al-Shifa στην πόλη της Γάζας”. Έχει ημερομηνία 12 Οκτωβρίου 2023 – την ίδια ημέρα που το βίντεο μοιράστηκε στο Instagram από τον Moamen El Halabi. Άλλοι οργανισμοί ελέγχου των γεγονότων, όπως το Alt News, έχουν επίσης εντοπίσει την πηγή των αρχικών φωτογραφιών και βίντεο.
Και οι δύο φωτορεπόρτερ μου παρείχαν περαιτέρω λεπτομέρειες για να επιβεβαιώσουν ότι το βίντεο και η φωτογραφία είχαν τραβηχτεί στο νοσοκομείο Al-Shifa, έξω από το νεκροτομείο. Οι λεπτομέρειες περιλάμβαναν πληροφορίες σχετικά με την κατάσταση στο νοσοκομείο εκείνη την ημέρα και τον άνδρα με το γκρι πουκάμισο, ο οποίος ήταν συγγενής του Ομάρ.
Και οι δύο μου είπαν, κατηγορηματικά, ότι το εικονιζόμενο παιδί δεν ήταν μια κούκλα, αλλά ένα πραγματικό αγοράκι – ο Omar Bilal al-Banna. Μοιράστηκαν επίσης πρόσθετες εικόνες, τις οποίες συνέκρινα με το αρχικό βίντεο του Moamen El Halabi για να επαληθεύσω την ταυτότητα του παιδιού.
Από τότε που μιλήσαμε, ο Mohammed Abed δημοσίευσε ένα Instagram story με τη φωτογραφία που τράβηξε. Ο ίδιος δηλώνει στη λεζάντα: “Αυτή η φωτογραφία [δεν] είναι κούκλα, είναι [μία] που τράβηξα στο νοσοκομείο Al-Shifa και είναι η απόλυτη αλήθεια”. Φαίνεται ότι μέρος αυτού που έκανε τον κόσμο να πιστέψει ότι αυτό που είδε ήταν μια κούκλα και όχι ένα παιδί, ήταν το χρώμα του δέρματος του Ομάρ στη φωτογραφία. Αλλά ο κ. Abed είπε ότι είχε φωτογραφίσει πολλά παιδιά που σκοτώθηκαν σε επιθέσεις στη Γάζα και το δέρμα τους ήταν το ίδιο. Η μητέρα του Ομάρ, Γιασμίν, επιβεβαίωσε ότι ο γιος της είχε σκοτωθεί από αεροπορική επιδρομή, προσθέτοντας ότι τα ψέματα σχετικά με τη “δολοφονία παιδιών και αθώων ανθρώπων είναι αναληθή και ψεύτικα”. “Δεν έχουν κανένα δικαίωμα να λένε ότι είναι μια κούκλα”, είπε. “Αυτοί [η ισραηλινή κυβέρνηση] λένε ψέματα και αποφεύγουν τα εγκλήματα και τις σφαγές τους“, πρόσθεσε».
Εκπρόσωπος της ισραηλινής πρεσβείας στο Ηνωμένο Βασίλειο δεν σχολίασε άμεσα αυτές τις αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή τις συνθήκες θανάτου του Ομάρ. Είπαν στο BBC ότι «είναι πολύ σημαντικό να εξετάζονται οι περιπτώσεις παραπληροφόρησης», αλλά κατηγόρησαν επίσης το BBC ότι διαδίδει παραπληροφόρηση. Το X δεν απάντησε στο αίτημα του BBC για σχολιασμό, αναφέρει το δημοσίευμα.
«Ο Ομέρ ήταν πληρωμένος ηθοποιός»
«Ο Ομέρ ήταν απλώς ένας άγγελος. Ήταν τόσο, τόσο, όμορφος και χαριτωμένος και αγνός. Ήταν πολύ κοντά στις αδελφές του. Έπαιζαν πάντα μαζί και ήταν τόσο ευγενικές μαζί του», είπε η Mor Lacob, φίλη της οικογένειας Siman-Tov.
Τους έστειλε μήνυμα στο WhatsApp το ηλιόλουστο πρωινό του Σαββάτου, όταν ένοπλοι της Χαμάς έσπασαν τον φράχτη της Γάζας και επιτέθηκαν στο κιμπούτς τους. Είπε ότι της επιβεβαίωσαν ότι είχαν καταφέρει να μπουν στο καταφύγιό τους, αλλά αυτή ήταν η τελευταία φορά που άκουσε.
Περαιτέρω μηνύματα που έστειλε στους φίλους της έμειναν αδιάβαστα.
Η Mor Lacob έμαθε αργότερα ότι οι γονείς του Omer, η Tamar και ο Yonatan, είχαν πυροβοληθεί. Τα τρία παιδιά τους – ο Ομέρ και οι μεγαλύτερες αδελφές του, η Σαχάρ και η Αρμπέλ – σκοτώθηκαν όταν το σπίτι τους πυρπολήθηκε. Οι θάνατοί τους καλύφθηκαν από μεγάλα ειδησεογραφικά πρακτορεία.
Σε μια φωτογραφία, ο Ομέρ χαμογελά – περιτριγυρισμένος από τους γονείς και τις αδελφές του.
Η εικόνα κοινοποιήθηκε από τον λογαριασμό της ισραηλινής κυβέρνησης στο Χ, με την ανάρτηση να τους περιγράφει ως «μια ολόκληρη οικογένεια που εξοντώθηκε από τους τρομοκράτες της Χαμάς. Δεν υπάρχουν λόγια». Την κοινοποίησε επίσης ο πρώην πρωθυπουργός του Ισραήλ, Ναφτάλι Μπένετ.
Αλλά στα σχόλια παρακάτω – ενώ υπήρχαν πολλοί που μιλούσαν για το τρομερό σοκ και προσέφεραν υποστήριξη – υπήρχαν και αρκετοί λογαριασμοί που υποστήριζαν τη Χαμάς, υποστήριζαν ότι ο Ομέρ ήταν ένας «πληρωμένος ηθοποιός» επειδή η Χαμάς «δεν σκοτώνει παιδιά». Άλλοι είπαν ότι επρόκειτο για «εβραϊκή προπαγάνδα στα καλύτερά της», δηλώνοντας ότι ούτε ο Ομέρ, ούτε οι αδελφές του, είχαν σκοτωθεί. Ένας έγραψε ότι «δεν υπάρχει καμία απόδειξη» ότι ήταν νεκροί και ζήτησε να «σταματήσουν τα ψέματα».
Ξεφυλλίζοντας διάφορες άλλες αναρτήσεις και βίντεο που δείχνουν την οικογένεια Siman-Tov σε διάφορους ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης, η δημοσιογράφος συνάντησε δεκάδες παρόμοια σχόλια. Κάποιοι πρότειναν ότι αυτός και οι αδελφές του ήταν «ηθοποιοί κρίσης» – άνθρωποι που πληρώθηκαν για να υποδυθούν μια τραγωδία.
Η δημοσιογράφος Έλεγξε τα προφίλ πίσω από τα σχόλια. Πολλοί από αυτούς φαίνονταν να είναι πραγματικοί άνθρωποι από όλο τον κόσμο. Αρκετοί υποστήριζαν ενεργά τη Χαμάς, και ένα ζευγάρι φαινόταν να εδρεύει στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη.
Δεν επρόκειτο για λογαριασμούς με τεράστιο κοινό. Ωστόσο, το αθροιστικό αποτέλεσμα των αναρτήσεων τους φάνηκε να ενισχύει ευρύτερες αφηγήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που προσπαθούν να υποδηλώσουν ότι η Χαμάς δεν είχε σκοτώσει ή επιτεθεί σε παιδιά, παρά τις ευρέως διαδεδομένες αποδείξεις για τέτοια βία. Άλλα αναληθή σχόλια που εντόπισε σημείωναν ότι οι δολοφονίες ήταν πραγματικές, αλλά ότι δεν ήταν υπεύθυνοι οι ένοπλοι της Χαμάς. Ένας χρήστης έγραψε: «Υποθέτω ότι είναι το ίδιο το Ισραήλ» που σκότωσε αυτά τα παιδιά και οι Ισραηλινοί «προσπαθούσαν να κατηγορήσουν τη Χαμάς».
Μιλώντας από το σπίτι της στο Σίδνεϊ της Αυστραλίας, η Mor Lacob δήλωσε ότι τα σχόλια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης της προκάλεσαν πρόσθετη θλίψη σε μια περίοδο που θρηνούσε τους φίλους της. «Θέλω απλώς ο κόσμος να θυμάται και να γνωρίζει τι συνέβη. Η αντιμετώπιση του θανάτου τους είναι αρκετά δύσκολη και όλα αυτά τα σχόλια την κάνουν ακόμη χειρότερη.
Πώς μπορώ να απαντήσω σε αυτό; Πρέπει να αποδείξω ότι πέθαναν; Γιατί έπρεπε να γεμίσουν πέντε τάφοι με τα όμορφα σώματά τους;».
Περιέγραψε αυτό το είδος διαδικτυακής παραπληροφόρησης ως «κακό και σκληρό».
Στην επισήμανση ότι και για τα παιδιά των Παλαιστινίων, όπως ο Ομάρ, ο θάνατος τους είχε αμφισβητηθεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αναστατώθηκε και πάλι. «Η καρδιά μου συμπάσχει με κάθε αθώο που δολοφονήθηκε και σκοτώθηκε εξαιτίας των ενεργειών της Χαμάς», είπε. «Δεν είναι δίκαιο».
