Επικοινωνήστε με το μωρό σας

Πολύ πριν πει την πρώτη του κούβέντα, το μωρό σας συνειδητοποιεί τη δύναμη της επικοινωνίας και μαθαίνει τους κανόνες που διέπουν τη γλώσσα μας.

• Νεογέννητο: κλαίει και αναγνωρίζει τη φωνή της μαμάς του
Το κλάμα είναι το βασικό «όπλο» της επικοινωνίας του και το μόνο μέσον που διαθέτει για να εκφράσει τις ανάγκες του. Μην νομίζετε όμως ότι το μωρό σας είναι μονότονο και έχει μόνο ένα είδος κλάματος. Απεναντίας, το διαφορετικό κάθε φορά κλάμα υποδηλοί και τις διαφορετικές ανάγκες του: μια στριγκλιά δείχνει ότι πεινά, ένα μουρμουρητό σας… αποκαλύπτει ότι έχει λερώσει την πάνα, ενώ άλλο κλάμα έχει όταν νιώθει δυσφορία, κούραση ή απλώς χρειάζεται μια αγκαλίτσα. Όσο το παιδί μεγαλώνει τόσο διευρύνεται και το… ρεπερτόριό του.
Ο ρόλος σας: Ανταποκριθείτε στο κλάμα του μωρού σας αμέσως. Μ’ αυτό τον τρόπο μαθαίνει ότι η φωνή του ακούγεται και ότι μ’ αυτή μπορεί να έχει κάποιο έλεγχο -πράγμα σημαντικό για να νιώσει ασφάλεια και αυτοπεποίθηση.

• Πρώτος μήνας: μπαίνουν οι βάσεις του «διαλόγου»
Το μωρά δείχνουν εξαιρετικό ενδιαφέρον για το ανθρώπινο πρόσωπο αλλά και την ανθρώπινη φωνή. Παρατηρείστε το δικό σας πώς μένει ακίνητο όταν ακούει τη φωνή σας ή πώς παρακολουθεί μαγεμένο το στόμα σας όταν του μιλάτε. Παρόλο που είναι τόσο μικρό, το μωρό σας συντονίζεται με τον τόνο και το ρυθμό της ομιλίας σας και σύντομα θ’ αρχίσει ν’ ανταποκρίνεται βγάζοντας ήχους ή κουνώντας το στόμα του. Οι γλωσσολόγοι πιστεύουν ότι μωρά ενός μηνός αρχίζουν να κατανοούν τον ήχο των λέξεων και τη δομή των προτάσεων που ακούνε γύρω τους και μπορούν να ξεχωρίσουν παρόμοιες συλλαβές όπως «μα» ή «να».
Ο ρόλος σας: Η βλεμματική επαφή είναι το πρώτο βήμα για μια επιτυχημένη επικοινωνία. Κοιτάτε το μωρό σας στα μάτια και περιμένετε την ανταπόκρισή του όταν του μιλάτε. Έτσι του διδάσκετε τις βασικές αρχές του διαλόγου.

• Δεύτερος μήνας: το πιο γλυκό χαμόγελο του κόσμου
Το πρώτο χαμόγελο! Μία ακόμα σημαντική δεξιότητα επικοινωνίας. Πιθανόν θα το δείτε γύρω στις 6 εβδομάδες και θα καταλάβετε αμέσως ότι είναι συνειδητό γιατί τα μάτια του μωρού σας θα φωτιστούν και το βλέμμα του θα γίνει πιο έντονο όταν του το ανταποδώσετε. Το πρώτο κοινωνικό χαμόγελο του μωρού σας έρχεται συνήθως ως άμεση ανταπόκριση στο δικό σας χαμόγελο.
Ο ρόλος σας: Το χαμόγελο αποτελεί μια από τις πρώτες μη λεκτικές απαντήσεις του μωρού σας αλλά και μια… πρόσκληση να αλληλεπιδράσετε. Χαμογελάτε λοιπόν διαρκώς στο μωρό σας! Είναι απαραίτητο για να ανοίξει ο δρόμος της επικοινωνίας μεταξύ σας και να αναπτυχθεί η κοινωνικότητά του.

• Τρίτος μήνας: μιμείται διαρκώς τις εκφράσεις σας
Το μωρό σας όχι μόνο σας χαμογελά ακόμα περισσότερο, γνωρίζοντας ότι θα του ανταποδώσετε το χαμόγελο, αλλά σας καλωσορίζει πλέον με προσμονή όταν πηγαίνετε κοντά του. Κάθε φορά που σας βλέπει δείχνει ενθουσιασμό κουνώντας όλο το σώμα του με ευχαρίστηση, κλοτσόντας και κουνώντας πέρα δώθε χέρια και πόδια. Επίσης, μπορεί να σας ακολουθεί με το βλέμμα του καθώς κινήστε κοντά του. Τώρα η όρασή του βελτιώνεται, η θολούρα περιορίζεται και έτσι το μωρό περιεργάζεται πιο έντονα τα πρόσωπα και μιμείται τις εκφράσεις σας.
Ο ρόλος σας: Το πρόσωπο και η φωνή σας αποτελούν το πρώτο σχολείο για το μωρό σας. Γι’ αυτό να του μιλάτε συχνά. Είναι όμως σημαντικό να βλέπει το στόμα σας για να παίρνει ερεθίσματα που θα το βοηθήσουν στην ανάπτυξη του φωνητικού παιχνιδιού.

• Τέταρτος μήνας: ένα γάργαρο γέλιο που σας ξετρελαίνει
Παραμένετε το αγαπημένο του πρόσωπο. Πλέον, όχι μόνο χαμογελά όταν του χαμογελάτε αλλά γελά δυνατά όταν κάνετε κάτι που το ευχαριστεί. Το μωρό φαίνεται να απολαμβάνει το γεγονός ότι σας κάνει να γελάτε καθώς αυτό έχει μια άμεση θετική ανατροφοδότηση στη μεταξύ σας επικοινωνία. Δείχνει ότι του αρέσει να επικοινωνεί μαζί σας όπως και να ακούει τον ήχο της δικής του φωνής. Το ίδιο πειραματίζεται με διαφορετικούς μικρούς ήχους, μπορεί δηλαδή να στριγγλίξει από ευχαρίστηση ή να χαχανίσει για να εκφράσει ικανοποίηση ενώ ταυτόχρονα παρατηρεί τις αντιδράσεις σας.
Ο ρόλος σας: Το μωρό σας περιμένει ν’ ανταποκριθείτε κάθε φορά που κάνει κάτι. Με την ανταπόκρισή σας παίρνει πρωτοβουλίες και αποκτά αυτοπεποίθηση στην προσπάθειά του να επικοινωνήσει μαζί σας. Η αλληλεπίδραση μεταξύ σας είναι αυτή που το διδάσκει πώς να επικοινωνεί και αποτελεί τη βάση της ανάπτυξης του λόγου στα παιδιά.

• Πέμπτος μήνας: «μιλάει» περισσότερο με τις κινήσεις
Το μωρό σας χρησιμοποιεί μη λεκτικές μορφές επικοινωνίας για να δηλώσει αυτό που θέλει, χρησιμοποιώντας περισσότερο κινήσεις. Θα σας σπρώξει μακριά αν θέλει να κάνει κάτι άλλο ή θα στρέψει αλλού το κεφάλι του για να σας δείξει ότι κάτι δεν του αρέσει. Παρότι δεν καταλαβαίνει ακόμα το νόημα των όσων του λέτε, αντιλαμβάνεται τον τόνο σας και καταλαβαίνει τη διαφορά μεταξύ του τρυφερού και του αυστηρού τόνου. Επιπλέον, μπορεί και προσαρμόζει τη συμπεριφορά του στον ήχο της φωνής σας, π.χ. ησυχάζοντας όταν του μιλάτε τρυφερά. Και το ίδιο το πρόσωπο του μωρού σας, όμως, τώρα παίρνει πιο πολλές εκφράσεις και δείχνει μεγαλύτερο εύρος συναισθημάτων: απογοήτευση, δυσφορία, έκπληξη, χαρά, επιφύλαξη.
Ο ρόλος σας: Μέσα από τις διαφορετικές εκφράσεις του προσώπου σας και το διαφορετικό τόνο της φωνής σας, το μωρό μαζεύει πολλά στοιχεία για να μάθει να επικοινωνεί. Γι’ αυτό φροντίστε να του δίνετε να καταλάβει τη διαφορά αποφεύγοντας η φωνή σας να είναι άχρωμη και άτονη.

• Έκτος μήνας: η διεθνής διάλεκτος των μωρών
Το μωρό δείχνει πλέον καθαρά ότι προσπαθεί να επικοινωνήσει μαζί σας με διάφορους τρόπους και να τραβήξει την προσοχή σας. Αλλάζει τον τόνο της φωνής του, πράγμα που έχει μάθει από εσάς και εξασκείται χρησιμοποιώντας τη γλώσσα του με διάφορους ήχους. Πέρα όμως από αυτό, αρχίζει να κατανοεί κάπως αυτά που του λέτε, ιδιαίτερα λέξεις που επαναλαμβάνονται συχνά στην καθημερινότητά του όπως μαμά, μπαμπάς, νάνι, γάλα, μπάνιο, ακόμα και αν δεν μπορεί να τις πει. Απ’ την άλλη, το ίδιο, παράγει όλο και περισσότερες «λεξούλες» αναδιπλασιάζοντας συλλαβές.
Ο ρόλος σας: Το παιχνίδι της μίμησης τώρα γίνεται ακόμα πιο σημαντικό καθώς το μωρό κάνει όλο και περισσότερες προσπάθειες να μιμηθεί αυτά που ακούει και να πειραματιστεί με τους ήχους που μπορεί να παράγει. Γι’ αυτό καλό είναι να του μιλάτε συνέχεια για όλα όσα κάνετε ονοματίζοντας καθημερινά αντικείμενα καθώς και τον τρόπο χρήσης τους. Όχι μόνο αρχίζει να καταλαβαίνει πολλά από αυτά που του λέτε, αλλά αποθηκεύει στη μνήμη του λέξεις τις οποίες θα ανακαλέσει και θα χρησιμοποιήσει αργότερα. Αυτό το ακαταμάχητο «μπα-μπα-μπα» ή «μα-μα-μα», οι πρώτες απόπειρες ομιλίας του παιδιού σας, το γνωστό «μπαμπάλισμα» όσο και να σας κάνει να λιώσετε δεν απευθύνεται σε σας. Το μωρό σας δεν μπορεί ακόμα να ταυτίσει τις συλλαβές με ένα συγκεκριμένο πρόσωπο. Η ικανότητα αυτή έρχεται αργότερα, πάνω στο χρόνο. Οι πρώτες αυτές απόπειρες να μιλήσει είναι σαν μονόλογος σε ξένη γλώσσα. Είτε μιλάτε ελληνικά είτε… σουαχίλι στο σπίτι σας, το μπαμπάλισμα είναι το ίδιο, μια διεθνής διάλεκτος των λιλιπούτειων με συγκεκριμένες συλλαβές που επαναλαμβάνουν διαρκώς, γιατί τους αρέσει ο ήχος που βγάζουν καθώς και η αίσθηση που αφήνουν στο στόμα.

• Έβδομος μήνας: χειρονομίες και μορφασμοί τα λένε όλα
Παρόλο που δεν ξέρει ακόμα να μιλά, έχει πολλούς τρόπους να σας δώσει να καταλάβετε τι θέλει και τι νιώθει επικοινωνώντας με χειρονομίες και μορφασμούς. Στους επτά περίπου μήνες μπορεί να εκφράσει την άρνησή του κουνώντας το κεφάλι του ή σπρώχνοντάς σας μακριά αν κάτι δεν του αρέσει. Είναι πραγματικά σε θέση να δείξει την αγάπη του και την επιθυμία να είναι μαζί σας, θέλει να αγγίξει το πρόσωπό σας, να πιάσει τα μαλλιά σας ή να σηκώσει τα χεράκια για να το πάρετε αγκαλιά.
Ο ρόλος σας: Δώστε την αμέριστη προσοχή σας κάθε φορά που το παιδί σας προσπαθεί να επικοινωνήσει. Ενισχύστε την αμοιβαία προσοχή σε αντικείμενα ή παιχνίδια για τα οποία μπορείτε να του μιλάτε όσο παίζετε μαζί του. Παίξτε «κου-κου-τα» και μάθετέ του ότι τα πρόσωπα κρύβονται για λίγο και μετά έρχονται πάλι αν τα αναζητήσει έστω και με το βλέμμα του.

• Όγδοος μήνας: πρώτες λεξούλες
Η μίμηση την οποία έχετε ενισχύσει όλους τους προηγούμενους μήνες, τώρα αρχίζει να δίνει τη θέση της στη μάθηση. Το μωρό μαθαίνει τις πρώτες του λεξούλες με νόημα αν και ακόμα μπορεί να μην τις παράγει ολόκληρες ή σωστά.
Ο ρόλος σας: Κάντε παύσεις όταν του μιλάτε, για να δώσετε στο παιδί την ευκαιρία να επικοινωνήσει ακόμα κι αν δεν χρησιμοποιεί ακόμα πραγματικές λέξεις. Έτσι, το διδάσκετε μία βασική αρχή της επικοινωνίας: το «τώρα είναι η σειρά σου να μιλήσεις».

• Ένατος μήνας: έχει την άποψή του και τη δείχνει με κάθε τρόπο
Στου εννέα μήνες αρχίζει να αναγνωρίζει πολλές λέξεις που αντιστοιχούν σε οικεία άτομα ή αντικείμενα. Επίσης, αναγνωρίζει καλά τη λέξη «όχι», ιδιαίτερα αν τη συνδέσετε με μια αυστηρή ματιά. Καθώς αναπτύσσεται η γνώση για τον εαυτό του, το μωρό εκδηλώνει όλο και περισσότερο τη θέλησή του, την οποία προσπαθεί να επιβάλλει με διάφορους τρόπους. Θα σας σπρώξει αν δεν θέλει να το βάλετε στο παρκάκι του, θα κουνήσει αρνητικά το κεφάλι του όταν δεν θέλει να φάει άλλο. Εκφράζει, λοιπόν, την άποψή του ακόμα κι αν δεν μιλά. Επίσης μπορεί να γίνει πιο επιλεκτικό και να κρατά τα γοητευτικά του χαμόγελα μόνο για τα πρόσωπα που γνωρίζει καλά. Οι προσπάθειές του απ’ την άλλη για να προσεγγίσει τις λέξεις που ακούει, γίνονται όλο και περισσότερες.
Ο ρόλος σας: Καθώς το μωρό σας μαθαίνει να συνδέει ενέργειες με συγκεκριμένες λέξεις αρχίζει να ακολουθεί απλές εντολές. Μπορείτε, για παράδειγμα, να το ενθαρρύνετε να χαιρετάει με το χεράκι όταν φεύγετε ή να δίνει φιλάκι με το χέρι. Είναι σημαντικό να το επαινείτε όταν συμπεριφέρεται καλά.

• Δέκατος μήνας: «είμαι κι εγώ εδώ!»
Τώρα αναγνωρίζει περίπου 20 λέξεις που ακούει συχνά, όπως ποτηράκι και πιπίλα. Η μωρουδίστικη ομιλία του ακολουθεί το ρυθμό και τον τόνο συζήτησης των ενηλίκων, αν και δεν βγαίνει ακόμα νόημα. Αρχίζει να χρησιμοποιεί την αρχή μιας λέξης πράγμα που σημαίνει ότι σύντομα θα ακούσετε ολοκληρωμένες λεξούλες. Κάνει χειρονομίες και ήχους για να τραβήξει την προσοχή σας και συχνά προσπαθεί να σας δείξει τι θέλει τραβώντας σας από τα ρούχα. Του αρέσει να σας πειράζει κάνοντας πράγματα που δεν σας αρέσουν παρατηρώντας την αντίδρασή σας, π.χ. να κλείσει την τηλεόραση την ώρα που βλέπετε. Θέλει να σας δείξει ότι αποτελεί σημαντικό μέλος της οικογένειας και ότι έχει κάτι να σας πει.
Ο ρόλος σας: Προσπαθεί να σας αντιγράψει και να κάνει ό,τι κάνετε. Να του περιγράφετε πάντα τι κάνετε και γιατί. Για παράδειγμα, με τον κουτάλι τρώμε το φαγητό, με τη βούρτσα χτενίζουμε τα μαλλιά, και να του δίνετε την ευκαιρία να δοκιμάσει κι εκείνο χωρίς να περιμένετε ότι θα τα καταφέρνει τέλεια.

• Ενδέκατος μήνας: καταλαβαίνει τι το ρωτάτε
Στην ηλικία αυτή το μωρό συνδέει μεταξύ τους ήχους και χρησιμοποιεί τον τόνο της φωνής του έτσι ώστε να ακούγεται σαν πραγματική ομιλία. Μπορεί να μην λέει ακόμα πολλά αλλά η κατανόηση της γλώσσας και η επικοινωνία του αναπτύσσονται διαρκώς. Είναι σε θέση να κατανοήσει απλές ερωτήσεις ανοίγοντας έτσι το δρόμο της επικοινωνίας.
Ο ρόλος σας: Κάντε του ερωτήσεις σαν να είναι μεγαλύτερο παιδάκι περιμένοντας την ανταπόκρισή του. Όπως «Πού είναι το ποτηράκι σου;» και πιθανόν ν’ απαντήσει δείχνοντας ή κοιτάζοντας προς τα εκεί που βρίσκεται. Μπορεί επίσης ν’ απαντήσει σε απλές ερωτήσεις όπως «Θέλεις ένα μπισκότο;» μ’ ένα χαμόγελο ή απλώνοντας το χεράκι του. Μ’ αυτό τον τρόπο ενθαρρύνετε την επικοινωνία μεταξύ σας αντί να… μαντεύετε τις ανάγκες του.

• Δωδέκατος μήνας: το βιβλίο, ο καλύτερός του φίλος
Μερικά παιδιά μπορεί να πουν δυο τρεις λέξεις στα πρώτα τους γενέθλια. Τα περισσότερα όμως πειραματίζονται ακόμα με τις συλλαβές καθώς προετοιμάζονται να μιλήσουν. Το παιδί σας προσπαθεί να μιμηθεί το τελευταίο πράγμα που άκουσε από αυτά που είπατε. Ακόμα, δείχνει ότι σας καταλαβαίνει ενώ είναι εύκολο και για σας να το καταλάβετε.
Ο ρόλος σας: Διαβάστε του βιβλία καθώς έχει αποδειχθεί ότι έτσι αναπτύσσεται πιο γρήγορα ο λόγος. Ιδανικά γι’ αυτή την ηλικία είναι βιβλία από χαρτόνι με μία εικόνα και μία λέξη σε κάθε σελίδα. Αφήστε το να παρατηρήσει την εικόνα καθώς του διαβάζετε, πείτε τις λέξεις που δείχνουν οι εικόνες παροτρύνοντας το μωρό να τις πει και αυτό, π.χ. «Αυτό είναι…».

Το ξέρετε ότι το μωρό σας μέχρι τους…
…4 μήνες μιμείται τους ήχους που κάνουν οι γονείς του
…6 μήνες γελά δυνατά
…8 μήνες χρησιμοποιεί ήχους για να προσελκύσει την προσοχή σας
…9 μήνες μπαμπαλίζει
…10 μήνες ανταποκρίνεται στο όνομά του
…12 μήνες κάνει «αντίο» με τα χεράκια

Πηγή: mybabysworld