Το νερό βρίσκεται παντού στην περίτεχνη και πλούσια Αλάμπρα της Γρανάδας, ένα ανακτορικό συγκρότημα του 13ου αιώνα που αποτελεί ένα από τα πιο εμβληματικά παραδείγματα μαυριτανικής αρχιτεκτονικής στον κόσμο. Ρέει σε κανάλια που δροσίζουν τα κτίρια, αναβλύζει από σιντριβάνια σε μεγαλοπρεπή δωμάτια και γοητευτικές αυλές και πλαισιώνει τέλεια τις μεγαλοπρεπείς αψιδωτές πόρτες. Το ίδιο περίπλοκο σύστημα δίνει χρώμα στους φημισμένους κήπους του Generalife, του πρώην θερινού παλατιού ακριβώς δίπλα.
Εκείνη την εποχή, αυτό ήταν ένα από τα πιο εξελιγμένα υδραυλικά δίκτυα στον κόσμο, ικανό να αψηφά τη βαρύτητα και να ανεβάζει νερό από τον ποταμό σχεδόν ένα χιλιόμετρο πιο κάτω.
Η ισπανική πόλη όπου το νερό αψηφά τη βαρύτητα
Το κατόρθωμα ηλικίας 1.000 ετών εντυπωσιάζει τους μηχανικούς ακόμη και σήμερα. Μάλιστα, σε ένα δοκίμιο σχετικά με τις βασικές στιγμές στην ιστορία του νερού στον πολιτισμό, το Διεθνές Υδρολογικό Πρόγραμμα της Unesco σημείωσε ότι «η σύγχρονη τεχνολογία του νερού οφείλει την κληρονομιά [αυτών] των υδάτινων κήπων και λουτρών», τα οποία κάποτε απολάμβαναν μόνο οι πλούσιοι και οι ισχυροί, αλλά σήμερα έχουν καταστήσει τα λουτρά και τους ιδιωτικούς κήπους των σπιτιών προσιτά και πρακτικά.
Εδώ και χιλιετίες, μεγάλες πόλεις αναπτύσσονται στις όχθες ποταμών, στις ακτές λιμνών και στις ακτογραμμές θαλασσών. Αυτό ίσχυε και για το μεγάλο βασίλειο της Γρανάδας, το οποίο αναπτύχθηκε κατά μήκος των ποταμών Darro και Genil σε αυτό που θα γινόταν η αυτόνομη κοινότητα της Ανδαλουσίας της Ισπανίας. Για τους ισλαμιστές ηγεμόνες που έλεγχαν αυτό και άλλα μέρη της Ισπανίας για σχεδόν 800 χρόνια, το νερό έπαιζε αναπόσπαστη λειτουργία στην κοινωνία, όχι μόνο για την επιβίωση, αλλά και για θρησκευτικούς και αισθητικούς σκοπούς, σημειώνει το BBC.
Τα δημόσια σιντριβάνια, διακοσμημένα με κεραμικά πλακάκια, ήταν άφθονα στους δρόμους των πόλεων της Ανδαλουσίας. Τοποθετούνταν δίπλα στα τζαμιά για τις πλύσεις ή κοντά στις πύλες της πόλης για να ξεδιψούν οι ταξιδιώτες. Ακόμη και στο σπίτι, το νερό ήταν το επίκεντρο. «Ήταν σπάνιο για μια ανδαλουσιανή αυλή να μην έχει ένα κεντρικό στοιχείο νερού, όσο ταπεινό κι αν ήταν – είτε επρόκειτο για πισίνα, είτε για σιντριβάνι, είτε για λεκάνη», δήλωσε ο Rocío Díaz Jiménez, γενικός διευθυντής του Διοικητικού Συμβουλίου της Alhambra και της Generalife. «Το νερό είναι επίσης μέρος της ουσίας της Αλάμπρα – ένα θεμελιώδες στοιχείο για την ύπαρξή της».
Αλλά αυτό δεν συνέβαινε πάντα. Οι ιστορικοί πιστεύουν ότι η Αλάμπρα ανατέθηκε ως φρούριο τον 9ο αιώνα από κάποιον Sawwar ben Hamdun, κατά τη διάρκεια των πολέμων μεταξύ μουσουλμάνων και χριστιανών που ασπάστηκαν το Ισλάμ. Ωστόσο, μόλις τον 13ο αιώνα, με την άφιξη του Μωάμεθ Α΄, του πρώτου βασιλιά της δυναστείας των Νασρίντ -η οποία θα κυβερνούσε από το 1230 έως την ισπανική καθολική κατάκτηση του 1492- οι μηχανικοί ξεπέρασαν την πρόκληση της υπερυψωμένης θέσης της Αλάμπρα στον λόφο Σαμπίκα ύψους 840 μέτρων και τη μετέτρεψαν σε μια κατοικήσιμη, 26 στρεμμάτων πόλη- παλάτι με πρόσβαση σε φρέσκο τρεχούμενο νερό.
Το πρωτότυπο για τα δεδομένα της εποχής σύστημα ύδρευσης της Αλάμπρα
Ενώ οι παλαιότεροι Μαυριτανοί χρησιμοποιούσαν απλές Acequias, ή μικρά κανάλια, στις γύρω περιοχές για αιώνες, με βάση τις τεχνικές άρδευσης που είχαν μάθει από τους Πέρσες και τους Ρωμαίους κατά τη διάρκεια της επέκτασής τους στη Μεσόγειο και την Ιβηρική Χερσόνησο, η μεγάλη καινοτομία των Νασρίδων ήταν να σχεδιάσουν ένα που θα μετέφερε νερό 6 χιλιόμετρα από τον πλησιέστερο ποταμό και στη συνέχεια ανηφορικά στο περίτεχνο συγκρότημα αυλών, κήπων και λουτρών τους.
Ο πυρήνας της καινοτομίας τους ήταν η Acequia Real -ένα κανάλι 6 χιλιομέτρων που αντλούσε νερό από τον ποταμό Darro. Ένα φράγμα, κατασκευάστηκε για να εκτρέψει τη ροή του ποταμού και η δύναμη του ποταμού το μετέφερε κατά μήκος της πλαγιάς του λόφου πριν διανείμει το νερό σε μικρότερα κανάλια. Προστέθηκαν υδροτροχοί, ή na’ura, για την ανύψωση του νερού σε διαφορετικά επίπεδα. Στη συνέχεια μεταφερόταν μέσω μιας πολύπλοκης υδραυλικής δομής που αποτελούνταν από μεγάλες πισίνες, δεξαμενές και πλήθος σωλήνων σε ένα τέλεια συνυφασμένο δίκτυο, πριν μεταφερθεί στους κήπους της Generalife και στη συνέχεια στο ίδιο το παλάτι της Αλάμπρα μέσω ενός υδραγωγείου.
Οι επισκέπτες μπορούν ακόμη και σήμερα να δουν μέρος του Acequia Real στο Patio de la Acequia της Generalife, όπου διατρέχει το κέντρο της αυλής πλαισιωμένο από τοξωτούς πίδακες νερού. «Το τρεχούμενο νερό δίνει στην Αλάμπρα μια μαγική αίσθηση», δήλωσε η τουρίστρια Krista Timeus, η οποία επισκέφθηκε την πόλη από τη Βαρκελώνη τον Μάρτιο.
Με την πάροδο του χρόνου, το αρδευτικό σύστημα του παλατιού-πόλης επεκτάθηκε: κατασκευάστηκαν περισσότεροι υδροτροχοί και albercas (μεγάλες πισίνες) και προστέθηκαν δεξαμενές για τη συλλογή του νερού της βροχής. Αργότερα, ένα άλλο κανάλι διακλαδώθηκε από την κύρια Acequia Real, που ονομάστηκε Acequia Tercio, το οποίο έφερνε το νερό ακόμα ψηλότερα και άρδευε τους οπωρώνες πάνω από το Generalife.
Το σιντριβάνι σημείο αναφοράς για την ιδιαιτερότητα του υδραυλικού κατορθώματος της Αλάμπρα
Ένα από τα πιο έξυπνα παραδείγματα των υδραυλικών έργων της Αλάμπρα βρίσκεται στο Palacio de los Leones. Στο κέντρο μιας μεγάλης, γαλήνιας αυλής, το συντριβάνι των Λεόντων λάμπει από λευκό μάρμαρο, περιτριγυρισμένο από περίτεχνα σκαλισμένες στήλες. Το σιντριβάνι αποτελείται από ένα μεγάλο πιάτο που κρατούν 12 λευκά μυθικά λιοντάρια. Κάθε θηρίο εκτοξεύει νερό από το στόμα του, τροφοδοτώντας τέσσερα κανάλια στο μαρμάρινο δάπεδο της αυλής που αναπαριστούν τα τέσσερα ποτάμια του παραδείσου και στη συνέχεια τρέχουν σε όλο το παλάτι για να δροσίσουν τα δωμάτια.
Ο Díaz περιέγραψε το σιντριβάνι ως την επιτομή του συστήματος στο σύνολό του. «Το σιντριβάνι των Λεόντων συγκεντρώνει τη γνώση μιας τεχνικής παράδοσης, αποτέλεσμα μελετών και κατασκευαστικών εμπειριών πολλών αιώνων, που επέτρεψαν τη δημιουργία της Αλάμπρα», δήλωσε χαρακτηριστικά σύμφωνα με το BBC.
