Η Χρυσαυγή, χωρίς καμία δόση υπερβολής, αποτελεί τον επίγειο παράδεισο στο νομό Κοζάνης. Ένας τόπος μαγικός με άφθονα τρεχούμενα νερά και μια ηρεμία που στην κυριολεξία ταξιδεύει το νου, συναρπάζει τον επισκέπτη του, μαγεύοντάς τον με τις απίστευτες εικόνες που αντικρίζει μόλις βρεθεί στο ονειρικό αυτό μέρος.
Η Χρυσαυγή, λοιπόν, είναι ένα μικρό χωριουδάκι στην επαρχία του Βοΐου. Παραδομένη μέσα στην απαράμιλλου κάλλους φύση της περιοχής, αποτελεί ευχάριστη έκπληξη για εκείνους που θα οδηγήσουν περίπου 30 λεπτά από την πόλη των Γρεβενών -το χωριό βρίσκεται πιο κοντά στα Γρεβενά, απ’ ό,τι στην πόλη της Κοζάνης, από την οποία απέχει περίπου 1 ώρα.
Στολίδι για ολόκληρη τη Δυτική Μακεδονία, η Χρυσαυγή είναι χτισμένη σε υψόμετρο 860 μέτρων και αποτελεί εξαιρετικό δείγμα, τοπικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Τα πέτρινα παραδοσιακά σπίτια του χωριού είναι χτισμένα από ντόπιους μαστόρους και κεντρίζουν το ενδιαφέρον του επισκέπτη με την όμορφη οπτική τους.
Εξαιρετικό δείγμα αρχιτεκτονικής αποτελεί, επίσης, και το σχολείο του χωριού που χτίστηκε το 1925. Στην πλατεία του χωριού δεσπόζει η επιβλητική εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου, που χρονολογείται από το 1866.
Η ιστορία για την ονομασία της λέει ότι το χωριό ονομάστηκε Χρυσαυγή κατά το 1830 μετά την δολοφονία του μπέη Αλή Κούκο που κυριαρχούσε στην περιοχή από τους κατοίκους του χωριού.
Ο λόγος της δολοφονίας του η παράλογη απαίτηση του μπέη, εκτός από το χρηματικό φιρμάνι, να παραδίδουν στον ίδιο κάθε νύφη, ώστε να περνάει μαζί του την πρώτη νύχτα του γάμου της. Η επόμενη μέρα από την δολοφονία του χαρακτηρίστηκε ως «χρυσή αυγή», εξ ου και η ονομασία του χωριού.
Χρυσαυγή: Ο υδάτινος επίγειος παράδεισος στην Κοζάνη
Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά, ωστόσο, της Χρυσαυγής είναι ο φυσικός πλούτος που τη χαρακτηρίζει με τρεχούμενα νερά και έναν καταρράκτη να κεντρίζουν το ενδιαφέρον όλων.
Στα σημαντικότερα αξιοθέατα του χωριού, λοιπόν, το παλιό πετρογέφυρο που χρονολογείται από τον 18ο αιώνα στην είσοδο της Χρυσαυγής, καθώς και το μεγάλο πετρογέφυρο 500 μέτρα βορειότερα του οικισμού, σε ένα σημείο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους στο Μαγεριώτικο ρέμα. Στο σημείο που συναντάται το μεγάλο πετρογέφυρο, μάλιστα, βρίσκεται και η Δέση, ένας εντυπωσιακός καταρράκτης ύψους 7,5 μέτρων και μήκους 25 μέτρων, που δημιουργήθηκε το 1855 για τη λειτουργία του νερόμυλου του χωριού.
