Υπάρχει ένα εκκλησάκι στην Ελλάδα που παρουσιάζει την Παναγία με τον πιο ανορθόδοξο τρόπο, αυτόν της Γοργόνας. Παρόλο που βρίσκεται στο μικρό λιμανάκι στη Σκάλα Συκαμιάς στη Λέσβο, οφείλει τη φήμη του στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Στρατή Μυριβήλη.

Ο λόγος για το πάλλευκο μικρό εκκλησάκι της Παναγίας Γοργόνας, που μοιάζει να αναδύεται από τα νερά του Αιγαίου. Σκαρφαλωμένο σε έναν μικρό βράχο μέσα στη θάλασσα, το εκκλησάκι της Παναγίας της Γοργόνας στο μικρό λιμανάκι στη Σκάλα Συκαμιάς με τα ψαροκάικα και τις τράτες, στη βόρεια ακτογραμμή της Λέσβου, επίνειο της Συκαμινιάς, εσωκλείει όλη την ομορφιά, τη μαγεία και την γραφικότητα που μπορεί να χαρακτηρίσει έναν τόπο.

Με άκρως πρωτόγνωρο και πρωτότυπο όνομα, που σύμφωνα με την παράδοση το οφείλει σε μια τοιχογραφία που υπήρχε σε αυτό (σήμερα δεν υπάρχει) και παρουσίαζε την Παναγία από την μέση και κάτω με ουρά γοργόνας, το εκκλησάκι έγινε γνωστό από το ομώνυμο μυθιστόρημα του λογοτέχνη, δημοσιογράφου και ακαδημαϊκού Στρατή Μυριβήλη, με καταγωγή από την Σκαμνιά.

«…να ζήσουν και να ριζώσουν στην καινούργια πατρίδα τους, το μικρό χωριό Σκάλα Συκαμιάς στη Λέσβο» αναφέρει μεταξύ άλλων ο λογοτέχνης Στράτης Μυριβήλης στο τρίτο και τελευταίο μυθιστόρημά του «Η Παναγία η Γοργόνα», το οποίο μαζί με τα «Ζωή εν τάφω» και «Δασκάλα με τα χρυσά μάτια» αποτέλεσαν την λεγόμενη «Τριλογία του Πολέμου» η οποία αναφέρεται στους πολέμους του ελληνικού λαού και τις συνέπειές τους.

Κατά τον ίδιο, μάλιστα, η περίφημη τοιχογραφία της Παναγίας Γοργόνας αποτέλεσε δημιούργημα ενός άγνωστου λαϊκού ζωγράφου ο οποίος την εμπνεύστηκε από θρύλους, λαϊκές και θρησκευτικές παραδόσεις, ενώ πρόκειται, μάλιστα, και για μια Παναγία «την πιο αλλόκοτη μέσα στην Ελλάδα και σ’ όλο τον κόσμο της χριστιανοσύνης», όπως αναφέρεται στο ομότιτλο μυθιστόρημα.

Οι ντόπιοι τον βράχο όπου εντοπίζεται το εκκλησάκι τον αποκαλούν «Της Παναγιάς τα Ράχτα», απ’ όπου η θέα είναι μαγευτική, ιδίως την ώρα του δειλινού, ενώ καιρού επιτρέποντος το μάτι φτάνει μέχρι τα μικρασιατικά παράλια.

«…ανεβαίνεις στα ράχτα, γυρίζεις μια βόλτα τη ματιά ένα γύρο, στεριάς και πελάγου, και δακρύζει το μάτι σου. Ένα αναγάλλιασμα στάζει από τα δέντρα, αναβρύζει από τα καστανά και κόκκινα χώματα, από τις πέτρες και τα νερά», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά και στο μυθιστόρημά του ο Μυριβήλης.