Η ιστορική μονή της Παναγίας Δροσιανής, που συναντάται στην περιοχή μεταξύ της Τραγαίας και του χωριού Μονή, στο βόρειο άκρο της κοιλάδας της Δρυμαλίας, χρονολογείται από τον 6ο αιώνα, ενώ θεωρείται ένα από τα αρχαιότερα μοναστήρια όχι μόνο της Νάξου και της Ελλάδας, αλλά ολόκληρων των Βαλκανίων.
Το μοναστήρι είναι αφιερωμένο στην Παναγία της βροχής, καθώς σύμφωνα με το θρύλο προκειμένου να ξορκίσουν την ανομβρία που ταλάνιζε το νησί για μεγάλο χρονικό διάστημα, οι πιστοί Ναξιώτες απευθύνθηκαν στην Παναγία με τάματα και λειτουργίες για να βρέξει έτσι ώστε να μην ξεραθούν οι μπαξέδες και τα δέντρα των κατοίκων του νησιού, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων ασχολούνταν κατεξοχήν με τις αγροτικές εργασίες.
Όσο για την τοποθεσία της; Ο θρύλος λέει ότι αρχικά είχε επιλεγεί άλλο μέρος της Νάξου για την ίδρυση της μονής. Ωστόσο, η εικόνα της Παναγίας μεταφερόταν κάθε βράδυ στο συγκεκριμένο μέρος.
Αυτό που προκαλεί εντύπωση είναι το γεγονός ότι μόλις την δεκαετία του ’70 πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες ανασκαφές από την αρχαιολογική υπηρεσία προκειμένου να αποκαλυφθεί πλήρως και ο παλαιότερος ναός. Μέχρι τότε το μόνο ορατό για το κοινό σημείο του ναού ήταν η κυρίως εκκλησία, που ήταν και η πιο πρόσφατη κατασκευή.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι τοιχογραφίες του ναού, σύμφωνα με τους αρχαιολόγους οι καλύτερα σωζόμενες με κάποιες από αυτές να χρονολογούνται από τον 7ο αιώνα και τις πιο πρόσφατες από τον 14ο αιώνα, με εικονογραφικές ιδιοτυπίες που δεν συναντώνται σε άλλο αντίστοιχο μνημείο, όπως η αναπαράσταση του δόγματος της διπλής φύσης του Ιησού.
