Θα το βρεις στην ανατολική πλευρά της Κρήτης, στο Λασίθι, να επιβλέπει τη δυτική πλαγιά της οροσειράς της Θρυπτής (Αόρι), εκεί στα βόρεια της Ιεράπετρας.

Και θα το αντικρίσεις από μακριά. Άντε να φτάσεις ως και το κατώφλι του, στο βυζαντινό εκκλησάκι της Αγίας Άννας που δεσπόζει στην είσοδό του, και μετά θα σταματήσεις.

Το Φαράγγι του Χα δεν είναι βλέπετε για τον καθέναν. Και δεν μπορείς να το διασχίσεις από το εσωτερικό του, καθώς σε πολλά σημεία τα στενά του τοιχώματα δεν αφήνουν παρά περάσματα μόλις μερικών εκατοστών.

Όσο για τον ορειβατικό βαθμό δυσκολίας του, χαρακτηρίζεται «πολύ δύσκολο», με την υποσημείωση «μόνο για έμπειρους ορειβάτες».

Στον νομό Λασιθίου λοιπόν, μεταξύ Καβουσίου και Κάτω Χωριού, θα συναντήσεις ένα φαράγγι με είσοδο μόλις 3 μέτρων. Στα 370 μέτρα είναι σκαρφαλωμένο και κατηφορίζει ως τα 140 μέτρα.

Λίγο πριν το τέλος του χύνεται και ο περίφημος καταρράκτης του των 215 μέτρων, από το παραφάραγγο του Μάστορα, που είναι και ο ψηλότερος γνωστός καταρράκτης της Ελλάδας.

Θα το καταλάβεις από μακριά, γιατί θυμίζει μαχαιριά που έχει κόψει το βουνό στα δυο.

Να θυμάσαι μόνο πως το Φαράγγι του Χα δεν αφήνει περιθώριο για περπάτημα. Είναι επικίνδυνο και το επισκέπτονται μόνο έμπειροι ορειβάτες, καθώς έχει 33 ραπέλ (καταβάσεις), με κάποια να ξεπερνούν τα 35 μέτρα.

Στην κοίτη του σχηματίζονται καταρράκτες και η διάσχισή του απαιτεί εξοπλισμό καταρρίχησης φαραγγιών και ειδική εκπαίδευση. Ο άνθρωπος το «πάτησε» εξάλλου μόλις το 1987, όταν οι τρεις πρώτοι ορειβάτες χρειάστηκαν μια ολόκληρη βδομάδα για να το διασχίσουν. Παρά το γεγονός ότι το μήκος του δεν ξεπερνά τα 2 χιλιόμετρα.

Αποπνέει μια άγρια ομορφιά που όλοι οι υπόλοιποι μένουν να θαυμάζουν από φωτογραφίες. Και διηγήσεις. Ελάχιστοι έχουν δει τους απόκρημνους και κατακόρυφους γκρεμούς που περιβάλλουν το φαράγγι, αποκλείοντας οποιαδήποτε δυνατότητα διαφυγής από τα πλάγια.

Μια μικρή γεύση μπορεί να πάρει κάποιος «κλέβοντας», μπαίνοντας για λίγο στο εσωτερικό του από την έξοδο του Χα, στο χωριό Μοναστηράκι. Και να δει από απόσταση τη γραφική λιμνούλα του τελευταίου από τους 25 καταρράκτες του, αλλά και τα πετρώματα με τους έντονους χρωματισμούς.

Και μιας και δεν θα βρεις άνθρωπο εδώ, το έχουν κατοικήσει φυτά και ζώα, ακόμα και είδη απειλούμενα με εξαφάνιση. Παρά το επιβλητικό και το άγριο που αποκτούν εδώ τον πρώτο λόγο, το Χα έχει και πολλές λιμνούλες, όπου ξεδιψούν μεταναστευτικά πουλιά, αλλά και οι μόνιμοι κάτοικοί του, τα μικρά θηλαστικά και τα αρπακτικά που ζουν στις χαράδρες του.

Γιατί «Χα»; Αν και υπάρχουν πολλές λαϊκές εκδοχές και θρύλοι για την προέλευση του ονόματός του, υπερισχύει συνήθως η ετυμολογική ερμηνεία. Προέρχεται πιθανότατα από το ρήμα «χάσκω», που όπως μας λέει ο Τριανταφυλλίδης λέγεται «για κάτι που σχηματίζει βαθύ άνοιγμα, που χαίνει».

Ο παρθένος βιότοπος αυτός θα παραμείνει, όπως όλα δείχνουν, ανέγγιχτος από τον άνθρωπο…