Είναι ένα από τα παλαιότερα πρωτοχριστιανικά μνημεία στον ελληνικό χώρο και βρίσκεται στη Νάξο. Μάλιστα, για το νησί η Παναγία η Δροσιανή είναι ένα μεγάλης σημασίας θρησκευτικό κέντρο και από τα πιο ιστορικά Βυζαντινά μοναστήρια, προσελκύοντας το ενδιαφέρον των προσκυνητών απ’ όλο τον κόσμο.
Βρίσκεται στη βόρεια άκρη της κοιλάδας της Δρυμαλίας, νότια του χωριού Μονή και το μεγαλύτερο μέρος του ήταν θαμμένο και μόλις τη δεκαετία του 70 έγιναν οι ανασκαφές από την αρχαιολογική υπηρεσία όπου και αποκαλύφθηκε πλήρως. Μέχρι τότε το μόνο μέρος που ήταν ορατό ήταν η κυρίως εκκλησία που ήταν και η πλέον πρόσφατη.
Την Παναγία την Δροσιανή συνοδεύουν διάφοροι θρύλοι, κάποιοι έχουν να κάνουν και με την ονομασία της. Όπως διαβάζουμε στην Βικιπαίδεια, αν και αρχικά είχε επιλεγεί άλλο μέρος για το κτίσιμο της εκκλησιάς η εικόνα της Παναγίας μεταφερόταν κάθε βράδυ στο συγκεκριμένο μέρος. Η ονομασία «Δροσιανή» εικάζεται ότι προήλθε από το ότι οι κάτοικοι του χωριού σε μια πολύ μεγάλη περίοδο ανομβρίας απευθύνθηκαν στην Παναγία με λειτουργίες και τάματα για να την παρακαλέσουν να βρέξει έτσι ώστε να μην ξεραθούν τα δέντρα και οι μπαξέδες και να ζήσουν οι κάτοικοι που κατ’ εξοχήν είναι αγρότες.
Σύμφωνα με άλλους θρύλους, το νεότερο τμήμα του μοναστηριού χωρίζεται σε δύο τμήματα και μπροστά από την εικόνα της Παναγίας υπάρχει στο πάτωμα μια τεράστια κυκλική πλάκα από μάρμαρο. Και κάτω από αυτήν υπάρχει μεγάλος θησαυρός που κανείς όμως δεν πήγαινε να την ανασηκώσει γιατί θα τον μαρμάρωνε η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας. Ωστόσο, τη δεκαετία του 70 κάποιο πρωί βρέθηκε η πλάκα σκαμμένη και βγαλμένη, όμως, κανείς ποτέ δεν έμαθε αν έκρυβε κάτι από κάτω.
