Το Arecibo Observatory, το μεγαλύτερο ραδιοτηλεσκόπιο του πλανήτη, έκλεισε μόλις μισό αιώνα ζωής, γινόμενο σύμβολο της περιπέτειας του ανθρώπου να κατανοήσει το Σύμπαν και να δώσει επιτέλους απάντηση στο διαπρεπές ερώτημα αν είμαστε μόνοι μας στον κόσμο!

Και βέβαια η αντοχή του στον χρόνο φανερώνει την ιδιοφυΐα των επιστημόνων και των μηχανικών που ονειρεύτηκαν και εγκατέστησαν κατόπιν το περίφημο παρατηρητήριο στις εσχατιές της Καραϊβικής, κάπου εκεί στις αρχές της δεκαετίας του ’60.

«Το Arecibo είναι ένα από τα πλέον ισχυρά και εκπληκτικά όργανα που κατασκευάστηκαν ποτέ», σχολιάζει ο φυσικός Richard Behnke του National Science Foundation, ο πατέρας του οποίου, Frank Drake, ήταν ένας από τους πρώτους διευθυντές της θεόρατης κατασκευής.

Ό,τι ξεκίνησε ως μια περίπλοκη μηχανική πρόκληση έχει πλέον μετατραπεί σε δημοφιλή προορισμό τόσο για ερευνητές όσο και τουρίστες, με περισσότερους από 100.000 επισκέπτες να συνωστίζονται στις δομές του τηλεσκοπίου κάθε χρόνο.

Κι αν κάποιος δεν είναι VIP με προνόμια να προσγειώσει το ελικόπτερό του στο ελικοδρόμιο της κατασκευής, το ταξίδι ως το ανθρώπινο παρατηρητήριο περιλαμβάνει περισσότερα από 16 χιλιόμετρα διαδρομής μέσα σε «φιδίσια» και στενά περάσματα δίπλα από πολύχρωμα σπίτια και πυκνή βλάστηση.

Το πλέον οφθαλμοφανές που μπορεί να πει κανείς για το ραδιοτηλεσκόπιο είναι ότι είναι πραγματικά τεράστιο! Το «πιάτο» έχει διάμετρο λίγο μεγαλύτερη από 300 μέτρα(!), με την πλατφόρμα των 900 τόνων να κρέμεται από πελώρια καλώδια. Όσο για τον θόλο που κρέμεται κάτω από την πλατφόρμα, φιλοξενεί δύο δευτερεύοντα κάτοπτρα, που συντελούν στην εστίαση των εισερχόμενων ραδιοκυμάτων.

Το ραδιοτηλεσκόπιο αναπτύχθηκε από σχέδιο της δεκαετίας του ’50 που είχε σκοπό να μελετήσει την ιονόσφαιρα της Γης, με τη ραδιο-αστρονομία να βρίσκεται την εποχή εκείνη στα σπάργανα. Η Σοβιετική Ένωση είχε μόλις εκτοξεύσει τον Σπούτνικ, η NASA είχε μόλις γεννηθεί και η αμερικανική κυβέρνηση ήταν ιδιαίτερα ανήσυχη για το πώς θα μπορούσε να εντοπίσει τους σοβιετικούς δορυφόρους. Κι αυτός ήταν ένας τουλάχιστον από τους αρχικούς στόχους του φιλόδοξου σχεδίου!

Με ευθεία λοιπόν χρηματοδότηση από την DARPA, ο αστρονόμος και μηχανικός William E. Gordon ξεκίνησε να σχεδιάζει το πελώριο ραδιοτηλεσκόπιο, που θα λειτουργούσε ταυτοχρόνως και ως ραντάρ.

Η κατασκευή έπρεπε να χτιστεί σε κάποια τροπική χώρα, εκεί που οι πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος περνούν σχεδόν από πάνω, σε περίπτωση που κάποιος ραδιο-αστρονόμος σκεφτόταν να τους μελετήσει.

Και βέβαια η κυβέρνηση όφειλε να είναι φιλικά διακείμενη προς τις ΗΠΑ. Η Κούβα αποκλείστηκε λοιπόν και το Πουέρτο Ρίκο θεωρήθηκε το καταλληλότερο μέρος!

Η κατασκευή ξεκίνησε το 1960 και τρία χρόνια και 9 εκατ. δολάρια αργότερα, το τηλεσκόπιο ξεκίνησε τη λειτουργία του, με τη διαχείρισή του να επαφίεται στο περίφημο πανεπιστήμιο Κορνέλ. Το ημερολόγιο έγραφε 1 Νοεμβρίου 1963.

Παρά τα πρώτα σοβαρά λειτουργικά του προβλήματα, οι προσθήκες και οι αναβαθμίσεις τόσο στο υλικό όσο και την κατασκευή του (1974 και 1977) μετέτρεψαν το ραδιοτηλεσκόπιο σε έναν από τους πιο ευαίσθητους κοσμικούς αισθητήρες του πλανήτη.

Σήμερα συνεχίζει να κρυφακούει τις ανεπαίσθητες εκπομπές του Σύμπαντος, από το βουητό των ατόμων υδρογόνου μέχρι και το «μουρμουρητό» των εξωγαλαξιακών μορίων, ψάχνοντας απέλπιδα για ψιθύρους απομακρυσμένων πολιτισμών.

Πέρα βέβαια από τις ωτακουστικές του λειτουργίες, το τηλεσκόπιο στέλνει και σήματα στο Διάστημα, όπως την περίφημη διαγαλαξιακή «ευχετήρια κάρτα» που εξέπεμψε το 1974 και περιλάμβανε κωδικοποιημένες περιγραφές της θέσης της Γης στο ηλιακό μας σύστημα, της δομής του DNA, χημικών στοιχείων, του ίδιου του τηλεσκοπίου και φυσικά του ανθρώπου.

Το περίφημο ραδιοτηλεσκόπιο του Arecibo συμμετέχει σε αναρίθμητα επιστημονικά πειράματα και ερευνητικά προγράμματα, λειτουργώντας ως πραγματικό εργαστήριο των ουρανών.

Στα πρακτικά του περιλαμβάνονται πολυάριθμες αστρονομικές παρατηρήσεις, όπως ο ρυθμός περιστροφής του πλανήτη Άρη αλλά και ο εντοπισμός μακρινών πλανητών.

Αρκετά μάλιστα βραβεία Νόμπελ έχουν δοθεί με τη βοήθειά του, την ώρα που το τηλεσκόπιο λειτουργεί σε 24ωρη βάση, παρατηρώντας νυχθημερόν τους ουρανούς και αναζητώντας απαντήσεις στα μεγάλα ανθρώπινα ερωτήματα.