Λίγοι μηχανικοί έχουν την τύχη να συνδέουν το όνομά τους με παγκόσμια σύμβολα που σφραγίζουν ορίζοντες πόλεων και ο Γάλλος στέκεται εδώ ορόσημο.
Οραματιστής και μεγαλόπνοος στις ιδέες του ήδη από φοιτητής, ο Άιφελ ειδικεύτηκε στις μεταλλικές κατασκευές, το απόλυτο σύμβολο του νέου βιομηχανικού κόσμου, και βάλθηκε έτσι να αφήσει το στίγμα του στο μέλλον, ασχολούμενος αρχικά με γέφυρες.
Αφού σκάρωσε την ψηλότερη μεταλλική γέφυρα του καιρού του(!), όταν πέθανε ο αρχιμηχανικός του γαλλικού δώρου στις ΗΠΑ, ενός αγάλματος δηλαδή που θα κοσμούσε το λιμάνι της Νέας Υόρκης, ο Άιφελ επιστρατεύτηκε για να τον αντικαταστήσει, συνδέοντας έτσι το όνομά του με άλλο ένα θαυμαστό μνημείο της σύγχρονης εποχής, την «Ελευθερία που Φωτίζει τον Κόσμο».
Ο Άιφελ επανασχεδίασε τον μεταλλικό σκελετό και επέβλεψε προσωπικά την ανέγερση του Νο 1 συμβόλου του αμερικανικού ονείρου, πριν βάλει πλώρη για άλλα και συγκεκριμένα για το γαλλικό μνημείο για την επέτειο των 100 χρόνων από τη Γαλλική Επανάσταση.
Ο Πύργος του Άιφελ του 1889 ήταν που θα απαθανάτιζε το όνομά του στους αιώνες, τόσο ως έμβλημα της Γαλλίας όσο κι ως σημείο των σύγχρονων βιομηχανικών καιρών…
Πρώτα χρόνια
Ο Αλεξάντρ Γκιστάβ Άιφελ γεννιέται στις 15 Δεκεμβρίου 1832 στη γαλλική Ντιζόν μέσα σε αστική οικογένεια γερμανικής καταγωγής (Bοnickhausen ήταν το επίθετό τους πριν το αλλάξουν στο γαλλικότερο Άιφελ). Ο πατέρας ήταν απόστρατος αξιωματικός και η μητέρα είχε κληρονομήσει ένα ανθρακωρυχείο, το οποίο έδινε στην οικογένεια άνετη ζωή.
Εξαιτίας της φύσης της δουλειάς, η μητέρα έλειπε διαρκώς από το σπίτι κι έτσι ο Γκιστάβ μεγαλώνει με τον πατέρα του κυρίως και τους παππούδες του, αλλά και δύο θείους του επιστήμονες (χημικός και μηχανολόγος), οι οποίοι εμφύσησαν στον μικρό την αγάπη για την επιστήμη. Η οποία δεν θα εκδηλωνόταν ωστόσο νωρίς, καθώς στο σχολείο δεν ήταν ιδιαίτερα μελετηρός, θεωρώντας την εκπαίδευση σωστό χάσιμο χρόνου!
Αγάπησε βέβαια κάποια στιγμή τη λογοτεχνία και την ιστορία, αν και θα άλλαζε τελικά κλάδο όταν ακριβώς κλήθηκε να επιλέξει, εκεί στα τέλη των σχολικών του χρόνων. Ήθελε πια να ασχοληθεί με τη μηχανική, λες και η μοίρα του φανέρωσε το μέλλον.
Κι έτσι πέρασε τόσο από την Εcole Polytechnique όσο και την Εcole Centrale des Arts et Manufactures του Παρισιού, από την οποία αποφοίτησε το 1855 με το πτυχίο του μηχανικού ανά χείρας. Μετά την αποφοίτηση, ειδικεύτηκε στις μεταλλικές κατασκευές και ειδικότερα στις σιδηροδρομικές γέφυρες πιάνοντας δουλειά σε κατασκευαστικές εταιρίες. Ο Άιφελ επέφερε αξιόλογες τελειοποιήσεις στη μηχανική των μεταλλικών κατασκευών στα χρόνια που θα έρχονταν, όντας ας πούμε ο πρώτος που χρησιμοποίησε πεπιεσμένο αέρα στις υποβρύχιες θεμελιώσεις.
Στις επόμενες δεκαετίες, η αφοσίωση και το όραμά του θα τον φέρουν σε υψηλές θέσεις, καθώς τόσο το ταλέντο του όσο και οι μαθηματικές του γνώσεις τον έκαναν να χτίζει συνεχώς ελαφρύτερες και πιο στιβαρές κατασκευές…
Πρώτες δουλειές
Ένα από τα πρώτα μεγάλα έργα του Άιφελ ήρθε το 1858, όταν σχεδίασε και επίβλεψε την κατασκευή της σιδερένιας γέφυρας του Μπορντό, ένα κολοσσιαίο έργο ζωτικής σημασίας που του έφερε καλή φήμη. Κι έτσι, ενθαρρυμένος από τις περγαμηνές αλλά και το όνομα που είχε κάνει στον χώρο, αποφάσισε το 1866 να ιδρύσει τη δική του εταιρία, προσπαθώντας να γίνει εξίσου καλός επιχειρηματίας.
Το έργο που θα τον εκτόξευε στην κορυφή της γαλλικής μηχανικής ήρθε το 1867, όταν κατασκεύασε για λογαριασμό της Διεθνούς Έκθεσης του Παρισιού τη θολωτή στοά της Gallery of Machines.
Την ίδια χρονιά, σχεδίασε και επίβλεψε την κατασκευή της γιγαντιαίας για την εποχή τοξωτής γέφυρας Ponte Maria Pia στο πορτογαλικό Πόρτο, η οποία θα ολοκληρωνόταν την επόμενη χρονιά για να τον κάνει φίρμα στα πέρατα της Ευρώπης.
Τον ίδιο ακριβώς σχεδιασμό θα τον επαναλάβει 20 περίπου χρόνια αργότερα, όταν έχτισε την τιτάνια οδογέφυρα Garabit στη Γαλλία, την ψηλότερη γέφυρα της οικουμένης για πολλά πολλά χρόνια μετά την κατασκευή της!
Καθώς η σταδιοδρομία του στο επάγγελμα εγκαθιδρυόταν ολοένα και πιο πολύ, απομακρύνθηκε σταδιακά από τις γέφυρες και ασχολήθηκε με άλλα έργα, όπως το 1879, για παράδειγμα, όταν δημιούργησε τον θόλο του αστρονομικού παρατηρητηρίου στη Νίκαια της Γαλλίας, έναν κινούμενο φυσικά θόλο!
Την ίδια χρονιά, ο επιβλέπων μηχανικός του Αγάλματος της Ελευθερίας, Eugene Viollet-le-Duc, έφυγε απρόοπτα από τη ζωή, κι έτσι στο περίβλεπτο δώρο της Γαλλίας στις ΗΠΑ κλήθηκε εσπευσμένα να αναλάβει τα ηνία ο κορυφαίος μηχανικός της χώρας, ο Γκιστάβ Άιφελ.
Ο Άιφελ σχεδίασε εκ νέου τα δομικά συστατικά της κατασκευής, αλλάζοντας άρδην την τεχνική μελέτη και βασίζοντας πια το άγαλμα σε έναν εσωτερικό μεταλλικό σκελετό.
Το νέο υποστηρικτικό δίκτυο της «Ελευθερίας που Φωτίζει τον Κόσμο» πρόσφερε σαφώς καλύτερη στήριξη και εγγυόταν τη μακροημέρευση του κολοσσιαίου αγάλματος. Αυτός και η ομάδα του έχτισαν το άγαλμα σε γαλλικό έδαφος και κατόπιν το αποσυναρμολόγησαν στέλνοντας τα κομμάτια του στο λιμάνι της Νέας Υόρκης.
Η στιγμή ήταν μνημειώδης από κάθε άποψη: το σύμβολο της γαλλοαμερικανικής φιλίας θα μετατρεπόταν σύντομα στο έμβλημα των ΗΠΑ…
Ο Πύργος του Άιφελ
Ο Άιφελ έμελλε να περάσει στην αθανασία όταν ανέλαβε το 1877 το έργο να φιλοτεχνήσει, και πάλι για λογαριασμό της Διεθνούς Έκθεσης του Παρισιού το 1879, ένα έργο κολοσσιαίων διαστάσεων για να τιμηθούν έτσι τα 100 χρόνια από την έναρξη της εξέγερσης που άλλαξε τον κόσμο, της Γαλλικής Επανάστασης.
Πέρα από τον φόρο τιμής στην επανάσταση, το έργο όφειλε να δείξει σε όλο τον κόσμο τη βιομηχανική υπεροχή της Γαλλίας αλλά και τα τόσα επιτεύγματά της, έπρεπε λοιπόν να είναι τεράστιο και να αποκαλύπτει την τεχνολογική πρόοδο της νέας εποχής.
Το μεγαλόπνοο σχέδιο του Άιφελ ήθελε την κατασκευή ενός πύργου με περισσότερους από 100 ορόφους, για την ανέγερση του οποίου θα χρειάζονταν 7.000 τόνοι ατσαλιού! Τα μεγέθη ήταν κυριολεκτικά πελώρια από κάθε άποψη: περισσότεροι από 300 εργάτες δούλευαν νυχθημερόν για να ενώσουν τα 12.000 μεταλλικά τμήματα με τα 2,5 εκατομμύρια πριτσίνια, με τον σχεδιασμό να μπορεί να αντέχει σε πιέσεις πολλών μποφόρ.
Περισσότερο από 1 εκατ. δολάρια δαπανήθηκαν για την κατασκευή του πύργου, ποσό ανήκουστο για τον καιρό, την ίδια ώρα που ο Άιφελ έλαβε ειδική μέριμνα για την ασφάλεια του προσωπικού του, καθώς η ανέγερση του πύργου έθετε νέες προκλήσεις, μην έχοντας τίποτα κοινό με το χτίσιμο ουρανοξυστών. Τα προληπτικά μέτρα που πήρε ο Άιφελ απέδωσαν ζηλευτούς καρπούς κι έτσι μόλις ένας εργάτης έχασε τη ζωή του στο έργο, επίσης ανήκουστο για την οικοδομική δραστηριότητα του καιρού.
Το θαύμα ωστόσο ήταν άλλο: ότι ο Άιφελ κατάφερε να υψώσει τη θεόρατη κατασκευή του, το ψηλότερο οικοδόμημα του κόσμου τότε στα 325 μέτρα (300 χωρίς την κεραία), μόλις σε δύο χρόνια, ενώ εξίσου λαμπρή ήταν και η οικονομία των υλικών του. Το ρεκόρ ύψους θα το έχανε ο Πύργος του Άιφελ αρκετά χρόνια αργότερα και συγκεκριμένα το 1931, όταν θα τον ξεπερνούσε άλλο ένα σύμβολο της Αμερικής, το Empire State Building της Νέας Υόρκης.
Το έργο εγκαινιάστηκε με πάσα επισημότητα στις 31 Μαρτίου 1889 και άνοιξε τις πύλες του για το κοινό στις 6 Μαΐου: όλοι κοίταζαν με δέος την πελώρια κατασκευή, αν και η αισθητική της δεν έγινε δεκτή με την ίδια θέρμη. Ενδεικτική εδώ είναι η επιστολή διαμαρτυρίας που υπέγραψαν δεκάδες μέλη της πολιτιστικής ελίτ του Παρισιού κατά της «μαύρης καμινάδας», όπως την ονόμαζε περιπαικτικά ο Τύπος.
Ονόματα όπως ο Αλέξανδρος Δουμάς υιός, ο Γκι ντε Μοπασάν, ο Λεκόντ ντε Λιλ, ο Σιλί Προυντόμ και πολλοί ακόμα διαμαρτυρήθηκαν εντόνως λέγοντας: «Εμείς, συγγραφείς, ζωγράφοι, γλύπτες, αρχιτέκτονες, παθιασμένοι εραστές της ανέπαφης έως τώρα ομορφιάς του Παρισιού, διαμαρτυρόμαστε με όλες μας τις δυνάμεις και όλη μας την αγανάκτηση στο όνομα του παρεξηγημένου γαλλικού γούστου, της απειλούμενης γαλλικής τέχνης και ιστορίας, ενάντια στην ανέγερση στην καρδιά της πρωτεύουσάς μας του άχρηστου και τερατώδους Πύργου του Άιφελ που οι λαϊκές κακές γλώσσες, συχνά έμπλεες σωστής κρίσης και πνεύματος δικαιοσύνης, έχουν ήδη βαπτίσει Πύργο της Βαβέλ».
Παρά το χυδαία μοντέρνο και άχρηστο του οικοδομήματος ωστόσο, ο Πύργος του Άιφελ έγινε από την πρώτη στιγμή τουριστική παγίδα, κατευνάζοντας έτσι τις σφοδρές αντιδράσεις μερίδας της κοινής γνώμης.
Και θα έπρεπε να περάσουν πολλά χρόνια για να τον αποδεχτεί η ιστορία της τέχνης στους κόλπους της, καθαρίζοντας έτσι το όνομα του φριχτού, όπως τον αποκαλούσαν οι κριτικοί, Γκιστάβ Άιφελ και του τερατουργήματός του!
Και κάτι ακόμα: στο συμβόλαιο που είχε υπογράψει ο Άιφελ, ο πύργος του προοριζόταν να διατηρηθεί μόλις για 20 χρόνια: ήταν να αποσυναρμολογηθεί δηλαδή το 1909, όταν η ιδιοκτησία του θα είχε περάσει πια πλήρως στον δήμο του Παρισιού.
Η δημοτική αρχή σκεφτόταν πράγματι να τον γκρεμίσει προγραμματίζοντας ακόμα και ημερομηνία κατεδάφισης, αν και είχε φανεί μέχρι τότε η πολυχρηστικότητά του ως τουριστική ατραξιόν αλλά και σύμβολο της Πόλης του Φωτός…
Τελευταία ταραγμένα χρόνια
Η απαιτητική κατασκευή του πύργου του ανάγκασε τον Άιφελ να ασχοληθεί με την αεροδυναμική, το νέο του πλέον πάθος, την ασχολία που θα αφιερωνόταν ολόψυχα. Κι έτσι χρησιμοποίησε τη βάση του πύργου του όχι μόνο για πολλά πειράματα στη νέα αυτή ασχολία, αλλά σύντομα έφτιαξε το πρώτο εργαστήριο αεροδυναμικής του κόσμου στη βάση του πύργου (αργότερα το μετέφερε στα περίχωρα της γαλλικής πρωτεύουσας)!
Τα πειράματα αεροδυναμικής του Άιφελ στη βάση του πύργου του απέδωσαν πολλούς γνωσιακούς καρπούς και ενέπνευσαν μια σειρά πιονέρους της αεροπορίας να ασχοληθούν στα σοβαρά με τη νέα τρέλα, όπως τους ίδιους τους αδελφούς Ράιτ! Ο Άιφελ έγραψε και μια σειρά πονημάτων για την αεροδυναμική, θέτοντας εν πολλοίς τις βάσεις για τη σοβαρή μελέτη της.
Από την ίδια κατασκευή, η πάλη του με τα καιρικά στοιχεία και τις ασύλληπτες απαιτήσεις που έθετε στη στήριξη του έργου του η κακοκαιρία και τα πολλά μποφόρ τον έκαναν να ασχοληθεί παράλληλα και με τη μετεωρολογία, έναν από τους τομείς δράσης του στη μετά Πύργου του Άιφελ εποχή.
Στα χρόνια αυτά γνώρισε ωστόσο και απογοητεύσεις, όταν το όνομά του ενεπλάκη σε διαβόητο σκάνδαλο της εποχής! Ο Άιφελ είχε αναλάβει μέσω της διάσημης πια φίρμας του τη μελέτη των σιδερένιων κατασκευών της διώρυγας του Παναμά, κι έτσι μπλέχτηκε στη δίνη του πελώριου σκανδάλου για τις οικονομικές ατασθαλίες, την κακοδιαχείριση αλλά και την υπερβολική καθυστέρηση της περάτωσης του έργου. Η γαλλική κοινοπραξία σύρθηκε στα δικαστήρια και το όνομα του Άιφελ αμαυρώθηκε από την οσμή του σκανδάλου, παρά το γεγονός ότι ο ίδιος δεν είχε κάνει τίποτα το μεμπτό και αθωώθηκε τελικά στην πολύκροτη δικαστική υπόθεση.
Ο Γκιστάβ Άιφελ άφησε την τελευταία του πνοή στις 27 Δεκεμβρίου 1923 στην έπαυλή του στο Παρίσι. Τη στιγμή του θανάτου του απολάμβανε την πέμπτη συμφωνία του Μπετόβεν…
Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr
