Δεν είναι οι λίγοι οι κριτικοί μουσικής που έχουν αναγνωρίσει στη φωνή της τη σπουδαιότερη τραγουδίστρια του 20ού αιώνα.
Κι αν αυτοί οι αφορισμοί στερούνται σημασίας, το μόνο σίγουρο είναι ότι το εκφραστικό στιλ και η ερμηνευτική δεινότητα της Μπίλι Χόλιντεϊ έμελλαν να αλλάξουν τον τρόπο που τραγουδιόταν τόσο η τζαζ όσο και η ποπ.
Η μεγάλη κυρία της αμερικανικής μουσικής σφράγισε με το ταμπεραμέντο της μια σειρά από μνημειώδη κομμάτια στην ιστορία της τζαζ, ενώ και η ίδια θα γινόταν κοινωνικό φαινόμενο στη δεκαετία του ’50!
Το μόνο πράγμα που θα μπορούσε να ανακόψει την ξέφρενη κούρσα της «Lady Day» προς το μουσικό πάνθεο ήταν η κατάχρηση ουσιών, από την οποία και έχασε τελικά τη μάχη.
Πρόλαβε να αφήσει όμως μια πληθώρα αριστουργημάτων που ακόμα απολαμβάνουμε με όλες μας τις αισθήσεις, παρά τις δεκαετίες που μας χωρίζουν από την εποχή τους…
Πρώτα ταραγμένα χρόνια
Η Billie Holiday γεννιέται ως Eleanora Fagan στις 7 Απριλίου 1915 στη Φιλαδέλφεια (κάποιες πηγές αναφέρουν τη Βαλτιμόρη ως τόπο γεννήσεως, με το πιστοποιητικό πάντως να τη γράφει «Elinore Harris»!). Όπως κι αν έχει, η Μπίλι περνά το μεγαλύτερο μέρος της πρώτης παιδικής της ηλικίας στη Βαλτιμόρη: η μητέρα της, Σάντι, είναι ακόμα έφηβη όταν γεννιέται η μικρή, ενώ ο πατέρας της πιστεύεται ότι ήταν ο Clarence Holiday, ο οποίος θα γινόταν αργότερα περίφημος μουσικός της τζαζ.
Δυστυχώς, η Μπίλι θα τον δει ελάχιστες φορές στη ζωή της. Το 1920 η Σάντι θα παντρευτεί τον Philip Gough και για λίγα χρόνια η σταθερότητα θα κάνει την εμφάνισή της στη ζωή της Χόλιντεϊ. Ο γάμος δεν θα κρατούσε ωστόσο για πολύ, αφήνοντας μητέρα και κόρη στους δρόμους να παλεύουν για την επιβίωση. Η Μπίλι θα περάσει διαστήματα σε ανάδοχες οικογένειες και στις δομές της κοινωνικής υπηρεσίας.
Ο αγώνας για επιβίωση αναγκάζει τη μικρή να εγκαταλείψει το σχολείο, με τα σκασιαρχεία της ωστόσο να τη φέρνουν ενώπιον της δικαιοσύνης: η μικρή στέλνεται σε οικοτροφείο για αφρο-αμερικανές κοπέλες τον Ιανουάριο του 1925, σε ηλικία μόλις 10 ετών. Κι όταν τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς επιστρέφει στην αγκαλιά της μητέρας της, θα γνωρίσει το ζοφερό πρόσωπο της σεξουαλικής κακοποίησης: ένας γείτονας τη βιάζει. Επιστρέφει και πάλι στο ίδρυμα τον Δεκέμβριο του 1926.
Στα δύσκολα παιδικά χρόνια, η Χόλιντεϊ βρίσκει παρηγοριά στις μουσικές των Bessie Smith και Λούις Άρμστρονγκ. Στα τέλη της δεκαετίας του ’20, η μητέρα της μετακομίζει στη Νέα Υόρκη και εργάζεται σε οίκο ανοχής του Χάρλεμ. Η Μπίλι, βγαίνοντας από το ίδρυμα τον Φεβρουάριο του 1927, την ακολουθεί εκεί και περνά τα τρία επόμενα χρόνια στον οίκο ανοχής, ως το παιδί για τα θελήματα.
Γύρω στα 1930, η Χόλιντεϊ βρίσκεται να τραγουδά σε τοπικά τζαζ κλαμπ του Χάρλεμ (σε ηλικία 15 ετών!), όταν και μετονομάζεται σε «Billie» από τον αγαπημένο της αστέρα του κινηματογράφου Billie Dove…
Ανακάλυψη
Λίγο αργότερα, σε ηλικία μόλις 18 ετών, την ανακαλύπτει ο μουσικός παραγωγός John Hammond να τραγουδά σε καταγώγιο του Χάρλεμ. Αυτός ήταν που θα έφερνε σε επαφή τη Χόλιντεϊ με τον ανερχόμενο κλαρινετίστα και υπεύθυνο μπάντας Benny Goodman: στο πλευρό του, η Χόλιντεϊ μπαίνει για πρώτη φορά στο στούντιο, κάνοντας φωνητικά σε δίσκους άλλων.
Λίγο αργότερα θα ηχογραφήσει το πρώτο της κομμάτι, το «Your Mother’s Son-In-Law», ενώ το 1934 θα έρθει η πρώτη επιτυχία, με το σινγκλ «Riffin’ the Scotch» να φτάνει στο top 10! Γνωστή ήδη για τον χαρακτηριστικό τονισμό και την ιδιαίτερη έκφραση, αλλά και τη μελαγχολική χροιά της φωνής της, δεν θα αργούσε να ηχογραφήσει τζαζ ήχους στο πλευρό του πιανίστα Teddy Wilson και άλλων γνωστών ονομάτων της τζαζ/σόουλ το 1935. Γράφει μπόλικα σινγκλάκια την εποχή αυτή, περιλαμβανομένων των «What a Little Moonlight Can Do» και «Miss Brown to You», ενώ την ίδια χρονιά εμφανίζεται δίπλα στον σπουδαίο Ντιουκ Έλινγκτον στην ταινία «Symphony in Black», με την ορχήστρα του Count Basie…
Μέσα στα γυρίσματα, γνωρίζει και γίνεται φίλη με τον σαξοφωνίστα της ορχήστρας του Basie, Lester Young, ο οποίος μένει στο σπίτι με την Μπίλι και τη μητέρα της για ένα διάστημα. Αυτός ήταν που θα έδινε το 1937 στη Holiday το ψευδώνυμο που θα έμενε παγκοσμίως γνωστή, το περίφημο «Lady Day».
Σύντομα η Χόλιντεϊ θα γίνει η βασική φωνή του σχήματος του William «Count» Basie και θα περιοδεύσει μαζί τους σε όλη την επικράτεια της χώρας. Το 1938 θα τη βρει να δουλεύει με την ορχήστρα του άλλου σπουδαίου μουσικού, του Artie Shaw, γράφοντας Ιστορία: γίνεται μια από τις πρώτες (αν όχι η πρώτη) αφρο-αμερικανές τραγουδίστριες που εμφανίζονται σε ορχήστρα λευκών μουσικών! Οι πιέσεις ωστόσο των μάνατζερ και οι αντιρρήσεις τους για το χρώμα του δέρματός της θα την κάνουν να εγκαταλείψει εξοργισμένη την μπάντα, παρά την υποστήριξη του Artie Shaw…
Σόλο καριέρα και ιδιωτικές στιγμές
Από τη στιγμή που εγκατέλειψε τις τζαζ μπάντες, το ταλέντο της έλαμψε μονομιάς! Η Χόλιντεϊ εμφανίζεται με μεγάλη επιτυχία στο περίφημο Cafe Society της Νέας Υόρκης αναπτύσσοντας παράλληλα τα σήματα-κατατεθέν της σκηνικής της περσόνας: στα μαλλιά της φιγουράρει πάντα μια γαρδένια, την ώρα που τραγουδά πια με το κεφάλι γυρισμένο ελαφρώς προς τα πίσω.
Ηχογραφεί ταυτόχρονα δύο από τα γνωστότερα τραγούδια της, το «God Bless the Child» και «Strange Fruit». Στη δισκογραφική της μάλιστα (Columbia) δεν άρεσε καθόλου το «Strange Fruit» (1939), που περιέγραφε το λιντσάρισμα των Αφρο-Αμερικανών του Νότου και θεωρείται από τα πρώτα αντιρατσιστικά κομμάτια της Ιστορίας! Η Χόλιντεϊ, που λάτρευε το κομμάτι, το ηχογραφεί για λογαριασμό της δισκογραφικής Commodore, ενώ οι επικρίσεις που δέχεται και η απαγόρευση του τραγουδιού σε πολλές πολιτείες το κάνουν πανεθνική επιτυχία!
Με τα χρόνια, η Χόλιντεϊ θα τραγουδήσει τους θυελλώδεις δεσμούς της και θα υμνήσει τα δυνατά ειδύλλια που της έφερε η ζωή, όπως με τα «T’ain’t Nobody’s Business If I Do» και «My Man». Οι περισσότερες σχέσεις της όμως ήταν καταστροφικές για την ίδια, με την κακοποίηση, την κατάχρηση και την εκμετάλλευση να μη λείπουν σχεδόν από καμία…
Το 1941 η Χόλιντεϊ παντρεύεται τον εκλεκτό της καρδιάς της James Monroe. Την ώρα που ταλανιζόταν ήδη από τον χρόνιο εθισμό της στο αλκοόλ, θα αποκτήσει πλέον και την καταστροφική συνήθεια του συζύγου της, το όποιο. Ο γάμος δεν θα κρατούσε πολύ (χώρισαν λίγο αργότερα), τα προβλήματα ωστόσο της Χόλιντεϊ με την κατάχρηση ουσιών δεν θα την εγκατέλειπαν έκτοτε ποτέ…
Προσωπικά προβλήματα
Την ίδια χρονιά, η Χόλιντεϊ επιστρέφει στις επιτυχίες με την επανέκδοση του «God Bless the Child», ενώ το 1944 προσχωρεί στην Decca Records και υπογράφει το R&B hit του 1945 «Lover Man». Ο σύντροφός της ωστόσο της εποχής, ο μουσικός Joe Guy, τη μυεί στον σκοτεινό κόσμο της ηρωίνης. Μετά τον θάνατο της μητέρας της μάλιστα τον Οκτώβριο του ίδιου έτους, η Μπίλι αφήνεται ολόψυχα στην αγκαλιά του αλκοόλ και της κατάχρησης ναρκωτικών.
Παρά τα προσωπικά προβλήματα και την κακή κατάστασή της, η Χόλιντεϊ παρέμενε κορυφαίο αστέρι στον κόσμο της τζαζ, έχοντας μάλιστα απήχηση και σε πιο mainstream κοινά. Το 1947 εμφανίζεται δίπλα στο είδωλό της, Λούις Άρμστρονγκ, στην ταινία «New Orleans» ενσαρκώνοντας μια οικιακή βοηθό. Όσο για τον εθισμό στα ναρκωτικά, έμελλε να δείξει το ζοφερό του πρόσωπο ευθύς αμέσως.
Ήταν το 1947 λοιπόν όταν συνελήφθη και καταδικάστηκε για κατοχή ναρκωτικών ουσιών. Η περίφημη τραγουδίστρια μεταφέρεται στις ομοσπονδιακές φυλακές της Δυτικής Βιρτζίνια για να εκτίσει την ποινή που της επιβλήθηκε: ένας χρόνος και μία μέρα. Κι όταν αποφυλακίζεται την επόμενη χρονιά, τα προβλήματα συνεχίζουν να την ακολουθούν κατά πόδας: εξαιτίας της καταδίκης της, δεν μπορεί να πάρει πλέον άδεια για να εμφανιστεί σε κλαμπ και καμπαρέ. Μπορεί όμως να δίνει συναυλίες, το οποίο και κάνει αμέσως: λίγο μετά την απελευθέρωσή της, γεμίζει το περίφημο Carnegie Hall σε μια sold-out συναυλία!
Με τη βοήθεια του John Levy, ιδιοκτήτη κλαμπ της Νέας Υόρκης, η Χόλιντεϊ καταφέρνει να εξασφαλίσει μια σειρά εμφανίσεων στο φημισμένο New York’s Club Ebony. Μέχρι τα τέλη του ’40, ο Levy είναι ήδη σύντροφος και μάνατζερ της Μπίλι, αυξάνοντας τη μακρά σειρά των αντρών που εκμεταλλεύτηκαν την καλοσύνη και τη γενναιοδωρία της. Την ίδια εποχή, η Χόλιντεϊ συλλαμβάνεται για ναρκωτικά για δεύτερη φορά, αθωώνεται ωστόσο από τις κατηγορίες…
Κατοπινά χρόνια
Την ώρα που οι καταχρήσεις άφησαν το στίγμα τους στη φωνή της Χόλιντεϊ, η ίδια συνέχισε τις περιοδείες και τη δισκογραφία στη δεκαετία του ’50. Το 1952 συνεργάζεται με τον Norman Granz, ιδιοκτήτη μιας σειράς μικρών τζαζ δισκογραφικών, και δύο χρόνια αργότερα περιοδεύει στην Ευρώπη γνωρίζοντας τρομακτική επιτυχία.
Το 1956 απασχολεί και πάλι όλο τον κόσμο, αυτή τη φορά μέσα από την ιστορία της ζωής της: η αυτοβιογραφία της «Lady Sings the Blues» (1956), την οποία έγραψε από κοινού με τον William Dufty, φέρει τα πάνω-κάτω στην κοινότητα των τζαζ μουσικών με τις αποκαλύψεις και τα πικρόχολα πολλές φορές σχόλια της Χόλιντεϊ. Η ίδια, σε κακή κατάσταση όταν γραφόταν το βιβλίο, ισχυρίστηκε κατόπιν ότι ποτέ δεν διάβασε το τελικό προσχέδιο πριν εκδοθεί.
Παράλληλα, η Χόλιντεϊ συνδέεται ερωτικά με τον Louis McKay. Οι δυο τους συλλαμβάνονται για κατοχή ναρκωτικών το 1956, ενώ την επόμενη χρονιά παντρεύονται στο Μεξικό. Ακολουθώντας την ίδια πεπατημένη, ο McKay θα χρησιμοποιήσει το όνομα, το χρήμα και τις διασυνδέσεις της Χόλιντεϊ για λογαριασμό του. Η ίδια, παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζει με τη φωνή της, θα καταφέρει να δώσει μια μεγαλειώδη ζωντανή ερμηνεία στο τηλεοπτικό πρόγραμμα «The Sound of Jazz» του σταθμού CBS, πλάι στον Ben Webster, Lester Young και Coleman Hawkins…
Το 1958 επιστρέφει στη δισκογραφία με το «Lady in Satin», το οποίο ηχογραφεί με την ορχήστρα του Ρέι Έλις για λογαριασμό της Columbia. Τα τραγούδια του άλμπουμ απαθανατίζουν τη σκληρότερη πλέον χροιά της φωνής της, η οποία δονείται ωστόσο ακόμα από συναίσθημα.
Η Χόλιντεϊ κάνει την τελευταία της εμφάνιση στις 25 Μαΐου 1959 στη Νέα Υόρκη. Λίγο μετά, διαμετακομίστηκε στο νοσοκομείο με προβλήματα στην καρδιά και το συκώτι. Ο εθισμός της στην ηρωίνη είναι πλέον τέτοιος που θα συλληφθεί για κατοχή ναρκωτικών ακόμα και μέσα στο νοσοκομείο. Στις 17 Ιουλίου 1959, η Χόλιντεϊ πεθαίνει από περιπλοκές της υγείας της λόγω μακροχρόνιας χρήσης αλκοόλ και ναρκωτικών…
Κληρονομιά
Περισσότεροι από 3.000 άνθρωποι εμφανίστηκαν στην κηδεία της «Lady Day» στις 21 Ιουλίου 1959 για να πουν το στερνό αντίο σε μια από τις μεγάλες κυρίες της τζαζ. Πρώην συνάδελφοι και σύσσωμος ο κόσμος της τζαζ έσπευσαν να αποχαιρετίσουν τη γυναίκα με τη βελούδινη φωνή και τη μεγάλη καρδιά.
Η Χόλιντεϊ περιλαμβάνεται στις μεγαλύτερες φωνές της τζαζ όλων των εποχών, με τον χαρακτηριστικό τρόπο ερμηνείας της να έχει δημιουργήσει σχολή στους κόλπους της σόουλ, την οποία ακολούθησαν πολλοί κατοπινοί ερμηνευτές. Η αυτοβιογραφία της έγινε ταινία το 1972, με τη γνωστή τραγουδίστρια Νταϊάνα Ρος να ενσαρκώνει τον θρύλο της Μπίλι Χόλιντεϊ, γεγονός που θα αναβίωνε το ενδιαφέρον για τη δισκογραφία της.
Το 2000, η υπέροχη κυρία της τζαζ περιλήφθηκε στο Hall of Fame του Ροκ & Ρολ…
Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr
