Ο μαύρος δικτάτορας της Αργεντινής, Χόρχε Ραφαέλ Βιντέλα

Μέσα από το σχέδιο Εθνικής Αναδιοργάνωσης, όπως ονόμασε ο Βιντέλα την ανατριχιαστική εκτροπή του δημοκρατικού πολιτεύματος και τη βασιλεία του τρόμου που καθέλκυσε στο εσωτερικό της χώρας, η Αργεντινή έμελλε να γνωρίσει μια από τις πιο αιματηρές χούντες στην ιστορία της Λατινικής Αμερικής. Με τις πατρικές παραινέσεις των ΗΠΑ, τις ιερές ευλογίες της Καθολικής Εκκλησίας και την απαραίτητη συνδρομή του παρακράτους, ο στρατάρχης των αργεντίνικων ενόπλων δυνάμεων καταλαμβάνει με πραξικόπημα την εξουσία ανατρέποντας την Περόν το 1976 και εγκαινιάζοντας έτσι μια πρωτόγνωρη -ακόμα και για χουντικό καθεστώς- τρομοκρατία. Μια από τις πιο βάρβαρες δικτατορίες που γνώρισε ποτέ ο πολύπαθος σύγχρονος κόσμος θα έπνιγε στο αίμα τον λαό της Αργεντινής, γεννώντας μια φρίκη που λειτουργεί ως φάρος θηριωδίας των δικτατορικών καθεστώτων. Ο ίδιος, αμετανόητος πάντα για τα εγκλήματά του, ανέλαβε την πλήρη ευθύνη για τους βασανισμούς, τις δολοφονίες, τις μυστηριώδες εξαφανίσεις, ακόμα και το ανατριχιαστικό παιδομάζωμα του καθεστώτος του, δηλώνοντας σταθερά πως ό,τι έγινε ήταν σε γνώση του, μιας και τίποτα δεν γινόταν χωρίς τη συγκατάθεσή του: «Ήμουν στην κορυφή όλων», έλεγε χαιρέκακα. Ο Βιντέλα διατηρούσε μάλιστα χαμηλό προφίλ πριν από την αποφράδα εκείνη μέρα του Μαρτίου του 1976, όταν μετατράπηκε σε αρχιτέκτονα ενός καταπιεστικού συστήματος που εξόντωσε επισήμως (σύμφωνα με τα πρακτικά της χούντας του) περισσότερες από 9.000 ψυχές, αν και οι εκτιμήσεις στέλνουν τον αριθμό στο ασφαλέστερο 30.000 ανθρώπους. Η συστηματική και μεθοδικότατη επιχείρηση του Βιντέλα για την εξαφάνιση των πολιτικών του αντιπάλων αλλά και κάθε λογής αντιφρονούντων θα έμενε γνωστή ως «Βρόμικος Πόλεμος», εμπνευστής και θεωρητικός του οποίου ήταν ο ίδιος ο αιμοσταγής δικτάτορας. Με τη βοήθεια του στρατού του και του παρακράτους, ο Βιντέλα εξολόθρευσε κάθε αντιπολιτευτική φωνή στη χώρα, εφαρμόζοντας μεθόδους που αποκαλούμε κοινά «απάνθρωπες»: αυθαίρετες συλλήψεις, εκτοπίσεις χωρίς κατηγορίες, άδικες φυλακίσεις, ρίψη αντιφρονούντων από ελικόπτερο, βασανισμοί, ακρωτηριασμοί, εκτελέσεις και εξαφανίσεις πολιτών. Ο Βιντέλα καινοτόμησε όμως σε όρους θηριωδίας μέσω του παιδομαζώματος που εγκαινίασε, αρπάζοντας βρέφη φυλακισμένων από τη χούντα γυναικών και δίνοντάς τα κατόπιν για υιοθεσία σε άτεκνα ζευγάρια φιλοκαθεστωτικών στρατιωτικών και αστυνομικών. Ήταν η επιτομή της βαρβαρότητας, με περισσότερα από 400 μωρά να αλλάζουν έτσι χέρια και άγνωστο πόσα ακόμα δολοφονήθηκαν. Το εντυπωσιακό με τη χούντα του Βιντέλα ήταν ότι κατάφερε, μέσω της αχαλίνωτης βίας και της βαρβαρότητάς του, να ενοχλήσει ακόμα και τις ΗΠΑ, τον σιωπηλό συμπαραστάτη του, κάνοντας τον Τζίμι Κάρτερ να τον καλέσει σε εκδημοκρατισμό της χώρας! Αν δεν ήταν οι θάνατοι και η φρίκη, θα μιλούσαμε για άλλο ένα σουρεαλιστικό περιστατικό της διπλωματικής σκακιέρας, κανείς όμως δεν μπορεί να γελάσει με τα μαύρα χρονικά του Βιντέλα, που βύθισε επιπροσθέτως την Αργεντινή στην οικονομική ανέχεια, γνωρίζοντας μια από τις χειρότερες κρίσεις της. Με τη διακυβέρνηση του Βιντέλα, άλλο ένα πλασματικό οικονομικό θαύμα της χούντας δηλαδή, το εξωτερικό χρέος της Αργεντινής τετραπλασιάστηκε και το νόμισμά της υποτιμήθηκε κατά 90%(!), φέρνοντας τον λαό του στο επέκεινα της εξαθλίωσης. Κι όλα αυτά πρόλαβε να τα κάνει από το 1976-1981…

Πρώτα χρόνια

Ο Χόρχε Ραφαέλ Βιντέλα Ρεντόντο γεννιέται στις 2 Αυγούστου 1925 στην πόλη Μερσέντες της Αργεντινής ως ο τρίτος από τους πέντε γιους ενός συνταγματάρχη. Η ευρύτερη οικογένεια μάλιστα τόσο των Βιντέλα όσο και των Ρεντόντο (από την πλευρά της μητέρας του) ήταν προβεβλημένα μέλη της αργεντίνικης κοινωνίας και μετρούσαν πολλούς δημόσιους λειτουργούς και κρατικούς αξιωματούχους. Ο Χόρχε μεγαλώνει λοιπόν με τη στρατιωτική πειθαρχία από την πρώτη στιγμή, καθώς ο πατέρας του τον προόριζε για διάδοχό του στο στράτευμα. Κι έτσι σε ηλικία 16 ετών, ο μικρός θα σταλεί στην Εθνική Στρατιωτική Ακαδημία, απ’ όπου θα αποφοιτήσει το 1944 ως φέρελπις νεαρός αξιωματικός. Την ώρα που ο ανθυπολοχαγός ανεβαίνει γοργά τα σκαλιά της στρατιωτικής ιεραρχίας, θα παντρευτεί τον Απρίλιο του 1948 την κόρη του πρεσβευτή της Αργεντινής στην Τουρκία, αποκτώντας έτσι γερά ερείσματα και στον πολιτικό κόσμο. Το ζευγάρι θα αποκτήσει εφτά παιδιά, με δύο από αυτά να ακολουθούν τα χνάρια του πατέρα τους στον στρατό. Τίποτα άλλο αξιοσημείωτο δεν υπάρχει για τον Βιντέλα την εποχή αυτή, καθώς ήταν ένας ηπίων τόνων στρατιωτικός που δεν απασχόλησε για τίποτα την αργεντίνικη κοινωνία. Φανερά τουλάχιστον, μιας και η παρασκηνιακή πραγματικότητα ήταν σαφώς διαφορετική. Το 1971 ο Βιντέλα παίρνει άλλη μια προαγωγή και πλέον είναι ταξίαρχος του αργεντίνικου στρατού…

Το πραξικόπημα

Ήταν το 1975 όταν η χήρα του Περόν και ηγέτης πια της χώρας, Ιζαμπέλα, έχρισε τον καλά δικτυωμένο Βιντέλα στρατάρχη των ενόπλων δυνάμεων της Αργεντινής, προσυπογράφοντας εν αγνοία της το τέλος του δημοκρατικού πολιτεύματος. Ο Βιντέλα είχε τοποθετηθεί διοικητής του Γενικού Επιτελείου Στρατού ήδη από το 1973 και δύο χρόνια αργότερα η πρόεδρος Περόν, κάτω από την ασφυκτική πίεση του στρατιωτικού κατεστημένου, αναγκάστηκε να τον στέψει επικεφαλής των ενόπλων δυνάμεων. Από αυτή τη θέση ο Βιντέλα θα αναδιοργάνωνε άρδην τη στρατιωτική ηγεσία, φέρνοντας στα πράγματα τους δικούς του και περιορίζοντας δραστικά τους συμπαθούντες του περονισμού. Η καθοριστική στιγμή θα έρθει στις αρχές του 1975, όταν ο Βιντέλα και ο στρατός του κηρύξουν τον πόλεμο στους μαρξιστές αντάρτες και τον Λαϊκό Επαναστατικό Στρατό τους, καταλήγοντας σε εκατοντάδες θανάτους. Με τη βοήθεια του επιτελάρχη της αεροπορίας και του αντίστοιχου του ναυτικού, η ισχυρή στρατιωτική τριανδρία (πεντανδρία αργότερα) καταλαμβάνει πραξικοπηματικά την εξουσία στις 24 Μαρτίου 1976, για να επαναφέρει τη χώρα στη νομιμότητα και να εγγυηθεί την πολιτική σταθερότητα.

Η Αργεντινή διερχόταν μια μακρά περίοδο πολιτικής αναταραχής, ήδη από το 1970, με αντάρτες και παρακρατικούς να βυθίζουν τη χώρα σε εσωτερικό χάος, γι’ αυτό και η χούντα του Βιντέλα χαιρετίστηκε από πολλούς ως δύναμη σταθερότητας αλλά και κατάπαυσης του πυρός. Ακόμα και τα επιχειρηματικά συμφέροντα είδαν με καλό μάτι την αιφνιδιαστική κίνηση της στρατιωτικής τριανδρίας, ελπίζοντας να βάλει φρένο στον πληθωρισμό που κάλπαζε. Δύο μέρες μετά το πραξικόπημα, ο Βιντέλα αναλαμβάνει την προεδρία της χώρας και ξεκινά με πάσα επισημότητα το Πρόγραμμα Εθνικής Αναδιοργάνωσης για την ανασυγκρότηση της οικονομίας και την περιφρούρηση της δημόσιας τάξης. Κάτι που σήμαινε στην ουσία την κήρυξη εκτός νόμου όλων των πολιτικών φορέων, το κλείσιμο των δικαστηρίων και την απαγόρευση των συνδικαλιστικών δράσεων. Η διακυβέρνηση εκτελούνταν από ένα σώμα εννιά υψηλόβαθμων στρατιωτικών, που λογοδοτούσαν απευθείας στον Βιντέλα, ενώ σύντομα όλες οι θέσεις ευθύνης καταλήφθηκαν από αξιωματικούς. Το σκηνικό της φρίκης είχε στηθεί…

Ο Βρόμικος Πόλεμος

Στη συλλογιστική του Βιντέλα, το σημαντικότερο κομμάτι της Εθνικής Αναδιοργάνωσης ήταν η μάχη με τις αριστερές παραστρατιωτικές οργανώσεις, αν και σύντομα πλάι στους «κόκκινους» αντάρτες εχθρός φάνταζε οποιοσδήποτε αντιστρατευόταν τα ιδανικά της χούντας και της αυταρχικής διακυβέρνησής του: δημοσιογράφοι, συνδικαλιστές, πολιτικοί άντρες και διανοούμενοι ήταν τώρα εχθροί του καθεστώτος και ο βασικός στόχος του «Βρόμικου Πολέμου». Οι αντιφρονούντες συλλαμβάνονταν στο κατασκόταδο της νύχτας και ρίχνονταν σε μυστικά κέντρα κράτησης, όπου υποβάλλονταν σε ανείπωτα βασανιστήρια, βιασμούς και θάνατο τελικά. Οι εγκυμονούσες κρατούνταν στη ζωή μέχρι να γεννήσουν και κατόπιν εκτελούνταν, αρπάζοντας τα παιδιά τους ως πεσκέσι για άτεκνες φιλοκαθεστωτικές οικογένειες.

Κάτω από τη γνώριμη μυστικοπάθεια των δικτατορικών καθεστώτων, ο Βιντέλα «εξαφάνιζε» σωρηδόν όσους αντιτάσσονταν στη χούντα του, ξεχειλίζοντας τους μυστικούς μαζικούς τάφους της διακυβέρνησής του. Αν και η συνήθης πρακτική του Βιντέλα και των πρωτοπαλίκαρών του ήταν να πετούν τα πτώματα από ελικόπτερα και αεροπλάνα στον Ατλαντικό Ωκεανό. Ο νέος πρόεδρος της Αργεντινής άφηνε κληρονομιά μια κατάφωρα διεφθαρμένη κυβέρνηση, οι χειρισμοί της οποίας βύθιζαν τη χώρα ολοένα και περισσότερο στο οικονομικό τέλμα. Ταυτοχρόνως, οι αριστεροί παραστρατιωτικοί και οι δεξιοί παρακρατικοί δυναμίτιζαν περαιτέρω τη ζοφερή ατμόσφαιρα με τις ένοπλες συγκρούσεις τους, δίνοντας στον Βιντέλα άλλοθι για ακόμα σκληρότερα και πιο αντιδημοκρατικά μέτρα. Η νομοθετική εξουσία είχε ήδη περάσει στους εκλεκτούς εννιά του, την 9μελη στρατιωτική επιτροπή δηλαδή που το μόνο που έκανε είναι να ξεριζώνει ανώτατους δημόσιους υπαλλήλους και να εγκαθιστά σε θέσεις εξουσίας συνωμότες φιλοκαθεστωτικούς. Οι αγνοούμενοι προκάτοχοί τους έφτασαν τις μερικές χιλιάδες, κάτι που παρέλυσε ουσιαστικά τον δημόσιο τομέα, καθώς οι στρατιωτικοί και οι αστυνομικοί δεν είχαν ιδέα από δημόσια διοίκηση. Μόνο την τελευταία βδομάδα του Μαρτίου του 1976, όταν υφάρπαξε την εξουσία ο Βιντέλα δηλαδή, εκατοντάδες κρατικοί λειτουργοί εξαφανίστηκαν από προσώπου γης. Ο Βιντέλα πήρε εσπευσμένα μέτρα για την επιστροφή των οικονομικών δεικτών σε αναπτυξιακή πορεία, καταποντίζοντας στην ουσία τον περονισμό προς όφελος ενός μοντέλου ελεύθερης αγοράς. Τα μέτρα του αποδείχτηκαν σχετικά επιτυχημένα στην αρχή, αν και με τη διαφθορά που κυριαρχούσε στους ελεγκτικούς του μηχανισμούς και τις άλλες κοινωνικές περιπέτειες σύντομα το μοντέλο του διολίσθησε στη φάρσα. Η ακραιφνώς φιλελεύθερη οικονομική πολιτική του Βιντέλα θα τετραπλασίαζε το δημόσιο χρέος της Αργεντινής βαθαίνοντας το χάσμα μεταξύ της ανώτερης τάξης και των μεσαίων και χαμηλότερων κοινωνικών στρωμάτων. Η διεθνής κατακραυγή, ακόμα και από τη διχαλωτή γλώσσα των ΗΠΑ, δεν άργησε να έρθει, ιδιαίτερα όταν ο Βιντέλα άνοιξε το στόχαστρό του ώστε να περιλαμβάνει πια ακόμα και δασκάλους, εκπαιδευτικούς και ανθρώπους του πνεύματος. Η επίσημη καταμέτρηση όσων δολοφονήθηκαν ευθέως από τη χούντα του Βιντέλα αποκρυσταλλώθηκε στους 9.000 ανθρώπους, αν και τα ανθρωπιστικά σωματεία έκαναν από την πρώτη στιγμή λόγο για τουλάχιστον 30.000 αδικοχαμένες ψυχές. Αν συμπεριλάβουμε τον αριθμό των «αγνοουμένων» του καθεστώτος αλλά και όσους εκτελέστηκαν εν ψυχρώ από τα παρακρατικά τάγματα θανάτου του, τότε αυτό το «9.000» φαντάζει ιδιαιτέρως φειδωλό… Αν και λίγα μπορούν να συγκριθούν σε επίπεδο θηριωδίας με τις αρπαγές των νεογέννητων, ένα θέμα που ήταν γνωστό ήδη από τα πρώτα χρόνια της μαύρης διακυβέρνησής του. Κι αυτό γιατί στις 30 Απριλίου 1977, 14 γυναίκες συγκεντρώθηκαν στην Πλατεία του Μάη και ξεκίνησαν να διαμαρτύρονται για τις εξαφανίσεις των μωρών τους, ζητώντας επιτακτικά να μάθουν πού βρίσκονται και αν έχουν δολοφονηθεί. Το συγκλονιστικό κίνημα των μητέρων της Πλατείας του Μάη συνεχίστηκε για πάνω από τριάντα χρόνια, χωρίς ωστόσο οι περισσότερες να μάθουν τι απέγιναν τα παιδιά τους.

Το ύποπτο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1978

Ο ενορχηστρωτής της αργεντίνικης χούντας εμπλέκεται σε ένα ακόμα σκάνδαλο διαφθοράς που θα χάριζε στη χώρα του το πρώτο της Μουντιάλ! Η εμπλοκή του θεωρείται σχεδόν αυταπόδεικτη στον σικέ αγώνα της οικοδέσποινας Αργεντινής με το Περού, καθώς η Αλμπισελέστε χρειαζόταν νίκη με 6-0, αφού είχε ηττηθεί στον πρώτο αγώνα του δεύτερου γύρου με 4-0. Το αποτέλεσμα ήρθε, αν και πλήθος ιστορικών και ερευνητών διατείνονται ότι ήταν προϊόν της μυστικής συμφωνίας μεταξύ του Βιντέλα και του δικτάτορα του Περού, Φρανσίσκο Μπερμούδες. Λίγο μετά τον ύποπτο αγώνα κυκλοφόρησε η φήμη ότι είχαν αποσταλεί στο Περού από το στρατιωτικό καθεστώς του Βιντέλα κάπου 35.000 τόνοι σιτηρών αλλά και καραβιές δωρεάν όπλων. Ταυτοχρόνως, ο λογαριασμός της κυβέρνησης του Περού στην Κεντρική Τράπεζα της Αργεντινής «ξεπάγωσε» αμέσως μετά τον αγώνα, καθώς είχε κλειδωθεί λίγους μήνες πριν από το Παγκόσμιο Κύπελλο του 1978.

Πολλοί παίκτες Αργεντινής και Περού προέβησαν χρόνια αργότερα σε εμπρηστικές αποκαλύψεις για τον παρθενικό εκείνο πανηγυρισμό Παγκόσμιου Κυπέλλου από την Αργεντινή, καθιστώντας το Μουντιάλ του 1978 χαρακτηριστικό παράδειγμα ποδοσφαιρικής διαφθοράς αλλά και μετατροπής του σε όργανο απολυταρχικής προπαγάνδας. Η Αργεντινή νίκησε την Ολλανδία στον τελικό με 3-1, αν και τα μελανά σημεία της διοργάνωσης αμαύρωσαν τη λάμψη του παγκοσμίου ποδοσφαίρου, με πολλούς ποδοσφαιριστές να αρνούνται να ταξιδέψουν στην Αργεντινή διαμαρτυρόμενοι για το χουντικό καθεστώς…

Το τέλος της χούντας και το τέλος του Βιντέλα

Ο Βιντέλα εγκατέλειψε τον στρατό το 1978, παρέμεινε ωστόσο απολυταρχικός πρόεδρος της Αργεντινής μέχρι το 1981. Στις 29 Μαρτίου της ίδιας χρονιάς παραιτήθηκε φανερά από την προεδρία, εγκαθιστώντας στο ύπατο αξίωμα έναν στρατηγό-αχυράνθρωπό του, συνεχίζοντας φυσικά να κινεί τα παρασκηνιακά νήματα. Παραλαμβάνοντας μια οικονομία σμπαράλια, το νέο στρατιωτικό καθεστώς της Αργεντινής που παράδερνε πια μπλέχτηκε το 1982 σε έναν άνισο πόλεμο με την Αγγλία για τα Νησιά Φόκλαντ: στρατιωτικές δυνάμεις κατέλαβαν τα νησιά τον Απρίλη του 1982, κάνοντας το καλύτερο δώρο στη Θάτσερ, η οποία βαλλόταν από παντού για τη σκληρή νεοφιλελεύθερη πολιτική της. Η βρετανική κυβέρνηση έστειλε το Βασιλικό Ναυτικό να ανακαταλάβει τα νησιά και έπειτα από συγκρούσεις 74 ημερών, η Αργεντινή παραδόθηκε τον Ιούνιο του 1982, μετρώντας την πλειονότητα των χιλίων περίπου απωλειών της ένοπλης σύγκρουσης. Με την οικονομία ερείπιο και το ηθικό γόητρο καταρρακωμένο, η χούντα ήταν σχεδόν παρελθόν: το καίριο πλήγμα της περιπέτειας των Φόκλαντ θα οδηγήσει στην πτώση της στρατιωτικής χούντας και την αποκατάσταση της δημοκρατίας έναν χρόνο αργότερα (Δεκέμβριος 1983). Ο πρώην δικτάτορας συνελήφθη παρέα με τους πραξικοπηματίες του και καταδικάστηκε το 1985 σε ισόβια κάθειρξη για τις αναρίθμητες δολοφονίες, απαγωγές και βασανιστήρια. Αν και αυτό δεν θα ήταν το τέλος του. Η περίοδος που θα περάσει αμετανόητος πίσω από κάγκελα θα κρατήσει μόλις πέντε χρόνια, καθώς το 1990 ο πρόεδρος Κάρλος Μένεμ του απένειμε χάρη, όπως και σε άλλα προβεβλημένα στελέχη του πραξικοπήματος. Το 1998 συνελήφθη και πάλι για την υπόθεση της απαγωγής βρεφών και τέθηκε τώρα σε κατ’ οίκον περιορισμό (επικαλούμενος λόγους υγείας). Επόμενος σταθμός της μεταδικτατορικής ιστορίας του το 2007, όταν ο νέος πρόεδρος Νέστορ Κίρχνερ, θέλοντας να αποτινάξει μια και καλή τη χουντική κληρονομιά από τη δημόσια διοίκηση, κήρυξε τον πόλεμο στα «σταγονίδια» καθαιρώντας στρατιωτικούς και βάζοντας για άλλη μια φορά στο στόχαστρο τον Βιντέλα. Η προεδρική χάρη που είχε λάβει κηρύχθηκε αντισυνταγματική και τον Δεκέμβριο του 2010 καταδικάστηκε εκ νέου σε ισόβια κάθειρξη για τα τόσα κρίματά του.

Οι τίτλοι τέλους στις δικαστικές του περιπέτειες έπεσαν τον Ιούλιο του 2012, όταν καταδικάστηκε σε επιπλέον πενήντα χρόνια κάθειρξης για τη συμμετοχή του στις απαγωγές βρεφών. Ο αμετανόητος συνωμότης ανέλαβε από την πρώτη στιγμή την πλήρη ευθύνη της χουντικής διακυβέρνησης, αν και διατεινόταν σταθερά ότι τα εγκλήματά του ήταν επιβεβλημένα: «Αναλαμβάνω την ευθύνη ως η ύψιστη στρατιωτική εξουσία κατά τη διάρκεια του εσωτερικού πολέμου, οι κατώτεροί μου ακολουθούσαν τις δικές μου εντολές», είπε αγέρωχα στη δίκη του. Ο στυγνός δικτάτορας άφησε την τελευταία του πνοή στο κελί των φυλακών του Μπουένος Άιρες στις 17 Μαΐου 2013. Ακόμα και μετά τον θάνατό του, οι επιπτώσεις των διαβόητων εγκλημάτων του συνεχίζουν να επηρεάζουν την καθημερινότητα της Αργεντινής… Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr