Ο θεότρελος Τζέρι Λιούις

Το 1943 ένα 17χρονο αγόρι ονόματι Τζέρι Λιούις κάνει το τηλεοπτικό του ντεμπούτο σε έναν μικρό τηλεοπτικό σταθμό των ΗΠΑ που εξέπεμπε μέχρι το Πρίνστον του Νιου Τζέρσεϊ. Μετά την εκπομπή, όλοι οι έφηβοι του σόου μεταφέρθηκαν στο κοντινό πανεπιστήμιο για να συναντήσουν τον καθηγητή Αϊνστάιν, ο οποίος είχε δει το επετειακό αφιέρωμα των πιτσιρικάδων με σκοπό να συνομιλήσει κατόπιν μαζί τους. «Έκανες καλή δουλειά, νεαρέ», είπε ο θρύλος της επιστήμης στο αστέρι που θα έπρεπε να περιμένει άλλα τρία χρόνια για να ανατείλει! Τρία χρόνια αργότερα, ο Τζέρι Λιούις θα συναντήσει τον Ντιν Μάρτιν σε μια ευτυχή κωμική συγκυρία που θα γεννήσει ένα από τα μυθικότερα δίδυμα της showbiz. Το χοντροκομμένο και σλάπστικ χιούμορ θα πάει τον πολυτάλαντο καλλιτέχνη πολύ μακριά, εξασφαλίζοντάς του εφτά δεκαετίες κινηματογραφικής, τηλεοπτικής, θεατρικής και ραδιοφωνικής καριέρας. «Για περισσότερες από επτά δεκαετίες έχω αφιερώσει τη ζωή μου στο να κάνω τους ανθρώπους να γελούν», είπε πρόσφατα ο ζωντανός μύθος του γέλιου, ο άνθρωπος-ορχήστρα που άλλοτε ήταν ηθοποιός και τραγουδιστής και άλλοτε παραγωγός ταινιών, σεναριογράφος και σκηνοθέτης. Παρά την απίστευτη επιτυχία που έχει γνωρίσει όμως και την παγκόσμια φήμη του ως μια από τις μεγαλύτερες κωμικές διάνοιες όλων των εποχών, ο μονίμως έφηβος Τζέρι δεν μπορεί ακόμα να χωνέψει πώς αρνήθηκε την πρόταση του Μπίλι Γουάιλντερ να παίξει στο «Κάποιοι το Προτιμούν Καυτό»! Ο σκηνοθέτης της κλασικής κωμωδίας του 1959 του είχε προτείνει τον ρόλο του Τζακ Λέμον και ο Τζέρι για άγνωστο λόγο αρνήθηκε. Έκτοτε ο Γουάιλντερ κάθε φορά που θα τον συναντούσε θα τον έλουζε με βρισιές, την ίδια ώρα που ο Τζακ Λέμον θα του έστελνε κάθε χρόνο λουλούδια ευχαριστώντας τον στο διηνεκές. Κι αυτά είναι ψίχουλα μόνο από τη σπαρταριστή ζωή του Τζέρι Λιούις, που όπως θέλει και ο ίδιος δεν είναι παρά ένα τεράστιο αστείο…

Πρώτα χρόνια

Ο Τζέρι Λιούις γεννιέται ως Τζόζεφ Λέβιτς στις 16 Μαρτίου 1926 στο Νιου Τζέρσεϊ της Νέας Υόρκης μέσα σε οικογένεια ρωσοεβραίων εμιγκρέδων. Αμφότεροι οι γονείς του ήταν καλλιτέχνες του βοντβίλ και εμφανίζονταν με το όνομα «Λιούις»: ο πατέρας ήταν ο βασικός διασκεδαστής του νούμερου και η μητέρα έπαιζε πιάνο και τραγουδούσε. Κι έτσι ήδη από την τρυφερή ηλικία των 5 ετών ο μικρός Τζόι, όπως τον λέγανε τότε, ανεβαίνει στη σκηνή των κέντρων διασκέδασης και των καμπαρέ κάνοντας το κοινό να σκάει στα γέλια με τις μιμήσεις και τις χοντροκομμένες φάρσες του. Έτσι πέρασε η δεκαετία μέχρι τα 15 του, όταν εγκατέλειψε τελικά το σχολείο για να ακολουθήσει απερίσπαστος την καριέρα του. Τώρα είχε πολλά νούμερα στη φαρέτρα του, αν και το δημοφιλέστερο παρέμενε αυτό που μιμούνταν τους στίχους οπερέτων και λαϊκών αμερικανικών τραγουδιών, με τον φωνογράφο να παίζει τη μουσική στο φόντο. Ταυτοχρόνως, ήταν ο ταραξίας της εργατικής γειτονιάς, σκαρώνοντας συνεχώς φάρσες και εισβάλλοντας στις κουζίνες του κόσμου για να κλέβει πίτες και πατάτες! Αφού απέφυγε τη στράτευση στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο εξαιτίας του καρδιακού φυσήματος που εμφάνισε, ανέβηκε σόλο για πρώτη φορά στη σκηνή, αν και το νούμερό του πάτωσε και πλέον τα μεγάλα κέντρα του έκλειναν την πόρτα. Για να επιβιώνει εμφανιζόταν τώρα σε χαμαιτυπεία και σκεφτόταν σοβαρά να παρατήσει το όνειρο για καριέρα στη showbiz. Τότε ήταν που εμφανίστηκε στη ζωή του ο κωμικός Max Coleman, καλός φίλος του πατέρα του, που τον έπεισε να δώσει άλλη μια ευκαιρία στην κωμωδία, εξασφαλίζοντάς του μια εμφάνιση σε καλό κέντρο της Νέας Υόρκης. Αυτή τη φορά τα σκηνικά του τρικ συγκέντρωσαν δυνατό χειροκρότημα και το φιντάνι της κωμωδίας έβαλε τα θεμέλια για τη μακροημέρευσή του στον χώρο. Μεταξύ των θεατών ήταν και μερικοί καλοί κωμικοί, που τον προσέλαβαν στα δικά τους σχήματα, κάνοντας έτσι ένα πρώτο ονοματάκι. Την ίδια εποχή (1944) παντρεύεται την Patti Palmer, με την οποία θα παραμείνουν μαζί ως το 1982 και θα αποκτήσουν 6 παιδιά. Το 1983 θα ξαναπαντρευτεί για δεύτερη φορά (SanDee Pitnick) και θα αποκτήσει άλλη μια κόρη…

Η γνωριμία που θα του αλλάξει τη ζωή

Ήταν το 1945 όταν ο 19χρονος Λιούις γνώρισε τον νεαρό τραγουδιστή Ντιν Μάρτιν σε μια κοινή τους εμφάνιση σε κλαμπ της Νέας Υόρκης. Έναν χρόνο αργότερα, όταν ο Λιούις ήταν να εμφανιστεί σε κέντρο του Ατλάντικ Σίτι, ένας ερμηνευτής ακύρωσε την τελευταία στιγμή και ο Τζέρι πρότεινε στον αιθουσάρχη να τον αντικαταστήσει με τον Ντιν Μάρτιν. Κι έτσι στις 25 Ιουλίου 1946 ο Μάρτιν εμφανίστηκε δίπλα στον Τζέρι από σπόντα, γεννώντας ένα από τα θρυλικότερα δίδυμα της αμερικανικής κωμωδίας!

Το νούμερό τους ξεκινούσε με τον Ντιν Μάρτιν να ερμηνεύει ένα αισθαντικό τραγούδι, μόνο και μόνο για να διακοπεί από τον αυθάδη γελωτοποιό Λιούις. Κατόπιν ήταν όλο αυτοσχεδιαστικό, αν και σύντομα θα τυποποιούνταν σε ανταλλαγή ύβρεων, μάχες με φαγητά και χωρατά με το κοινό! Γνωστό ως «Μάρτιν και Λιούις», το δίδυμο γνώρισε τόσο τρομακτική επιτυχία σε ελάχιστους μάλιστα μήνες που σύντομα το βδομαδιάτικό τους θα εκτοξευόταν από τα 250 στα 5.000 δολάρια (και λίγο αργότερα στα 30.000 δολάρια)!

Ο Τζέρι στο σινεμά

Ήταν το 1949 όταν το καλλιτεχνικό δίδυμο εξασφάλισε την πρώτη κωμική εκπομπή του στο ραδιόφωνο, την ίδια ώρα που τα βράδια εμφανιζόταν ανελλιπώς στο θρυλικό νεοϋορκέζικο κλαμπ «Copacabana». Εκεί θα τους δει παραγωγός της Paramount και θα τους προσφέρει άμεσα κινηματογραφικό συμβόλαιο. Το κινηματογραφικό τους ντεμπούτο θα λάβει χώρα την ίδια χρονιά στην ταινία «My Friend Irma» και θα αποσπάσει παραληρηματικές κριτικές!

Οι «New York Times» χαιρέτισαν τον «νέο τρελό κωμικό Τζέρι Λιούις», λέγοντας χαρακτηριστικά: «Αυτός ο παράξενος στο σκαρί και την υποκριτική νεαρός … έχει γνήσια κωμικά στοιχεία. Η σπασμωδική εκκεντρικότητα των κινήσεών του, τα βασανισμένα χαρακτηριστικά του προσώπου του και το τρίξιμο των φωνητικών διακηρύξεών του … διαθέτουν φυσικό ταλέντο. Η βλακεία του αποτελεί το μπουρλέσκ του να είναι κανείς βλάκας, που είναι εξάλλου κάτι διαφορετικό. Είναι το πιο αστείο πράγμα στην ταινία». Στη διάρκεια των επόμενων δέκα ετών, Τζέρι Λιούις και Ντιν Μάρτιν θα κάνουν 16 ταινίες μαζί, από τις οποίες ξεχωρίζουν τα «My Friend Irma Goes West» (1950), «The Stooge» (1952) και «Hollywood or Bust» (1956).

Το δίδυμο έκανε επίσης συχνότατες τηλεοπτικές εμφανίσεις και έγινε σταθερά στην αμερικανική κωμωδία. Αν και από τα μέσα της δεκαετίας του 1950 οι δυο φίλοι και συνεργάτες αποξενώθηκαν, καθώς ο Λιούις συγκέντρωνε πάντα τα βλέμματα πάνω του. Όπως παραδέχτηκε βέβαια και ο ίδιος αργότερα, αυτός ευθυνόταν κυρίως για τις ψυχρές σχέσεις με τον Μάρτιν, εξαιτίας «του εγωισμού και της αναισθησίας μου». Οι δυο τους τράβηξαν χωριστούς δρόμους, τόσο επαγγελματικά όσο και προσωπικά, το 1956…

Σόλο καριέρα

Μόνος πια, ο Τζέρι Λιούις δεν είχε κανένα πρόβλημα να συνεχίσει την αξιοσημείωτη καριέρα του στη βιομηχανία του θεάματος, τόσο ως ηθοποιός όσο και ως σκηνοθέτης. Η πρώτη του ταινία χωρίς τον Μάρτιν ήταν το «The Delicate Delinquent» (1957), το οποίο έγινε απίστευτη επιτυχία και τον εγκαθίδρυσε ως σόλο καλλιτέχνη. Πια ήταν τόσο μεγάλο αστέρι που το 1959 υπέγραψε νέο συμβόλαιο με την Paramount που του έδινε 10 εκατομμύρια δολάρια στο χέρι και το 60% των κερδών κάθε ταινίας, κάτι που ήταν φυσικά η πιο επικερδής συμφωνία που είχε εξασφαλίσει ποτέ αμερικανός καλλιτέχνης της εποχής! Το χρυσό συμβόλαιο του έδινε επίσης ακόμα μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων, καθώς και τη δυνατότητα να περάσει πίσω από τις κάμερες, κάτι που έκανε ήδη από το 1960 στην κωμωδία «Bellboy».

Η συνέχειά του λαμπρή και δεν είναι παρά η ιστορία η ίδια της αμερικανικής κωμωδίας: «The Nutty Professor» (1963), «Three on a Couch» (1966) και δεν συμμαζεύεται!

Ως ηθοποιός, ο Τζέρι Λιούις στράφηκε κάποια στιγμή και σε άλλες δουλειές, εμπιστευόμενος για παράδειγμα τον Μάρτιν Σκορσέζε στο «The King of Comedy» (1983), ενώ το 1995 εκπλήρωσε τον διακαή πόθο του να πρωταγωνιστήσει σε παράσταση του Μπρόντγουεϊ…

Άλλες δραστηριότητες και τελευταία χρόνια

Στη βάση της τεράστιας εμπειρίας του ως ηθοποιός, σκηνοθέτης και κινηματογραφικός παραγωγός, ο Τζέρι Λιούις άρχισε να διδάσκει το 1967 σινεμά στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνια. Οι παραδόσεις του συγκεντρώθηκαν το 1971 σε έναν τόμο («The Total Film-Maker»), ο οποίος είναι σήμερα βασικό εγχειρίδιο στις αμερικανικές σχολές κινηματογράφου. Και βέβαια μπορεί στις ΗΠΑ να αποτελεί ογκόλιθο της κωμωδίας, πραγματική όμως καλλιτεχνική αναγνώριση βρήκε στην Ευρώπη και κυρίως στη Γαλλία, όπου απέσπασε βραβεία καλύτερης σκηνοθεσίας τρεις φορές! Όταν μάλιστα έκανε πρεμιέρα το φιλμ του «Hardly Working» στο Παρίσι το 1980, οι μαρκίζες των κινηματογράφων στο Champs Elysees έγραφαν απλά «Τζέρι». Όλοι ήξεραν καλά ποιον εννοούσαν…

Σε μια άγνωστη πλευρά της ζωής του, ο Λιούις παραμένει διαχρονικά ένας από τους μεγαλύτερους κήρυκες στη μάχη κατά της μυϊκής δυστροφίας. Στον εδώ και μισό αιώνα αγώνα του κατά της νόσου έχει συγκεντρώσει μέσω τηλεμαραθωνίων και άλλων διοργανώσεων περισσότερα από 2,5 δισ. δολάρια, υπηρετώντας ταυτοχρόνως ως πρόεδρος της αμερικανικής ένωσης κατά της μυϊκής δυστροφίας (ως το 2011). Ο εντατικός του αγώνας θα τον φέρει μάλιστα υποψήφιο για το Νόμπελ Ειρήνης το 1977, την ίδια ώρα που βραβεύτηκε με πολλούς επαίνους από μη κυβερνητικά σωματεία όλα αυτά τα χρόνια. Το 2009 η προσωπική τραγωδία χτύπησε τον Τζέρι Λιούις, όταν ο νεότερος από τα έξι παιδιά του από τον πρώτο του γάμο αυτοκτόνησε σε ηλικία 45 ετών: «Ήταν ο γιος μου και δεν υπάρχει πια. Δεν υπάρχουν πολλά που μπορώ να κάνω γι’ αυτό. Χτυπάω τον εαυτό του χίλιες φορές … δεν το ξεπερνάς αυτό», θα πει για το προσωπικό του δράμα. Επίσης την ίδια χρονιά, μια γυναίκα ισχυρίστηκε ότι είναι κόρη του και το τεστ DNA επιβεβαίωσε τους ισχυρισμούς της. Τον Μάρτιο του 2014, ο 88χρονος σταρ ανέβηκε για μια ακόμα φορά στη σκηνή, στην ήσυχη πολίχνη της Καλιφόρνια όπου διαμένει, και έναν μήνα μετά το Χόλιγουντ εκπλήρωσε την τιμή που του όφειλε εδώ και τόσα χρόνια, απαθανατίζοντας τα χέρια και τα αποτυπώματά του στο τσιμέντο έξω από το Chinese Theatre του Χόλιγουντ.

Πλάι στις παθιασμένες κωμικές του εμφανίσεις και την ακάματη φιλανθρωπική του δράση όλα αυτά τα χρόνια, ο Τζέρι Λιούις δεν δείχνει να έχει χορτάσει τη ζωή και η δίψα του παραμένει ακόρεστη… Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr