Τι προβλέπει νομοσχέδιο του ΥΠΕΣ που έρχεται στη Βουλή

Τις επόμενες ημέρες κατατίθεται στη Βουλή νομοσχέδιο του υπουργείου Εσωτερικών που αφορά τους εποχικά εργαζόμενους, την ιθαγένεια των παιδιών μεταναστών, την προστασία μαρτύρων ή θυμάτων ρατσιστικών εγκλημάτων, αλλά και την απλοποίηση της διαδικασίας πολιτογράφησης ομογενών κυρίως από την πρώην ΕΣΣΔ.

Το νομοσχέδιο έλκει τον τίτλο του από την ενσωμάτωση στο ελληνικό Δίκαιο των κοινοτικών οδηγιών (2011/98/ΕΕ και 2014/36/ΕΕ) για την ενιαία άδεια διαμονής και εργασίας υπηκόων τρίτων χωρών και για τις προϋποθέσεις εισόδου και διαμονής όσων έρχονται στη χώρα για εποχική εργασία. Σε ό,τι αφορά την ιθαγένεια των παιδιών μεταναστών, συμπεριλαμβάνει διατάξεις που έρχονται να καλύψουν εν μέρει το κενό που είχε δημιουργηθεί μετά την απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ.

Σχετικά με την προστασία θυμάτων εμπορίας μαρτύρων και κυρίως των θυμάτων ή ουσιωδών μαρτύρων σε ρατσιστικά εγκλήματα επαναφέρεται το αρχικό σκεπτικό του Νομοθέτη, όπως είχε αποτυπωθεί στο νομοσχέδιο για τον Κώδικα Μετανάστευσης.

Στο ίδιο νομοσχέδιο ρυθμίζονται τα θέματα ιθαγένειας των μεταναστών δεύτερης γενιάς και των κατόχων ΕΔΤΟ (Ειδικό Δελτίο Ταυτότητας Ομογενούς). Επίσης, στο ίδιο νομοθέτημα ορίζεται η σύσταση Επιτροπής για τη σύνταξη νέου Κώδικα Ελληνικής Ιθαγένειας, στην οποία θα συμμετέχουν εκτός από τον Γενικό Γραμματέα Κοινωνικής Συνοχής, νομικούς και καθηγητές, Ειδικός Επιστήμονας από τον Συνήγορο του Πολίτη και εκπρόσωπος από την Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.

Τέλος, με το σ/ν το υπουργείο Εσωτερικών δεσμεύεται ότι από φέτος και κάθε χρόνο έως τις 25 Δεκεμβρίου θα αποστέλλει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή στατιστικά στοιχεία για τη μετανάστευση, τους αριθμούς των ενιαίων αδειών διαμονής και εργασίας και τη διεθνή προστασία.

Ουσιαστικά, το νομοσχέδιο έρχεται να συμπληρώσει τον Κώδικα Μετανάστευσης, ενσωματώνοντας τις δυο κοινοτικές οδηγίες. Έρχεται να επιλύσει εν μέρει το κενό νόμου που είχε δημιουργηθεί μετά την απόφαση της ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας να κρίνει ως αντισυνταγματικές τις ρυθμίσεις που προέβλεπαν στο Ν. 3838/2010 (νόμος Ραγκούση) για αυτόματη χορήγηση ιθαγένειας στα παιδιά -των νομίμως διαμενόντων για μια 5ετια αλλοδαπών γονέων- που έχουν γεννηθεί στην Ελλάδα και σε όσα παιδιά έχουν συμπληρώσει 6ετή φοίτηση σε ελληνικό σχολείο. Της απόφασης (460/2013) είχε προηγηθεί έντονη πολιτική διαμάχη μεταξύ των κομμάτων που σήμερα συγκυβερνούν.

Επαναφέρει τις διατάξεις για τα θύματα εμπορίας ανθρώπων και τα θύματα ή ουσιώδεις μάρτυρες σε ρατσιστικά εγκλήματα, μετά την απόσυρση της επίμαχης διάταξης του άρθρου 19 του αρχικού νομοσχεδίου του Μεταναστευτικού Κώδικα. Πρόκειται για τη διάταξη που είχε επιφέρει ενδοκυβερνητικές τριβές, είχε αποσυρθεί μέσω της γνωστής «τροπολογίας Μπαλτάκου» και της οποίας η απόσυρση είχε γίνει απόπειρα να θεραπευθεί μέσω ΚΥΑ τον περασμένο Ιούνιο με πρωτοβουλία του τότε υπουργού Δικαιοσύνης Χ. Αθανασίου. Τόσο οι διατάξεις για την ιθαγένεια των παιδιών μεταναστών, όσο και η διάταξη για τη δίωξη των ρατσιστικών εγκλημάτων φαίνεται να συνιστούν προϊόν κοπιωδών διαβουλεύσεων και συνεργασίας των δυο κομμάτων που συγκυβερνούν στο υπουργείο Εσωτερικών.

Άδεια διαμονής ενιαίου τύπου

Σε ό,τι αφορά την άδεια διαμονής ενιαίου τύπου για υπηκόους τρίτων χωρών, το σ/ν ολοκληρώνει τη νομοθετική εργασία που έχει ήδη ξεκινήσει με τον Κώδικα Μετανάστευσης για τις άδειες ενιαίου τύπου, όπως έχουν θεσπισθεί στον Κανονισμό 1030/2012 της ΕΕ, που επιτρέπουν στους πολίτες τρίτων χωρών να διαμένουν στην Ελλάδα με σκοπό την εργασία.

Σε μια προσπάθεια συρρίκνωσης της γραφειοκρατικής ταλαιπωρίας και σοβαρών καθυστερήσεων στην έκδοση αδειών διαμονής, το σ/ν ορίζει ότι η ενιαία άδεια διαμονής θα εκδίδεται ή θα ανανεώνεται σε 4 μήνες το αργότερο από την ημέρα υποβολής της αίτησης, εκτός εάν υπάρχει ανάγκη προσκόμισης επιπλέον δικαιολογητικών οπότε το χρονικό περιθώριο αυξάνεται κατά 2 μήνες και σε εξαιρετικές περιπτώσεις κατά 3 μήνες.

Στο πλαίσιο της ενσωμάτωσης της Κοινοτικής Οδηγίας, προστίθενται στον Κώδικα Μετανάστευσης διατάξεις που αφορούν την ίση μεταχείριση εργαζομένων κατόχων ενιαίας άδειας, με τους ημεδαπούς εργαζόμενους. Τα δικαιώματα αυτά σχετίζονται με τη διαμονή τους, τους όρους απασχόλησης, τις συνθήκες εργασίας -συμπεριλαμβανομένων των όρων αμοιβής, απόλυσης, ωραρίου κ.λπ..

Επίσης, διασφαλίζεται το δικαίωμα στην απεργία και την ανάληψη συνδικαλιστικής δράσης, σύμφωνα με το Εθνικό Δίκαιο, το δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι και της συμμετοχής σε επαγγελματικές οργανώσεις, το δικαίωμα διαπραγμάτευσης και σύναψης συλλογικών συμβάσεων εργασίας, το δικαίωμα στην εκπαίδευση και την επαγγελματική κατάρτιση κ.α.. Δεν έχουν, όμως, δικαίωμα υποτροφιών και σπουδαστικών δανείων.

Εποχική εργασία

Το σ/ν έρχεται να καλύψει με σειρά άρθρων την έλλειψη σαφούς νομοθετικού πλαισίου όσον αφορά στους όρους απασχόλησης των εποχικά εργαζομένων.

Σε μια προσπάθεια να ελεγχθούν φαινόμενα «τύπου Μανωλάδας» ορίζεται ότι ο εποχικός εργάτης θα δικαιολογείται, όταν «το αναγκαίο επίπεδο εργατικού δυναμικού είναι σημαντικά υψηλότερο από αυτό που απαιτείται για τις συνήθεις δραστηριότητες». Επίσης, προσδιορίζεται ότι για την μετάκληση εποχικά εργαζόμενων στην αγροτική οικονομία «μπορεί με υπουργική απόφαση να καθορίζεται ανώτατος αριθμός θέσεων εργασίας ανά χώρα προέλευσης».

Συγχρόνως, αίτηση για χορήγηση άδειας «θεωρείται απαράδεκτη εάν εφαρμόζονται όγκοι εισδοχής και έχει συμπληρωθεί ο προβλεπόμενος ανώτατος αριθμός θέσεων εργασίας» (όπως ορίζεται από την ΚΥΑ για τον ανώτατο αριθμό θέσεων για εποχική, εξαρτημένη εργασία ανά Περιφέρεια).

Ο εργοδότης (πέρα από τη λεπτομερή καταγραφή του χρόνου, του τόπου και του αντικειμένου απασχόλησης του εποχικά εργαζόμενου) πρέπει να αποδεικνύει στην αρμόδια Γ. Γρ. Αποκεντρωμένης Διοίκησης ότι παρέχει στον εργαζόμενο κατάλληλο κατάλυμα με προδιαγραφές υγείας και ασφάλειας.

Εάν ο εργοδότης δεν ενημερώσει την Αποκεντρωμένη Διοίκηση για τους εποχικούς εργάτες ή παραβεί τις υποχρεώσεις του (λειτουργώντας είτε ως εργολάβος, είτε ως υπεργολάβος) πληρώνει πρόστιμο 500 ευρώ και αποκλείεται από τη δυνατότητα μετάκλησης εργατών για 5 έτη. Εάν για οποιοδήποτε λόγο ο εποχικά εργαζόμενος δεν έρθει για εργασία, επιστρέφονται στον εργοδότη οι ασφαλιστικές εισφορές που έχει προκαταβάλει.

Άδεια διαμονής για ανθρωπιστικούς λόγους

Το σ/ν διευκρινίζει ότι στις άδειες διαμονής για ανθρωπιστικούς λόγους συμπεριλαμβάνονται όλα οι υπήκοοι τρίτων χωρών που έχουν χαρακτηρισθεί από τον αρμόδιο Εισαγγελέα Πρωτοδικών θύματα εμπορίας ανθρώπων. Η αρχική άδεια ισχύει για ένα χρόνο, παρέχει δικαίωμα εξαρτημένης εργασίας-παροχής υπηρεσιών και μπορεί να ανανεώνεται κάθε φορά για δύο έτη μόνο με την προϋπόθεση ότι συνεχίζεται η διερεύνηση της ποινικής διαδικασίας. Μετά το πέρας της ποινικής διαδικασίας ή της παρέλευσης του χρόνου ανανέωσης, η άδεια μπορεί να ανανεωθεί εφόσον κρίνεται σκόπιμο από τις περιστάσεις.

Επίσης, άδεια για ανθρωπιστικούς λόγους λαμβάνουν τα θύματα και οι ουσιώδεις μάρτυρες σε μια σειρά κακουργημάτων και στα ρατσιστικά εγκλήματα. Συγκεκριμένα, ο νόμος προσφέρει προστασία στους υπηκόους τρίτων χωρών που είναι θύματα ή ουσιώδεις μάρτυρες σε περιστατικά που έχουν ως συνέπεια επικίνδυνες σωματικές βλάβες (άρθρα 309 και 310 ΠΚ) και στα αδικήματα που προσδιορίζονται από τα άρθρα 1 και 2 του Ν.927/1979 (όπου τιμωρείται «όστις δημοσίως η προφορικώς, είτε δια μέσου του Τύπου ή δια γραπτών κειμένων ή εικονογραφήσεων ή παντός ετέρου μέσου εκ προθέσεως προτρέπει εις πράξεις ή ενεργείας δυναμένας να προκαλέσουν διακρίσεις, μίσος ή βίαν κατά προσώπων ή ομάδας προσώπων εκ μόνου του λόγου της φυλετικής ή εθνικής καταγωγής των»).

Η προστασία προσφέρεται, εφόσον έχει διαπιστωθεί η ανάγκη της από τον αρμόδιο Εισαγγελέα Πρωτοδικών και εφόσον έχει διαταχθεί προκαταρκτική εξέταση ή έχει ασκηθεί ποινική δίωξη και μέχρι να τεθεί η υπόθεση στο αρχείο ή να εκδοθεί τελεσίδικη δικαστική απόφαση. Η διάρκεια της αρχικής άδειας διαμονής είναι ετήσια, παρέχεται δικαίωμα εξαρτημένης εργασίας-παροχής υπηρεσιών ή έργου και μπορεί να ανανεώνεται κάθε φορά μέχρι δύο έτη εφόσον πληρούνται οι ίδιες προϋποθέσεις.

Επίσης, άδεια διαμονής για ανθρωπιστικούς λόγους λαμβάνουν τα θύματα ενδο-οικογενειακής βίας, τα ανήλικα τέκνα θυμάτων ενδο-οικογενειακής βίας και τα θύματα εργασιακής εμπορίας (εργασιακό τράφικιγκ).

Επίσης, άδεια διαμονής για ανθρωπιστικούς λόγους λαμβάνουν οι αιτούντες, των οποίων η αίτηση για διεθνή προστασία έχει απορριφθεί, αλλά παραμένουν στη χώρα διότι υπάρχει αντικειμενική αδυναμία απομάκρυνσης ή επιστροφής τους στη χώρα καταγωγής για λόγους ανωτέρας βίας ( σοβαροί λόγοι υγείας των ιδίων ή μελών της οικογένειας τους, διεθνής αποκλεισμός της χώρας καταγωγής, εμφύλιες συρράξεις συνοδευόμενες από μαζικές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συνδρομή στο πρόσωπο του ενδιαφερομένου της ρήτρας μη επαναπροώθησης διότι υπάρχει κίνδυνος βασανιστηρίων ή απάνθρωπης ή ταπεινωτικής συμπεριφοράς). Το σχετικό αίτημα εξετάζεται από το υπουργείο Εσωτερικών εφόσον έχει παραπεμφθεί από τις αρμόδιες αρχές. Η άδεια διαμονής χορηγείται, για δύο έτη, παρέχει πρόσβαση στη μισθωτή απασχόληση και μπορεί να ανανεώνεται για ισόχρονο διάστημα, εφόσον εξακολουθούν να ισχύουν οι ανωτέρω προϋποθέσεις.

Με απόφαση του Γενικού Γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης άδεια διαμονής για ανθρωπιστικούς λόγους χορηγείται σε ενηλίκους που είναι ανίκανοι να επιμεληθούν των υποθέσεών τους εξαιτίας λόγων υγείας ή ανηλίκους που αποδεδειγμένα χρήζουν προστατευτικών μέτρων και φιλοξενούνται από ιδρύματα ή άλλα νομικά πρόσωπα κοινωφελούς σκοπού, εφόσον η επιστροφή τους σε ασφαλές περιβάλλον είναι αδύνατη. Η διάρκεια της αρχικής άδειας διαμονής είναι ετήσια και μπορεί να ανανεώνεται κάθε φορά μέχρι δύο έτη. Επίσης, χορηγείται σε ανηλίκους, η επιμέλεια των οποίων έχει ανατεθεί με απόφαση ελληνικού δικαστηρίου ή αλλοδαπού δικαστηρίου που αναγνωρίζεται από τις ελληνικές αρχές, σε οικογένειες Ελλήνων ή οικογένειες πολιτών τρίτων χωρών με νόμιμη διαμονή στη χώρα ή για τα οποία είναι εκκρεμής διαδικασία υιοθεσίας ενώπιον των ελληνικών αρχών. Η διάρκεια της αρχικής άδειας διαμονής είναι ετήσια και μπορεί να ανανεώνεται κάθε φορά μέχρι δύο έτη εφόσον πληρούνται οι ίδιες προϋποθέσεις.

Επίσης, χορηγείται σε ανηλίκους που φιλοξενούνται σε οικοτροφεία που λειτουργούν υπό την εποπτεία υπουργείων και σε πάσχοντες από σοβαρά προβλήματα υγείας.

Σε μια προσπάθεια να επιλυθεί το πρόβλημα νομιμότητας όσων παιδιών μεταναστών έχουν γεννηθεί στην Ελλάδα και δεν πληρούν τις προδιαγραφές που θέτει το σ/ν για ιθαγένεια, ορίζεται ότι ενήλικοι που γεννήθηκαν στην Ελλάδα και έχουν φοιτήσει για έξι τουλάχιστον έτη σε ελληνικό σχολείο μέχρι τη συμπλήρωση του 21ου έτους της ηλικίας τους, λαμβάνουν άδεια για ανθρωπιστικούς λόγους εφόσον η φοίτησή τους ήταν επαρκής και εξακολουθούν να διαμένουν μόνιμα στη χώρα. Οι συγκεκριμένοι θα πρέπει να καταβάλλουν παράβολο αξίας 150 ευρώ.

Άδεια διαμονής για επενδυτική δραστηριότητα

Επίσης, στο σ/ν διευκολύνεται περαιτέρω η είσοδος και διαμονή των υπηκόων τρίτων χωρών που έρχονται στη χώρα για να πραγματοποιήσουν επενδύσεις που θα έχουν θετικές επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία. Προϋπόθεση για την είσοδο και διαμονή τους αποτελεί η εισήγηση της Γενικής Δ/νσης Ανάπτυξης της Περιφέρειας. Η αίτηση και τα δικαιολογητικά υποβάλλονται στην ελληνική προξενική αρχή του τόπου διαμονής τους και διαβιβάζονται στην οικεία Περιφέρεια. Η άδεια διαμονής ισχύει για πέντε έτη και ανανεώνεται για άλλα πέντε έτη. Διαστήματα απουσίας από τη χώρα δεν αποτελούν παρακωλυτικό λόγο για την ανανέωση της άδειας διαμονής.

Σε ό,τι αφορά τους ιδιοκτήτες ακινήτων στην Ελλάδα, η μεταπώληση της ακίνητης περιουσίας κατά τη διάρκεια ισχύος της άδειας διαμονής σε άλλο πολίτη τρίτης χώρα παρέχει δικαίωμα χορήγησης άδειας διαμονής στο νέο αγοραστή με ταυτόχρονη ανάκληση της άδειας διαμονής του πωλητή.

Ρυθμίσεις ιθαγένειας

Σύμφωνα με το νομοσχέδιο, την ελληνική ιθαγένεια αποκτούν όσοι/όσες έχουν ολοκληρώσει επιτυχώς την παρακολούθηση εννέα τουλάχιστον τάξεων ελληνικού σχολείου στην Ελλάδα ή έχουν ολοκληρώσει επιτυχώς την παρακολούθηση των έξι τάξεων της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ή έχουν ολοκληρώσει με επιτυχία τις σπουδές τους σε Πανεπιστήμια ή ΤΕΙ. Η δήλωση και η αίτηση εγγραφής υποβάλλονται μετά τη συμπλήρωση του 18ου έτους της ηλικίας τους. Χρειάζεται παράβολο 100 ευρώ. Η αρμόδια υπηρεσία αναζητεί αυτεπαγγέλτως τη βεβαίωση φοίτησης από την Περιφερειακή δ/νση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ή από το Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα. Η αίτηση απορρίπτεται εάν συντρέχουν ποινικό κώλυμα ή λόγοι δημόσιας ή εθνικής ασφάλειας.

Σε ό,τι αφορά τη διαδικασία πολιτογράφησης για τους αιτούντες ενήλικες (που δεν ανήκουν στη λεγόμενη «2η γενιά») έχουν πλέον να επιλέξουν μεταξύ της διαδικασίας συνέντευξης στην Επιτροπή Πολιτογράφησης στην οικεία Περιφέρεια (όπως ορίζεται από το Ν.3838/10) και ειδικής γραπτής διαδικασίας. Οι προδιαγραφές της γραπτής διαδικασίας, το ύψος του παραβόλου, η διενέργεια και οι όροι συμμετοχής στις εξετάσεις θα ρυθμισθούν με ΚΥΑ των υπουργείων Εσωτερικών, Οικονομικών και Παιδείας.

Ομογενείς

Με το σ/ν απλοποιούνται οι διαδικασίες πολιτογράφησης των ομογενών, όπως αυτές προβλέπονται στο «νόμο Ραγκούση» (Ν.3838/10) και στον Κώδικα Ελληνικής Ιθαγένειας (2004). Συγκεκριμένα, οι ομογενείς αλλοδαποί, μη κάτοχοι Ειδικού Δελτίου Ταυτότητας Ομογενούς, δεν καλούνται πλέον σε συνέντευξη ενώπιον της Επιτροπής Πολιτογράφησης. Υποβάλλουν αίτηση. Στην περίπτωση αμφιβολιών ως προς τη συνδρομή των ουσιαστικών προϋποθέσεων για την πολιτογράφηση τους, ο Γενικός Γραμματέας της αρμόδιας Αποκεντρωμένης Διοίκησης παραπέμπει τον σχετικό φάκελο στην Επιτροπή Πολιτογράφησης για τη διενέργεια συνέντευξης και τη διατύπωση γνώμης.

Ομογενείς από χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, οι οποίοι κατοικούν στην Ελλάδα ανεξαρτήτως της λήξης ή μη της θεώρησης εισόδου ή του διαβατηρίου τους και είναι συγγενείς εξ αίματος α΄ και β΄ βαθμού ομογενών οι οποίοι απέκτησαν Ειδικό Δελτίο Ταυτότητας Ομογενούς ή Ελληνική Ιθαγένεια ως ομογενείς, αποκτούν την ελληνική ιθαγένεια με απόφαση του Γενικού Γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης μετά από σχετική αίτηση του ενδιαφερομένου που υποβάλλεται στην αρμόδια υπηρεσία της Αποκεντρωμένης Διοίκησης του δήμου κατοικίας τους.

Σε ό,τι αφορά αυτούς που είναι συγγενείς εξ αίματος γ΄ και δ΄ βαθμού, μπορούν και πάλι να αποκτήσουν την Ελληνική Ιθαγένεια με απόφαση του Γενικού Γραμματέα της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης. Στην περίπτωσή τους, η απόφαση εκδίδεται κατόπιν γνωμοδότησης της Επιτροπής Πολιτογράφησης ως προς την προσαρμογή του αιτούντος στην κοινωνική, πολιτική και πολιτιστική ζωή της χώρας. Στη σύνθεση της Επιτροπής Πολιτογράφησης για την εξέταση των αιτήσεων της παρούσας παραγράφου αντί του εκπροσώπου της Εθνικής Επιτροπής Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, μετέχει ως τακτικό μέλος εκπρόσωπος της αντιπροσωπευτικότερης οργάνωσης των ομογενών της αρμόδιας Αποκεντρωμένης Διοίκησης, που ορίζεται από τον Γ. Γραμματέα.

Σε όλες τις περιπτώσεις, η αρμόδια υπηρεσία της Αποκεντρωμένης Διοίκησης αναζητεί αυτεπαγγέλτως πιστοποιητικό ποινικού μητρώου για δικαστική χρήση και υποβάλλει ερώτημα σχετικά με τη συνδρομή λόγων δημόσιας τάξης και ασφάλειας.