Στην εναρκτήρια ομιλία του, με την οποία κήρυξε την έναρξη των εργασιών της 2ης Υπουργικής Συνάντησης «Visegrad-4 plus Balkan-4 plus», η οποία πραγματοποιείται στο Σούνιο, ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών στάθηκε στην «ανάγκη να εργαστούμε για μία νέα αιτιολόγηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης», προκειμένου «να δώσουμε όραμα και να κάνουμε μεταρρυθμίσεις στο θεσμικό της σύστημα, να αναπτύξουμε τη θεματολογία της με μέτρο».

Στόχος της Ε.Ε., όπως είπε ο Νίκος Κοτζιάς, πρέπει να είναι «να εξυπηρετηθούν καλύτερα οι πολίτες της και να ενδυναμώσει η Ένωση σε έναν κόσμο που αλλάζει», με επίκεντρο τον άνθρωπο και το περιβάλλον.

«Θέλουμε μια Ευρωπαϊκή Ένωση πιο ενωμένη, πιο δημοκρατική και κοινωνικά δίκαιη. Μια Ε.Ε. ισχυρότερη στον κόσμο, που να φροντίζει τους πολίτες της», είπε και πρόσθεσε: «Μια Ε.Ε. στηριγμένη στην αρχή της επικουρικότητας, που να φροντίζει για τη δημοκρατική συμμετοχή κρατών, περιφερειών και ιδιαίτερα των πολιτών, να υπερβαίνει τις αντιθέσεις στο εσωτερικό της, ανάμεσα στον Νότο και τον Βορρά, τη Δύση και την Ανατολή, και τις πλούσιες και φτωχές περιοχές. Μια Ε.Ε. που καταπολεμά την αδιαφάνεια και τη διαφθορά, που στοχεύει στην καλυτέρευση της καθημερινής πολιτικής των πολιτών της, η οποία δίνει προοπτική, θετικές προσδοκίες και οράματα, ιδιαίτερα στις νέες γενιές».

Σύμφωνα με το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων, ο κ. Κοτζιάς σε μία ευρεία ανάλυση για το μέλλον της Ευρώπης αναφέρθηκε στις αιτίες των κρίσεων στην Ε.Ε., αλλά και στα ελλείματα, στην ανάγκη εκδημοκρατισμού των θεσμικών της οργάνων, θέτοντας καίρια ερωτήματα και προβληματισμούς, τόσο ως προς την εσωτερική της λειτουργία και τη σχέση της με τα εθνικά κράτη και εν όψει της διεύρυνσης, όσο και ως προς τον παγκόσμιο ρόλο της, την διεθνή της στρατηγική, την εξωτερική της πολιτική και πολιτική άμυνας.

Επίσης, ξεχωριστή αναφορά έκανε στη σημασία του κοινωνικού κράτους και της αντιμετώπισης του μεταναστευτικού ζητήματος με τις αλλαγές που επιβάλλονται στη Συνθήκη του Δουβλίνου.

«Εγκλωβισμένη σε μια παγίδα σύνθετης κρίσης»

«Η Ε.Ε. δεν μπορεί να υπογραμμίζει την ανάγκη των μνημονίων, των κυρώσεων, των μέτρων, όπως το εμπάργκο, έναντι τρίτων, και να υποβαθμίζει τις απαιτήσεις που προκύπτουν από τις ίδιες συνθήκες για την υλοποίηση θεμελιακών αξιών, όπως ελευθερίες, δημοκρατία, δικαιώματα, ιεραρχία του κανόνα δικαίου και της δικαιότητας», επισήμανε ο κ. Κοτζιάς.

Ο Έλληνας ΥΠΕΞ εξέφρασε την άποψη ότι η Ευρώπη «είναι ένα κέντρο που δημοκρατικά πρέπει συνεχώς να διεκδικεί μια καλύτερη θέση στον κόσμο της εποχής μας, στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, να διασφαλίζει την ασφάλεια των πολιτών της σε έναν κόσμο που αλλάζει. Να τη διασφαλίζει στο εσωτερικό της, στα σύνορα και στον περίγυρο της. Να διασφαλίζει τη δημοσιονομική ισορροπία και την ασφάλεια ως προς την απασχόληση. Την προώθηση της έρευνας, της ανάπτυξης και της εκτεταμένης εφαρμογής των νέων τεχνολογιών για το μετασχηματισμό της σε μια δημοκρατική, ασφαλή και δίκαια ψηφιακή Ε.Ε.».

«Ανησυχούμε ότι, αν δεν προωθηθούν όλα αυτά, κινδυνεύει η Ε.Ε. από μια πλούσια περιοχή να μετασχηματιστεί σε μια περιοχή παρακμής», είπε, τονίζοντας τη σημασία της ενίσχυσης της ενότητάς της η οποία όμως «δεν μπορεί να είναι προϊόν υποταγής των μικρότερων στους ισχυρότερους, ούτε αγνόησης των εθνικών παραδόσεων και των επιθυμιών των πολιτών της».

Ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών προέταξε τη σημασία περισσότερου και πιο οργανωμένου διάλογου με τους πολίτες αλλά και της κινητοποίησης των πολιτών για μία πιο αξιόπιστη Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία «εγκλωβισμένη σε μια παγίδα σύνθετης κρίσης» σήμερα δεν συγκινεί εξίσου με το παρελθόν τους ίδιους τους πολίτες των κρατών-μελών της.

Παράλληλα, ως προς στις αιτίες των κρίσεων του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, έκανε αναφορά σε αυτούς που προτιμούν να μη λαμβάνονται οι αποφάσεις εν γένει, ή σε άλλους που δεν θέλουν αποφάσεις με ρίσκο, υποστηρίζοντας ότι «η Ε.Ε. κινδυνεύει σήμερα να γίνει ένα εγχείρημα των ελίτ, πολιτικών και οικονομικών, ομάδων ειδικών συμφερόντων και επιλογών σκοπιμότητας».

«Οφείλει να αναπτυχθεί ως μια μηχανή, ένα σύστημα θεσμών»

Επίσης, κατά τη διάρκεια της συνάντησης «Visegrad-4 plus Balkan-4 plus», που διεξάγεται στο Σούνιο, ο κ. Κοτζιάς είπε χαρακτηριστικά ότι «η Ε.Ε. οφείλει να αναπτυχθεί ως μια μηχανή, ένα σύστημα θεσμών, εργαλείο εκσυγχρονισμού όλων μας και της ίδιας, [να γίνει] φάρος εφαρμογής, προώθησης και διάχυσης του rule of low, υπερασπιστής αυτής της αρχής στην παγκόσμια κοινότητα», υπογραμμίζοντας ότι είναι αναγκαίο «να τεθεί εκ νέου ο στόχος της κοινωνικής συνοχής».

Ως μία από τις αιτίες των προβλημάτων της Ένωσης ήταν και είναι, όπως υποστήριξε, η αλλαγή των απόψεων της Γερμανίας που απέκτησε μετά την ενοποίησή της μια περισσότερο «εθνική ματιά», ενώ σχετικά με τη Γαλλία, εξήγησε ότι τα τελευταία χρόνια, μέχρι την εμφάνιση του Μακρόν, έδειχνε να μην έχει τις ίδιες διαθέσεις έναντι της προοπτικής της Ε.Ε. όπως στο παρελθόν, η δε η Ιταλία από την πλευρά της έγινε αρκετά εσωστρεφής.

Ο υπουργός Εξωτερικών ανέλυσε διεξοδικά τις αλλαγές που πρέπει να κάνει η Ε.Ε., θέτοντας ζητήματα και προβληματισμούς. Αναφέρθηκε σε καίρια ερωτήματα, όπως η ισχυροποίηση των κοινοτικών οργάνων, η ισορροπία στο μέλλον ανάμεσα στα εθνικά κράτη και τα κοινοτικά όργανα, αλλά και η ισορροπία ανάμεσα σε αυτά -Επιτροπή, Συμβούλιο και Ευρωκοινοβούλιο. Παράλληλα, έθεσε το ερώτημα σχετικά με την ισχυροποίηση της κοινωνίας.

Αναφερόμενος ειδικά στο θέμα της διεύρυνσης, υπογράμμισε τη σημασία της ισορροπίας ως προς τη θεσμική εμβάθυνση που απαιτείται, και έθεσε βασικά ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν, και ειδικότερα ως προς την κατανομή της εκπροσώπησης σε κοινοτικά όργανα. «Μεγάλη σημασία έχει για κράτη του δικού μας μεγέθους η σύνθεση των επικεφαλής και αναπληρωτών διευθυντών των διευθύνσεων Επιτροπής, Συμβουλίου και Ευρωβουλής», είπε ο Ν. Κοτζιάς σημειώνοντας ότι «υπάρχει μια σαφής καταγραφή προς όφελος ορισμένων μεγάλων κρατών με τρόπο ανισόρροπο».

Έθεσε επίσης το ερώτημα αν «θα υπάρχουν δυνατότητες παρέμβασης των κοινωνιών και πώς, καθώς και ποιος θα είναι ο ρόλος και οι δυνατότητες δημοψηφισμάτων». Παράλληλα, μεταξύ άλλων, προσέθεσε ως πολύ σημαντικό θέμα τα χρονοδιαγράμματα και τις τυχόν ομαδοποιήσεις για ένταξη στην Ένωση κρατών των Δυτικών Βαλκανίων. Αναφέρθηκε επίσης και στην υποψηφιότητα της Τουρκίας και αν αυτή θα μετασχηματιστεί σε ειδική σχέση, όπως επίσης και ως ειδικό ζήτημα τις σχέσεις Ε.Ε.-Ρωσίας.

Ο κ. Κοτζιάς επισήμανε και το μείζον ζήτημα της ισχυροποίησης της Ευρώπης στο παγκόσμιο σκηνικό. Αναφερόμενος στον αμυντικό τομέα και της ασφάλειας, που προσδιορίζεται από τη σχέση ανάμεσα στην Ε.Ε., το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ, έθεσε το ερώτημα αν η Ευρώπη θα αποκτήσει αυτοτελή αμυντική λειτουργία ή θα αποτελεί έναν περιφερειακό εταίρο των δύο άλλων, υποστηρίζοντας ότι «χωρίς αμυντικό πυλώνα, η Ε.Ε. θα παραμένει ένας οικονομικός γίγαντας με πήλινα πόδια». Ταυτόχρονα τάχθηκε υπέρ της συνεργασίας οργανισμού προς οργανισμό ως προς τη συνεργασία Ε.Ε.-ΝΑΤΟ.

Αναφερόμενος στα οικονομικά της Ένωσης, τόνισε ότι «από την Ευρωζώνη, απουσιάζουν τα απαραίτητα εργαλεία, ώστε να μπορεί να αντιδράσει έγκαιρα σε αλλαγές και προβλήματα της οικονομικής συγκυρίας», ενώ έκανε μνεία στο θέμα της μετεξέλιξης του ευρωπαϊκού συστήματος διάσωσης (Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας) σε ένα είδος ευρωπαϊκού νομισματικού ταμείου α λα ΔΝΤ. Αναφορά επίσης έκανε για τη συζήτηση που απαιτείται σχετικά με τις νέες δημοσιονομικές προοπτικές και το πλαίσιο σε σχέση με το Brexit.

«Το κύριο και θεμελιακό είναι η Ε.Ε. να ξαναποκτήσει τα χαρακτηριστικά μιας οικονομικής και νομισματικής ένωσης, και όχι μόνο το τελευταίο. Δημοκρατική στη συγκρότησή της και στον τρόπο δράσης της. Που ενδιαφέρεται για τον άνθρωπο και τον φροντίζει: από την καταπολέμηση της ανεργίας μέχρι της ποιότητα ζωής», υπογράμμισε ο υπουργός Εξωτερικών.