Το βιβλίο του Βαρουφάκη περνά από γερμανικό κόσκινο

Το βιβλίο του Γιάννη Βαρουφάκη «Μιλώντας στην κόρη μου για την οικονομία» είναι ένα τερπνό ανάγνωσμα, και δη για όλους τους αρχάριους στα οικονομικά, ανεξαρτήτως ηλικίας. Εκτός από μια συναρπαστική διήγηση για τη βαθμιαία εγκατάλειψη των βιωματικών αξιών προς όφελος των ανταλλακτικών στη σημερινή κοινωνία θέλγει και με τον τρυφερά μυητικό τόνο, με τον οποίο εισάγει και καθοδηγεί τον αναγνώστη στην ιστορία της οικονομίας, γράφει η Deutsche Welle. Γι’ αυτό και η ελληνική κριτική το επαίνεσε όταν εκδόθηκε το 2014 για τον «ευρηματικό και απλό τρόπο του» ή για το ότι «αποδομεί με άμεσα και εύληπτα επιχειρήματα τους δογματισμούς πολλών οικονομολόγων». Το βιβλίο εκδόθηκε πέρυσι και στα γερμανικά από τον εκλεκτό οίκο του Μονάχου Hanser. Το ενδιαφέρον είναι πόσο πιο προσεκτικά και εξειδικευμένα διάβασε το βιβλίο αυτό η γερμανική κριτική, που σημειωτέον πριν από λίγα χρόνια συνιστούσε ανεπιφύλακτα το άλλο, το πιο επιστημονικό βιβλίο του Γιάνη Βαρουφάκη με τίτλο «Ο παγκόσμιος Μινώταυρος» εκθειάζοντας τότε ρητά τον ψύχραιμο και καθόλου εισαγγελικό λόγο του για τη δημοσιονομική κρίση στην Ευρώπη.

Προπέτεια ή ρομαντισμός;

Τώρα τα πράγματα ηχούν διαφορετικά. Μέσα σ’ αυτό το βιβλίο, σημειώνει ο κριτικός της Berliner Zeitung, «από τον πρώην υπ. Οικονομικών δεν απομένει παρά η καρικατούρα ενός αντικαπιταλιστή που στηλιτεύει με παρρησία και οίστρο τα κακά της οικονομίας της αγοράς – χωρίς ούτε στιγμή να λαμβάνει υπόψη ότι το σύστημα αυτό εξασφάλισε κατά κανόνα στους περισσότερους ανθρώπους μια ζωή με μεγαλύτερη διάρκεια, καλύτερη υγεία και περισσότερη ευμάρεια». Πιο στυφά ο κριτικός της Süddeutsche Zeitung του Μονάχου αποφαίνεται: «Δεν πρόκειται ούτε για παιδικό βιβλίο ούτε για εισαγωγή στην οικονομία. Είναι μια εισαγωγή στον κόσμο των ιδεών του Γιάννη Βαρουφάκη και στον βαθμό αυτό ένα πολιτικό γεγονός. Τρομάζει κανείς με την προπετή προσπάθεια του συγγραφέα να ασφαλίσει το έργο του έναντι της κριτικής και στη συνέχεια με τη μετονομασία αυτής της προσπάθειας σε κριτική σκέψη. Ευχόμαστε στην κόρη του να του πει μια μέρα Μπαμπά, μη μας παριστάνεις τόσο τον σπουδαίο.» Ο κριτικός της Zeit αναγνωρίζει ότι το βιβλίο αυτό «σε συνεπαίρνει ρητορικά» και καταλήγει: «Διαβάζοντας παίρνει κανείς μια ιδέα για τις ανεκδιήγητες σκηνές που θα εκτυλίχθηκαν» κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων με τους θεσμούς, όταν «ένας ρομαντικός της ψυχής ξιφουλκούσε κατά των αριθμητικών στοιχείων των ρεαλιστών. Δεν είναι τυχαίο που η Κριστίν Λαγκάρντ είχε ζητήσει επειγόντως ένα διάλογο ενηλίκων, προφανώς ο Βαρουφάκης τη δασκάλευε σαν να ήταν κόρη του.»

Πραγματολογικές αδυναμίες

Ίσως όμως η πιο ενδιαφέρουσα κριτική να είναι αυτή της οικονομικής συντάκτριας της εναλλακτικής και αριστερής εφημερίδας Tageszeitung Ουλρίκε Χέρμαν που δηλώνει απογοητευμένη από την ιστορική κατάρτιση του συγγραφέα στα οικονομικά. Ο Βαρουφάκης γράφει ότι η βιομηχανική επανάσταση ξεκίνησε στη Μεγάλη Βρετανία επειδή οι μεγαλογαιοκτήμονες δεν διέθεταν στρατεύματα και έπρεπε να αυξήσουν τα πλούτη τους με ειρηνικό τρόπο. Η Χέρμαν υπενθυμίζει ότι το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν ένα στρατιωτικό- εμπορικό σύμπλεγμα που διεξήγε διαρκώς πολέμους για να ελέγξει τις θαλάσσιες οδούς και το διεθνές εμπόριο. Ο Βαρουφάκης γράφει ότι οι Βρετανοί έμποροι του 18ου αιώνα πήγαιναν στην Ινδία για να ανταλλάξουν μαλλί με μετάξι. Η Χέρμαν υπενθυμίζει ότι οι Ινδοί δεν ενδιαφέρονταν για μαλλί, αλλά για ασήμι και το πρόβλημα δεν λύθηκε διά της ειρηνικής εμπορικής οδού αλλά με τη βία και την αποικιοκρατία. Ο Βαρουφάκης γράφει ότι οι νεοσύστατες τράπεζες του 16ου αιώνα ανήκαν σε Εβραίους, επειδή ο χριστιανισμός και το ισλάμ δεν επέτρεπαν τον τοκισμό του χρήματος. Η Χέρμαν υπενθυμίζει τους πιστούς καθολικούς Μεδίκους στη Φλωρεντία που ήδη τον 14ο αιώνα είχαν δημιουργήσει μια τραπεζική αυτοκρατορία στην Ευρώπη, μια και η εκκλησία είχε αναγνωρίσει έγκαιρα ότι η οικονομία δεν μπορούσε να λειτουργήσει χωρίς επιτόκια. Κατά τα άλλα η βιβλιοκριτικός παραδέχεται ότι η θητεία του Γιάννη Βαρουφάκη στο υπουργείο Οικονομικών ήταν σημαντική και η κριτική του στη γερμανική πολιτική δικαιολογημένη και ορθή, εκφράζει μάλιστα την ανυπομονησία της για το πότε θα εκδοθούν οι αναμνήσεις Βαρουφάκη ακριβώς από την επίμαχη αυτή θητεία.