Σε μια χρονική συγκυρία όπου η συζήτηση για την επιστροφή κοινωνικών παροχών βρίσκεται ψηλά στην πολιτική ατζέντα, ο προϋπολογισμός του ΕΦΚΑ (Ενιαίου Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης) για το 2025 θέτει εκ νέου στο επίκεντρο του οικονομικού επιτελείου της κυβέρνησης τη δυνατότητα επαναφοράς της 13ης σύνταξης.
Τόσο στο Μέγαρο Μαξίμου, όσο και στα γραφεία του υπουργού Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Κυριάκου Πιερρακάκη, και της υπουργού Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, Νίκης Κεραμέως, γνωρίζουν καλά ότι πρόκειται για μια παροχή που έχει αφενός υψηλό συμβολισμό αλλά αφετέρου ουσιαστική σημασία για χιλιάδες συνταξιούχους, ιδιαίτερα για εκείνους που τα εισοδήματά τους είναι χαμηλά κι έχουν δει την αγοραστική τους δύναμη τα τελευταία χρόνια να διαβρώνεται, παρά τις επιμέρους αυξήσεις που έχουν δοθεί.
Τι αναφέρει η εισηγητική έκθεση του ΕΦΚΑ
Ειδικότερα, όπως προκύπτει από την εισηγητική έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού της Βουλής, το τρέχον έτος ο ΕΦΚΑ αναμένεται να εμφανίσει καθαρό δημοσιονομικό πλεόνασμα της τάξεως των 999 εκατομμυρίων ευρώ. Η εικόνα αυτή επιβεβαιώνει την ανοδική τάση που παρατηρείται στο σκέλος των εσόδων, τα οποία προβλέπεται να φτάσουν τα 52,17 δισεκατομμύρια ευρώ, αυξημένα κατά σχεδόν 1,2 δισ. σε σύγκριση με το 2024. Η θετική αυτή πορεία ενισχύεται παράλληλα από την άνοδο των ασφαλιστικών εισφορών, οι οποίες παρουσιάζουν αύξηση 434 εκατ. ευρώ, κυρίως λόγω της βελτιωμένης εικόνας όσον αφορά την απασχόληση (καθώς έχει μειωθεί η καταγεγραμμένη ανεργία), της αναπροσαρμογής του κατώτατου μισθού προς τα πάνω (από την 1η του μήνα ανέβηκε στα 880 ευρώ) και της συνολικής ενίσχυσης των μισθών στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα.
Ταυτόχρονα, οι μεταβιβάσεις από τον κρατικό προϋπολογισμό προς τους ασφαλιστικούς οργανισμούς αυξάνονται κατά 767 εκατ. ευρώ, προκειμένου να καλύψουν απώλειες εσόδων από πολιτικές ελαφρύνσεων και να στηρίξουν στοχευμένες κοινωνικές δράσεις, όπως τα προγράμματα απασχόλησης και επιδομάτων της ΔΥΠΑ (Δημόσιας Υπηρεσίας Απασχόλησης, πρώην ΟΑΕΔ).
Η κυβέρνηση λοιπόν, σε αυτή τη συγκυρία, εμφανίζεται διατεθειμένη να αξιοποιήσει τον δημοσιονομικό χώρο που δημιουργείται, επιστρέφοντας μέρος του πλεονάσματος στην κοινωνία. Όπως σημειώνουν αρμόδιες πηγές, το Υπουργείο Οικονομικών έχει την εποπτεία του συνολικού πλαισίου, ωστόσο η πρόθεση είναι σαφής: όσο καλύτερα αποδίδουν τα φορολογικά και ασφαλιστικά έσοδα, τόσο ισχυρότερες θα είναι οι πιθανότητες για μέτρα ελάφρυνσης των πολιτών. Η φιλοσοφία είναι ότι τα πλεονάσματα δεν πρέπει να αποτελούν αυτοσκοπό, αλλά να λειτουργούν ως εργαλείο ενίσχυσης της κοινωνικής συνοχής.
Τα τρία σενάρια
Σε αυτό το πλαίσιο, η επαναφορά της 13ης σύνταξης αντιμετωπίζεται ως μία ρεαλιστική προοπτική και όχι ως μια απλή προεκλογική υπόσχεση ή ένα πολιτικό πυροτέχνημα. Ήδη έχουν καταρτιστεί τρία διαφορετικά σενάρια ως προς τη μορφή και την έκταση που θα μπορούσε να λάβει μια τέτοια παρέμβαση.
Το πρώτο, και ίσως πιο πιθανό, αφορά στην καταβολή εφάπαξ ενίσχυσης ύψους 500 ευρώ σε χαμηλοσυνταξιούχους, με μηνιαίες αποδοχές έως 800 ευρώ. Η προσέγγιση αυτή στοχεύει στην κοινωνική δικαιοσύνη και τη στήριξη των πιο ευάλωτων, ενώ είναι και το πιο δημοσιονομικά συνετό από τα τρία σενάρια που μελετώνται.
Το δεύτερο σενάριο προβλέπει την καταβολή συνολικού ποσού 500 ευρώ, αλλά σε δύο δόσεις –250 ευρώ τα Χριστούγεννα και 250 ευρώ το Πάσχα– σε όλους ανεξαιρέτως τους συνταξιούχους. Παρότι η λύση αυτή θα έχει ευρύτερη κοινωνική απήχηση, αφού καλύπτει περισσότερους συνταξιούχους, εντούτοις απαιτεί μεγαλύτερους δημοσιονομικούς πόρους, και πιθανόν να εφαρμοστεί μόνο αν τα έσοδα συνεχίσουν να υπερβαίνουν τις εκτιμήσεις μέσα στο έτος.
Τέλος, το τρίτο σενάριο προβλέπει την καθιέρωση μιας πλήρους 13ης σύνταξης στο τέλος κάθε έτους. Αυτό όμως θεωρείται προς το παρόν υπερβολικά δαπανηρό και πιθανότατα αναβάλλεται για μεταγενέστερη περίοδο, εφόσον το επιτρέψουν οι δημοσιονομικές εξελίξεις.
Αυξημένες όμως και οι δαπάνες των ΟΚΑ
Παράλληλα, αξίζει να σημειωθεί ότι και οι δαπάνες των ΟΚΑ (Οργανισμών Κοινωνικής Ασφάλισης) προβλέπεται να αυξηθούν κατά 1,35 δισ. ευρώ, ανερχόμενες συνολικά στα 51,17 δισ., κάτι που σημαίνει ότι ο σχεδιασμός κάθε τυχόν νέας παροχής θα πρέπει να είναι εξαιρετικά στοχευμένος και προσεκτικά κοστολογημένος. Σε αυτή τη βάση, η όποια απόφαση ληφθεί θα εντάσσεται σε έναν συνολικότερο σχεδιασμό που θα ισορροπεί ανάμεσα στη δημοσιονομική υπευθυνότητα και την κοινωνική ευαισθησία.
Το ταμειακό αποτέλεσμα των ασφαλιστικών ταμείων για το 2024 είχε ήδη καταγράψει σημαντική θετική απόκλιση, με πλεόνασμα 401,77 εκατ. ευρώ, ενώ το τελικό δημοσιονομικό αποτέλεσμα (αφού δηλαδή αφαιρεθούν οι ανεξόφλητες υποχρεώσεις) ανέρχεται σε 455,93 εκατ. ευρώ. Με την τάση αυτή να συνεχίζεται και το έτος που διανύουμε, δημιουργείται θα λέγαμε ένα «παράθυρο ευκαιρίας» για παρεμβάσεις ουσίας, ειδικά στον ευαίσθητο τομέα της κοινωνικής ασφάλισης.
Η τελική απόφαση για τη 13η σύνταξη αναμένεται να ληφθεί μέσα στους επόμενους μήνες, καθώς η κυβέρνηση θα αξιολογεί διαρκώς τα στοιχεία εκτέλεσης του προϋπολογισμού. Ωστόσο, το γεγονός ότι μια τέτοια παρέμβαση εξετάζεται σοβαρά, σε μια χρονική στιγμή όπου η Ευρώπη συνολικά εμφανίζει επιφυλακτικότητα ως προς τις κοινωνικές δαπάνες, καταδεικνύει ότι η χώρα επιχειρεί πλέον να αναβαθμίσει τη σχέση της με τους πολίτες που στήριξαν επί δεκαετίες το ασφαλιστικό σύστημα. Υπάρχει ένα σενάριο που θέλει τις σχετικές ανακοινώσεις να γίνονται από τον ίδιο τον πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης τον ερχόμενο Σεπτέμβριο, αλλά αυτό είναι κάτι που μένει να αποδειχθεί, καθώς φαντάζει ακόμη πρόωρο.
