Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν προκαλέσει -δικαιολογημένα- πολλές συζητήσεις και ανησυχίες για την αρνητική επίδρασή τους στους χρήστες και ιδιαίτερα στους νέους.
Είναι σχεδιασμένα για να μας κρατούν μόνιμα «κολλημένους» στην οθόνη, απελευθερώνοντας ντοπαμίνη, την ορμόνη της απόλαυσης και της ικανοποίησης. Η εν λόγω νευροδιαβιβαστική ουσία είναι που μας κάνει να ξοδεύουμε πολύ περισσότερο χρόνο σε αυτά από ό,τι είχαμε αρχικά προβλέψει.
Επιπλέον, η υπερπροβολή της εικόνας στα social media έχει διαπιστωθεί πως επιβαρύνει σημαντικά την αυτοεκτίμηση των χρηστών τους και διαστρεβλώνει την αντίληψή τους για το σώμα τους. Τα μέσα κοινωνική δικτύωσης έχουν συνδεθεί με μια σειρά διαταραχών και με πολλαπλούς κινδύνους για την ψυχική υγεία, ωστόσο ταυτόχρονα μπορούν να οδηγήσουν σε ψηφιακή άνθηση, έμπνευση, συναισθήματα αγάπης και κοινωνικής υποστήριξης.
Παρόλο που τα θετικά αυτά αποτελέσματα πιθανόν να μην αντισταθμίζουν πλήρως τα αρνητικά, η θετική οπτική μπορεί να διευρύνει τους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να σκεφτούμε και για την επίλυση των προβλημάτων που γεννούν.
Εκτός από την προώθηση της απομάκρυνσης των κινητών από τα σχολεία και των κανόνων για αύξηση του ορίου ηλικίας στη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στα 16 έτη, όπως προτείνεται στο νέο βιβλίο του Jonathan Haidt, «The Anxious Generation», μπορούμε να βρούμε μία σωστή χρήση της τεχνολογίας, η οποία θα μπορούσε να προάγει την ευημερία, την ανθεκτικότητα και την ενίσχυση του χαρακτήρα στους νέους.
Όπως αναφέρει στο Psychology Today η Sophie H. Janicke-Bowles, ψυχολόγος, ειδική στα μέσα ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο Chapman στην Καλιφόρνια, στο πλαίσιο της έρευνάς της τα τελευταία 10 χρόνια, έχει εξετάσει τους τρόπους με τους οποίους τα social media και η εν γένει επικοινωνία μέσω υπολογιστή θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια πιο ευτυχισμένη ζωή, στην κοινωνικότητα και στη μεγαλύτερη σύνδεση με τους άλλους.
Ακολουθούν τρία βασικά ευρήματα από τη θετική ψυχολογία που μπορεί να προάγουν τα μέσα, τα οποία διαπίστωσε η Sophie H. Janicke-Bowles από την έρευνά της.
Οι νέοι ευημερούν ψηφιακά
Με ένα δείγμα αντιπροσωπευτικό του αμερικανικού πληθυσμού, η πρόσφατη έρευνα αποκάλυψε ότι οι νεότεροι άνθρωποι (18-34 ετών) αντιλαμβάνονται ότι ευημερούν ψηφιακά περισσότερο από τους μεγαλύτερους σε ηλικία. Συγκεκριμένα, ανέφεραν ότι αισθάνονται περισσότερο συνδεδεμένοι όταν επικοινωνούν ψηφιακά και εμπλέκονται σε θετική κοινωνική σύγκριση περισσότερο από τους μεγαλύτερους.
Το τελευταίο αυτό εύρημα αντικρούει πολλές παλαιότερες έρευνες που αναδείκνυαν τα αρνητικά αποτελέσματα στην ευημερία των ανθρώπων εξαιτίας της κοινωνικής σύγκρισης μέσω διαδικτύου. Αν παρατηρήσουμε τις τελευταίες έρευνες, συσσωρεύονται διαρκώς νέα στοιχεία που δείχνουν θετικά αποτελέσματα από τις διαδικασίες της κοινωνικής δικτύωσης μέσω internet.
Εμψύχωση και θετικά συναισθήματα
Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει πως ο διαμοιρασμός εμψυχωτικού περιεχομένου στα social media ενισχύει με την πάροδο του χρόνου τα αισθήματα αγάπης και συμπόνοιας προς τους άλλους. Επίσης, διαπιστώθηκε ότι το εμψυχωτικό περιεχόμενο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σχετίζεται θετικά με συναισθήματα όπως αυτά της ευγνωμοσύνης, του δέους και της χαράς για ζωή.
Μια από τις βασικές συνθήκες για το εάν η κοινωνική σύγκριση στα social media μπορεί να οδηγήσει σε θετικά ή αρνητικά αποτελέσματα σχετίζεται και με τα άτομα που ακολουθούν οι χρήστες. Όπως προέκυψε από έρευνες, η σύνδεση με άτομα παρόμοια με εμάς, αντί για «εξιδανικευμένα» πρότυπα όπως προβάλλονται από τους influencers, ενισχύει την έμπνευση και τη θετική αυτοεκτίμηση.
Ενίσχυση φιλίας
Ζούμε σε έναν ψηφιακό κόσμο. Ενώ οι millennials έπαιρναν το σταθερό τηλέφωνο για να μιλήσουν με τους φίλους τους για ώρες στο δωμάτιό τους, σήμερα οι έφηβοι το κάνουν αυτό μέσω των smartphones και των διάφορων εφαρμογών κοινωνικής δικτύωσης.
Σε έρευνα του Pew Research του 2022, στην οποία συμμετείχαν έφηβοι στις ΗΠΑ 13-17 ετών, το 80% δήλωσαν ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τους κάνουν να αισθάνονται περισσότερο συνδεδεμένοι με ό,τι συμβαίνει στη ζωή των φίλων τους, το 71% δήλωσαν ότι έχουν έναν χώρο όπου μπορούν να δείξουν τη δημιουργική τους πλευρά, και το 67% δήλωσαν ότι τους αρέσει που έχουν ανθρώπους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που μπορούν να τους υποστηρίξουν σε δύσκολες στιγμές.
Ο κρίσιμος ρόλος των γονέων
Οι γονείς παίζουν ενεργό ρόλο στην ψηφιακή ζωή των παιδιών τους. Στην πραγματικότητα, η εμπλοκή τους μπορεί να είναι ο καθοριστικός παράγοντας για το αν ένας έφηβος θα ευημερεί ψηφιακά ή όχι.
Σε μελέτη που συνυπογράφει η Sophie H. Janicke-Bowles και δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο του 2024 στο Journal of Child Development, διαπιστώθηκε ότι από τους εφήβους που είχαν υψηλή ψηφιακή ευημερία, περίπου το 50% είχαν επίσης γονείς με υψηλές ψηφιακές δεξιότητες και έντονο ενδιαφέρον για την τεχνολογική ζωή του εφήβου τους.
«Μην παρεξηγηθώ. Δεν αρνούμαι τα προβλήματα που προκύπτουν από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και είμαι υπέρ της επιβολής των νέων κανονισμών και άλλων πρωτοβουλιών που προωθούνται για τον περιορισμό τους. Αλλά όταν προσεγγίζουμε αυτά τα προβλήματα από μια θετική ψυχολογική προοπτική, μπορούμε να ανακαλύψουμε πόρους και δυνάμεις στους χρήστες, αλλά και τις πλατφόρμες, που μπορούμε να αξιοποιήσουμε για να αποφύγουμε ή να μειώσουμε τη βλάβη και να προωθήσουμε την ευημερία», καταλήγει η Sophie H. Janicke-Bowles.
Προτεινόμενο βιβλίο
Κατανοώντας τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης
Συγγραφέας: Παναγιώτης E. Τζαβάρας
Εκδότης: Ελληνοεκδοτική
