Το φαινόμενο της επικριτικής μητέρας, δυστυχώς, δεν είναι σπάνιο. Παρότι οι γονείς θα επισημάνουν τις θετικές προθέσεις τους, το γεγονός είναι πως τα επικριτικά σχόλια μπορεί να έχουν διαρκείς επιπτώσεις όχι μόνο στην παιδική ηλικία, αλλά και στην ενήλικη ζωή των παιδιών και να επηρεάσουν ακόμα και τον τρόπο που θα μεγαλώσουν τα δικά τους παιδιά.
Πολυάριθμες έρευνες έχουν δείξει ότι οι σημερινοί γονείς θεωρούν πως είναι καλύτεροι στην ανατροφή των παιδιών από την προηγούμενη γενιά. Οι αλλαγές στις προσεγγίσεις και τα στιλ γονεϊκότητας έχουν αναδείξει έναν τελείως διαφορετικό τύπο ανατροφής από αυτόν που χρησιμοποιούσαν οι γονείς στο παρελθόν.
Όμως δεν είναι πάντα εύκολο να «πετάξεις» το παρελθόν σου και ό,τι δεν σου άρεσε από τη δική σου ανατροφή. Ειδικά εάν έχεις μεγαλώσει με επικριτική μητέρα.
Ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια μητέρα που συνηθίζει να εστιάζει στις αδυναμίες και τα λάθη ενός παιδιού, αντί να το ενθαρρύνει. Μάλιστα έχει διαπιστωθεί πως αυτή η κατάσταση εμφανίζεται ιδιαίτερα στη σχέση μητέρας – κόρης.
Η διαρκής επισήμανση αδυναμιών και η αγνόηση επιτυχιών οδηγούν και το ίδιο το παιδί σε μια υπερβολική προσήλωση στα λάθη του αντί στα δυνατά του σημεία. Και αυτό με τη σειρά του έχει τεράστια επίπτωση στην ψυχική υγεία του ατόμου τόσο στην παιδική όσο και στην ενήλικη ζωή του.
Μέσω ερευνών η κριτική των γονέων στα παιδιά έχει συνδεθεί με:
- Υψηλότερα επίπεδα κατάθλιψης.
- Διαταραχές στο σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου.
- Διατροφικές διαταραχές, χαμηλή αυτοεκτίμηση, δυσαρέσκεια για το σώμα (ιδιαίτερα όταν η κριτική σχετίζεται με το σώμα του παιδιού).
- Τελειομανία (συνδέεται κυρίως με τις αυξανόμενες προσδοκίες στις σχολικές ή αθλητικές επιδόσεις).
- Υψηλά επίπεδα αυτοκριτικής.
«Οι εμπειρίες της παιδικής μας ηλικίας μπορούν πράγματι να διαμορφώσουν βαθιά τις νοοτροπίες και τις συμπεριφορές μας ως ενήλικες, συμπεριλαμβανομένων των προσεγγίσεών μας στην ανατροφή των παιδιών μας», υπογραμμίζει η Rychel Johnson, ειδική ψυχικής υγείας στο GoodTo.
«Όταν κάποιος μεγαλώνει με μια ιδιαίτερα επικριτική μητέρα που επισημαίνει συνεχώς ελαττώματα και αδυναμίες, αντί να καλλιεργεί τα δυνατά σημεία, μπορεί να αφήσει βαθιά ψυχολογικά τραύματα. Αυτό το παιδί μπορεί να εσωτερικεύσει το συναίσθημα ότι δεν είναι ποτέ αρκετά καλό και να αναπτύξει ανασφάλειες που θα μπορούσαν να το ακολουθούν για πολύ καιρό στην ενήλικη ζωή του.
Αυτά τα εσωτερικευμένα συναισθήματα μπορούν ακόμη να επηρεάσουν τον τρόπο που το παιδί μιας επικριτικής μητέρας ανατρέφει τα δικά του παιδιά. Οι γονείς που υπέστησαν αυτό το είδος υποτιμητικής συμπεριφοράς, συχνά ακολουθούν έναν από τους δύο δρόμους με τα δικά τους παιδιά. Κάποιοι ασυνείδητα, λόγω εξοικείωσης, μεταφέρουν αυτή την επικριτική νοοτροπία στην επόμενη γενιά. Αλλά πολλοί άλλοι κάνουν τη συνειδητή επιλογή να γίνουν οι φροντιστικοί, υποστηρικτικοί γονείς που ποτέ δεν είχαν», σημειώνει η Johnson και προσθέτει:
«Για όσους είναι αποφασισμένοι να σπάσουν τον κύκλο, μπορεί να χρειαστεί συνεχή δουλειά για να αποτάξουν αυτή την ενσωματωμένη επικριτική νοοτροπία. Αλλά, στο τέλος της ημέρας, το πώς μας ανέθρεψαν δεν χρειάζεται να καθορίζει το πώς θα αναθρέψουμε. Με αυτογνωσία και συνειδητές προσπάθειες να μεγαλώσουμε συναισθηματικά έξυπνα, με αυτοπεποίθηση παιδιά, η κληρονομιά ενός επικριτικού γονέα μπορεί να τερματιστεί».
8 σημάδια μιας επικριτικής μητέρας
Σύμφωνα με την ψυχολόγο Marissa Moore στο PsychCentral, τα οκτώ σημάδια μιας επικριτικής μητέρας είναι:
- Έχει μη ρεαλιστικές ή υψηλές ακαδημαϊκές προσδοκίες.
- Κριτικάρει την εμφάνισή σας ή σχολιάζει το σώμα σας.
- Υποβαθμίζει τα επιτεύγματά σας.
- Κάνει συνεχώς αρνητικά σχόλια.
- Αποφεύγει τους επαίνους.
- Είναι εξαιρετικά επικριτική απέναντι στα λάθη.
- Παραμένει απαθής ή δεν αναγνωρίζει τις επιτυχίες.
- Χρησιμοποιεί προσβλητικούς χαρακτηρισμούς.
4 συμβουλές για να «σπάσετε τον κύκλο»
- Αυτογνωσία: Για όποιον επιδιώκει προσωπική ανάπτυξη, όλα ξεκινούν με την αναγνώριση της δικής του ανατροφής και της επίδρασής της. Η ανασκόπηση του πώς η επικριτική φύση των γονιών του τον έχει επηρεάσει είναι το κλειδί για την κατανόηση και την αλλαγή των τωρινών συμπεριφορών.
- Θετική ενίσχυση: Ως γονιός επικεντρωθείτε στην επιβράβευση των προσπαθειών αντί των αποτελεσμάτων, βοηθώντας με αυτόν τον τρόπο το παιδί να αναπτύξει την αυτοεκτίμησή του.
- Ενσυνειδητότητα: Η εξάσκηση της ενσυνειδητότητας βοηθά τους γονείς να διαχειρίζονται καλύτερα τις αντιδράσεις και τα συναισθήματά τους. Στην πράξη, η γραφή σε ημερολόγιο παρέχει έναν ασφαλή, χωρίς κρίσεις χώρο για να καταγράψουμε τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας. Με τον καιρό, αυτή η τακτική βοηθάει στην κατανόηση μοτίβων συμπεριφοράς και ερεθισμάτων, ώστε να βελτιώσουμε τις αντιδράσεις μας.
- Επισκεφθείτε έναν θεραπευτή. Η αναζήτηση επαγγελματικής βοήθειας μπορεί να σας βοηθήσει να αντιμετωπίσετε το πρόβλημα και σπάσετε τον κύκλο της επικριτικής μητέρας.
