Σύνδρομο τοξικού σοκ: Η σπάνια αλλά σοβαρή πάθηση και πώς σχετίζεται με τη χρήση ταμπόν

Το σύνδρομο τοξικού σοκ, αν και σπάνιο, αποτελεί μία από τις πιο επικίνδυνες λοιμώξεις που μπορεί να πλήξουν τον ανθρώπινο οργανισμό, με σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία και, σε ορισμένες περιπτώσεις, μοιραία κατάληξη. Σύμφωνα με την κλινική του Cleveland, πρόκειται για μια ταχέως εξελισσόμενη κατάσταση που απαιτεί άμεση ιατρική παρέμβαση. Παρά την κοινή πεποίθηση ότι συνδέεται αποκλειστικά με τη χρήση ταμπόν κατά την έμμηνο ρύση, οι ειδικοί τονίζουν ότι μπορεί να προσβάλει οποιοδήποτε άτομο, ανεξαρτήτως φύλου ή ηλικίας.

Τι είναι το σύνδρομο τοξικού σοκ;

Το τοξικό σοκ είναι μια σπάνια αλλά απειλητική για τη ζωή λοίμωξη που προκαλείται από την απελευθέρωση τοξινών από συγκεκριμένα στελέχη βακτηρίων, κυρίως των Staphylococcus aureus, Streptococcus pyogenes και πιο σπάνια Clostridium sordellii. Οι τοξίνες αυτές, όταν περάσουν στην κυκλοφορία του αίματος, επιδρούν σε ζωτικά όργανα όπως η καρδιά, τα νεφρά και το ήπαρ, προκαλώντας πολυοργανική ανεπάρκεια, σοκ και (χωρίς άμεση θεραπεία) ακόμα και θάνατο.

Αν και η συσχέτισή του με ταμπόν κατά την έμμηνο ρύση είναι διαδεδομένη, το 50% των περιστατικών δεν σχετίζεται με εμμηνορροϊκή αιτία. Το τοξικό σοκ μπορεί να προκύψει από δερματικές πληγές, εγκαύματα, χειρουργικές τομές, ρινική γάζα ή άλλες εστίες μόλυνσης.

Πόσο συχνό είναι;

Σύμφωνα με τα στοιχεία, το τοξικό σοκ εμφανίζεται σε περίπου 1 στους 100.000 ανθρώπους ετησίως. Η μεγαλύτερη επίπτωση παρατηρείται σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, ωστόσο έχουν καταγραφεί περιπτώσεις και σε άνδρες, παιδιά, ακόμα και ηλικιωμένους.

Κατά τις δεκαετίες του 1980 και 1990, καταγράφηκε έξαρση των περιστατικών, κυρίως εξαιτίας της χρήσης υπεραπορροφητικών ταμπόν, τα οποία τελικά αποσύρθηκαν από την αγορά.

Πώς εκδηλώνεται – Συμπτώματα

Η εμφάνιση του TSS είναι ξαφνική και δραματική, με τα συμπτώματα να επιδεινώνονται ταχύτατα. Περιλαμβάνουν:

• Ξαφνικό υψηλό πυρετό και ρίγη
• Συμπτώματα που μοιάζουν με γρίπη (πόνους στο σώμα, κόπωση)
• Ναυτία, έμετο και υδαρή διάρροια
• Χαμηλή αρτηριακή πίεση (υπόταση)
• Εξάνθημα που θυμίζει ηλιακό έγκαυμα ή κόκκινες κηλίδες
• Ζάλη ή λιποθυμία
• Επιπεφυκίτιδα (κοκκίνισμα ματιών), ερεθισμός στο στόμα ή στο λαιμό
• Ξεφλούδισμα του δέρματος στις παλάμες και τα πέλματα

Τα συμπτώματα μπορούν να εμφανιστούν εντός λίγων ημερών από την είσοδο των βακτηρίων στον οργανισμό και απαιτούν άμεση ιατρική παρέμβαση.

Τα βακτήρια που ευθύνονται για το τοξικό σοκ

• Staphylococcus aureus (S. aureus): κυρίως υπεύθυνο για τις εμμηνορροϊκές περιπτώσεις TSS.
• Streptococcus pyogenes (στρεπτόκοκκος ομάδας Α): συνήθως προκαλεί TSS σε άτομα με τραύματα, λοιμώξεις του δέρματος ή πρόσφατη χειρουργική επέμβαση.
• Clostridium sordellii: λιγότερο κοινό, αλλά θανατηφόρο σε γυναικολογικά περιστατικά, τοκετούς και χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών.

Πώς σχετίζεται με το ταμπόν

Όταν το ταμπόν παραμείνει στον κόλπο πάνω από 8 ώρες, ενισχύει την ανάπτυξη βακτηρίων και την απελευθέρωση τοξινών. Οι μικροτραυματισμοί στον κολπικό βλεννογόνο, σε συνδυασμό με την αυξημένη θερμοκρασία και υγρασία, δημιουργούν ιδανικές συνθήκες για τα βακτήρια να περάσουν στην κυκλοφορία του αίματος.

Ανάλογος κίνδυνος υπάρχει και με κολπικά αντισυλληπτικά (σφουγγάρια, διαφράγματα, αυχενικά καλύμματα).

Μπορεί να συμβεί και με σερβιέτες;

Παρόλο που έχει αναφερθεί σπανιότερα, το τοξικό σοκ μπορεί να προκληθεί ακόμα και με χρήση σερβιέτας, καθώς η προέλευση της λοίμωξης είναι το βακτήριο, όχι το μέσο υγιεινής.

Πώς γίνεται η διάγνωση

Η διάγνωση του συνδρόμου βασίζεται σε κλινικά συμπτώματα και εργαστηριακές εξετάσεις, όπως:

• Καλλιέργειες αίματος, ούρων ή τραυμάτων
• Καλλιέργειες από τον κόλπο, τον τράχηλο ή τον λαιμό
• Απεικονιστικές εξετάσεις: αξονική τομογραφία, ακτινογραφία θώρακα
• Οσφυονωτιαία παρακέντηση (σε σοβαρές περιπτώσεις)

Θεραπεία και αντιμετώπιση

Η θεραπεία απαιτεί νοσηλεία και συχνά εντατική φροντίδα. Η διαδικασία περιλαμβάνει:

• Άμεση απομάκρυνση του ταμπόν ή αντισυλληπτικού μέσου
• Ενδοφλέβια χορήγηση αντιβιοτικών για να καταπολεμηθούν τα βακτήρια
• Ενίσχυση της αρτηριακής πίεσης με ειδικά φάρμακα
• Ενδοφλέβια υγρά για ενυδάτωση και σταθεροποίηση
• Οξυγόνο ή μηχανική υποστήριξη της αναπνοής, αν χρειαστεί
• Ανοσοθεραπεία με ενδοφλέβια ανοσοσφαιρίνη για την εξουδετέρωση των τοξινών
• Αιμοκάθαρση, σε περιπτώσεις νεφρικής ανεπάρκειας
• Χειρουργική αφαίρεση νεκρού ιστού, σε σοβαρά περιστατικά

Επιπλοκές και πρόγνωση

Το TSS μπορεί να προκαλέσει:

• Καταπληξία
• Πολυοργανική ανεπάρκεια
• Ακρωτηριασμό
• Θάνατο, με ποσοστά θνητότητας να αγγίζουν το 30% έως 70% σε σοβαρές, μη αντιμετωπισμένες περιπτώσεις.

Η έγκαιρη διάγνωση και άμεση θεραπεία αποτελούν το κλειδί για την επιβίωση.

Μπορεί να επανεμφανιστεί;

Ναι. Τα άτομα που έχουν νοσήσει από τοξικό σοκ είναι πιο ευάλωτα σε μελλοντική επανεμφάνιση. Γι’ αυτό συστήνεται αποφυγή χρήσης ταμπόν και αντίστοιχων κολπικών μέσων υγιεινής.

Πώς να προστατευτείτε – Μέτρα πρόληψης

• Εναλλαγή ταμπόν με σερβιέτες, ειδικά τις νύχτες ή όταν η ροή είναι μικρή
• Συχνή αλλαγή ταμπόν, κάθε 4–8 ώρες
• Αποφυγή υπεραπορροφητικών ταμπόν
• Μη χρήση ταμπόν χωρίς έμμηνο ρύση
• Καθαρισμός και φροντίδα πληγών ή τομών
• Προσεκτική χρήση κολπικών αντισυλληπτικών

Ποιοι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο;

• Γυναίκες που χρησιμοποιούν ταμπόν
• Άτομα με τραυματισμούς ή δερματικά προβλήματα
• Όσοι έχουν υποβληθεί σε πρόσφατη χειρουργική επέμβαση, τοκετό ή αποβολή
• Χρήστες κολπικών ή ρινικών επιθεμάτων
• Άτομα με σταφυλοκοκκικές ή στρεπτοκοκκικές λοιμώξεις

Πότε να ζητήσετε ιατρική βοήθεια

Επικοινωνήστε άμεσα με γιατρό ή κατευθυνθείτε στα επείγοντα εάν παρουσιάσετε:

• Ξαφνικό πυρετό
• Εξάνθημα
• Υπόταση
• Συμπτώματα γρίπης που εξελίσσονται ραγδαία
• Ιστορικό τραύματος ή χρήσης ταμπόν

Το σύνδρομο τοξικού σοκ δεν είναι απλώς μια σπάνια λοίμωξη: είναι μία ιατρική κατάσταση επείγουσας ανάγκης. Η γνώση των συμπτωμάτων και η προσεκτική χρήση προϊόντων υγιεινής μπορούν να κάνουν τη διαφορά μεταξύ ζωής και θανάτου. Οι ειδικοί τονίζουν: η ενημέρωση σώζει ζωές.