Οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να φέρουν στο μυαλό τους το πρόσωπο ενός αγαπημένου τους προσώπου ή να φανταστούν ένα υπέροχο τοπίο. Ωστόσο, υπάρχουν και ορισμένοι που αυτή η προσπάθεια καταλήγει σε αποτυχία. Πρόκειται για το φαινόμενο της «αφαντασίας».
Με λίγα λόγια, η αφαντασία είναι η αδυναμία να απεικονίσει ένα άτομο στο μυαλό του πρόσωπα, τοπία και εν γένει εικόνες.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ανθρώπων με αφαντασία είναι ότι αδυνατούν διαβάζοντας ένα βιβλίο να φανταστούν χαρακτήρες ή να διαμορφώσουν στο μυαλό τους τα τοπία που περιγράφονται, σημειώνει στο CNBC ο Άνταμ Ζέμαν, επίτιμος καθηγητής νευρολογίας στο Πανεπιστήμιο του Exeter, ο οποίος έχει πραγματοποιήσει εκτενή έρευνα για τη συγκεκριμένη κατάσταση που αντιμετωπίζουν ορισμένοι άνθρωποι. Δυσκολεύονται επίσης να θυμηθούν τα χαρακτηριστικά αγαπημένων τους προσώπων.
Το ποσοστό των ανθρώπων με αφαντασία, σύμφωνα με τη μελέτη, εκτιμάται σε 3% με 4% του παγκόσμιου πληθυσμού.
Το τεστ
Το 1973, ο ψυχολόγος Ντέιβιντ Μαρκς ανέπτυξε ένα ερωτηματολόγιο εικόνων ωθώντας τους ανθρώπους να οραματιστούν διαφορετικά σενάρια και να βαθμολογήσουν την ικανότητά τους να απεικονίζουν τις εικόνες στο μυαλό τους σε μια κλίμακα από το ένα έως το πέντε όπου:
Το ένα είναι η απάντηση «καμιά εικόνα» και ακολουθούν: «θολή και αόριστη εικόνα», «μέτρια ρεαλιστική και ζωντανή εικόνα», «ρεαλιστική και αρκετά ζωντανή εικόνα» και «απόλυτα ρεαλιστική, τόσο ζωντανή όσο και η πραγματική θέαση».
Στο πλαίσιο του τεστ τίθενται οι εξής κεντρικές προκλήσεις απεικόνισης στο μυαλό με επιμέρους ερωτήματα ανά θέμα:
- Σκεφτείτε κάποιον συγγενή ή φίλο που βλέπετε συχνά και προσπαθήστε να διαμορφώσετε την εικόνα του στο μυαλό σας.
- Οραματιστείτε έναν ήλιο που ανατέλλει. Σκεφτείτε προσεκτικά την εικόνα που έρχεται μπροστά στα μάτια σας.
- Σκεφτείτε την πρόσοψη ενός καταστήματος στο οποίο πηγαίνετε συχνά.
- Σκεφτείτε μια εξοχική σκηνή που περιλαμβάνει δέντρα, βουνά και μια λίμνη.
Μπορείτε να κάνετε το τεστ εδώ για να διαπιστώσετε εάν έχετε αφαντασία.
Η αφαντασία δεν σημαίνει έλλειψη δημιουργικότητας
Η αφαντασία είναι κάτι με το οποίο γεννιούνται οι άνθρωποι, σύμφωνα με τον Ζέμαν. «Πιστεύουμε ότι μπορεί να είναι, σε κάποιο βαθμό, γενετικό. Φαίνεται πως αν έχετε αφαντασία, οι στενοί συγγενείς σας έχουν περίπου 10 φορές περισσότερες πιθανότητες να έχουν επίσης αφαντασία από ό,τι θα περιμέναμε σε ένα τυχαίο δείγμα».
Επίσης, δεν πρόκειται για μια κατάσταση που μπορεί να αντιστραφεί, σημειώνει ο Ζέμαν. Όσοι το προσπάθησαν, απέτυχαν. Ωστόσο, το να έχει κάποιος αφαντασία δεν σημαίνει ότι η δημιουργικότητά του είναι περιορισμένη. Μάλιστα, ενώ τα περισσότερα άτομα με αφαντασία κλίνουν περισσότερο σε επαγγέλματα στον τομέα STEM (Επιστήμη, Τεχνολογία, Μηχανική και Μαθηματικά) που δεν απαιτούν έντονη οπτικοποίηση, υπάρχουν και αρκετές εξαιρέσεις στον κανόνα.
Για παράδειγμα, σημειώνεται στο δημοσίευμα του CNBC, ο Glen Keane, ο animator που σχεδίασε την Ariel από τη «Μικρή Γοργόνα», έχει δηλώσει ότι έχει αφαντασία και δεν μπορεί να οραματιστεί την πριγκίπισσα της Disney στο μυαλό του, παρόλο που τη δημιούργησε. «Λέει ότι δεν έχει κανενός είδους οπτική ιδέα για το τι πρόκειται να σχεδιάσει πριν το ζωγραφίσει. Όμως, ξέρει τι θέλει να σχεδιάσει και το καταφέρνει», τονίζει ο Ζέμαν.
Υπάρχουν επίσης μυθιστοριογράφοι που βιώνουν αφαντασία. Ωστόσο, έχει διαπιστώσει ότι οι συγγραφείς με αφαντασία, τουλάχιστον αυτοί που έχει συναντήσει στο πλαίσιο των μελετών του, τείνουν να εστιάζουν περισσότερο στην πλοκή των ιστοριών τους παρά στην εξαιρετικά περιγραφική γλώσσα.
Όταν πρόκειται για καλλιτέχνες, «μερικοί από αυτούς λένε ότι η αφαντασία τούς δίνει ένα επιπλέον κίνητρο», υπογραμίζει ο καθηγητής νευρολογίας και προσθέτει: «Επειδή δεν μπορούν να δουν τα πράγματα στο μυαλό τους, αυτό τους δίνει ένα ισχυρότερο κίνητρο να τα απεικονίσουν στα έργα τους».
