Τα σώματά μας είναι γεμάτα μικροσκοπικούς αγγελιοφόρους, που μας λένε εάν πρέπει να ξεσπάσουμε από θυμό, να φάμε ένα ντόνατ ή να ερωτευτούμε. Πρόκειται για τις ορμόνες στις οποίες συχνά ρίχνουμε τις ευθύνες για διαφόρων ειδών συμπεριφορές. Όμως αυτές απλώς κάνουν τη δουλειά τους. Εμείς μπορούμε να τις ελέγξουμε και τελικά να τις αξιοποιήσουμε για να βελτιώνουμε τη διάθεσή μας.
Στο βιβλίο του, High on Life, ο Σουηδός συγγραφέας David JP Phillips μας προτρέπει να μάθουμε να επικοινωνούμε με τις ορμόνες μας. Η κατάδυση στο χημικό εργοστάσιο του σώματος, όπως επισημαίνει, τον βοήθησε να ξεφύγει από τις προσωπικές δυσκολίες του. «Αν μάθετε να βελτιστοποιείτε τις χημικές διεργασίες στο σώμα σας, μπορείτε να αλλάξετε τη συναισθηματική σας κατάσταση όποτε θέλετε», υπογραμμίζει. H Telegraph, βασιζόμενη στο βιβλίο του, παρουσιάζει έξι βασικές ορμόνες (ντοπαμίνη, ωκυτοκίνη, σεροτονίνη, κορτιζόλη, ενδορφίνη και τεστοστερόνη) και αναλύει πώς επηρεάζουν τη διάθεσή μας και εν γένει την ευεξία μας.
Κορτιζόλη
Κατά τον Phillips ο έλεγχος της κορτιζόλης είναι το πιο σημαντικό πράγμα. Εκκρίνεται σε καταστάσεις άγχους και με τη σειρά της προκαλεί μία τεράστια απελευθέρωση γλυκόζης η οποία μας δίνει την απαραίτητη ενέργεια για να διαχειριστούμε το στρες. Αν είναι σε υψηλά επίπεδα, επηρεάζει αρνητικά όλες τις υπόλοιπες ουσίες οι οποίες χάνουν την επίδρασή τους. Βραχυχρόνια είναι εκπληκτική, αλλά όταν εκκρίνεται για μεγάλο διάστημα, λειτουργεί επιβαρυντικά. Ο διαλογισμός και η ήπια άσκηση είναι δύο τρόποι για να ελέγξετε τα επίπεδα της κορτιζόλης, όπως και η αποφυγή (όπου είναι δυνατόν) αρνητικών ειδήσεων ή δραστηριοτήτων που σας προκαλούν άγχος.
Ντοπαμίνη
Είναι η ορμόνη της ορμής, των απολαύσεων και της ικανοποίησης. Δυστυχώς, κατά τον Phillips, η ζωή με τα smartphones έχει διαστρεβλώσει εντελώς τη σχέση μας με την ντοπαμίνη, προσφέροντας γρήγορες και στιγμιαίες διεγέρσεις, οι οποίες τελικά ενισχύουν την αίσθηση του ανικανοποίητου.
Θέλουμε συνεχώς να βλέπουμε νέα πράγματα για να νιώθουμε ικανοποίηση. Αναζητάμε πάντα με ταχύτητα το επόμενο. Και όσο εντρυφούμε στις άμεσα διαθέσιμες πηγές ντοπαμίνης, τόσο χρειαζόμαστε περισσότερη διέγερση για να πετύχουμε το ίδιο αποτέλεσμα ευχαρίστησης. Για να αντιμετωπίσουμε αυτό το φαινόμενο θα πρέπει να απαλλαγούμε από γρήγορες συνήθειες ντοπαμίνης, όπως για παράδειγμα η διαρκής περιήγηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Θα πρέπει να τις αντικαταστήσουμε με κάτι άλλο. Ξεκινήστε ένα παλιό χόμπι, γράψτε, διαβάστε βιβλία, φτιάξτε ένα σταυρόλεξο ή ακούστε ένα μουσικό άλμπουμ.
Πρόκειται για δραστηριότητες τα οφέλη των οποίων εκτείνονται πέρα από την παρούσα στιγμή, σε αντίθεση με το «doom scrolling» στις οθόνες των κινητών, που τελικά μας κάνει να νιώθουμε χειρότερα. Μια καλή ισορροπία μεταξύ αυτών που ο Phillips χαρακτηρίζει γρήγορες και αργές «δόσεις» ντοπαμίνης είναι: 20% γρήγορες και 80% αργές. «Θα είναι δύσκολα την πρώτη εβδομάδα. Θα γίνει πιο εύκολο σταδιακά και ύστερα από δύο εβδομάδες θα σκέφτεστε “Πριν ήμουν ζόμπι, με έλεγχαν πράγματα που μου τα τάιζαν άλλοι”», λέει ο Phillips.
Σεροτονίνη
Είναι η ορμόνη της καλής διάθεσης. Συνδέεται στενά με τη θέση του ατόμου σε ένα κοινωνικό σύνολο και την αυτοεκτίμηση. Ο σύγχρονος κόσμος έχει προκαλέσει μια κρίση αυτοκριτικής και… σεροτονίνης. «Το πολύ σημαντικό πράγμα είναι να κάνεις μια βόλτα το πρωί. Η άσκηση, ο συντονισμός με τη φύση και ο καλός ύπνος βοηθούν στη διατήρηση των επιπέδων σεροτονίνης σε υψηλά επίπεδα. Το κοινωνικό πλαίσιο είναι επίσης σημαντικό. «Συναντηθείτε με φίλους που σας ανεβάζουν και σας κάνουν να νιώθετε πολύτιμοι. Καλέστε τους, περάστε χρόνο μαζί τους».
Ωκυτοκίνη
Όταν ενισχύουμε την ωκυτοκίνη εξισορροπούμε τα επίπεδα κορτιζόλης, της ορμόνης του άγχους, και μειώνουμε την αρτηριακή πίεση. Η ωκυτοκίνη έχει τη μοναδική λειτουργία να σφυρηλατεί την αίσθηση σύνδεσης μεταξύ του εαυτού σας και των άλλων.
Το σεξ απελευθερώνει τεράστιες ποσότητες ωκυτοκίνης στον εγκέφαλο. «Όσο μπορείτε, χρειάζεται περισσότερη εγγύτητα. Ένα μασάζ, άγγιγμα, οικειότητα, φιλί, όλα αυτά βοηθούν τρομερά», αναφέρει ο Phillips. Η επαφή με τα ζώα και τα παιδιά βοηθάει επίσης. «Περάστε χρόνο με ανθρώπους που είναι καλοί φίλοι σας, με αυτούς που νιώθετε πραγματικά οικεία».
Ενδορφίνες
Οι ενδορφίνες ηρεμούν, γεννούν αίσθημα ευδαιμονίας, συμβάλλουν στην καλή διάθεση και εξουδετερώνουν τα υψηλά επίπεδα της αδρεναλίνης, από την οποία προκαλείται το στρες. Παράλληλα, λειτουργούν και ως φυσικά παυσίπονα του οργανισμού, ενδυναμώνουν το ανοσοποιητικό σύστημα, ενισχύουν την ευεξία και καθυστερούν την εξέλιξη της γήρανσης. Παράγονται κάθε φορά που ασχολείται κανείς με μία δραστηριότητα η οποία του είναι ευχάριστη ή ακόμη και με το να σκεφτεί ή να θυμηθεί μια ευχάριστη εμπειρία.
Ο Phillips μας προτρέπει να κάνουμε κάτι πάρα πολύ απλό: Να παρακολουθήσουμε κωμωδίες για μια εβδομάδα. Όπως υποστηρίζει θα υπάρξει άμεση βελτίωση στο πώς αισθανόμαστε, αντικαθιστώντας την κορτιζόλη του άγχους με τις ενδορφίνες της καλής διάθεσης. Ο κύριος στόχος είναι να γελάσουμε περισσότερο, ενώ ενδορφίνες παράγονται και κατά την άσκηση, όπως και κατά την έκθεση στο κρύο. «Ένα κρύο ντους είναι σούπερ ενισχυτικό για παραγωγή ενδορφινών», υποστηρίζει. Εν ολίγοις, λέει ο Phillips, οι ενδορφίνες δεν είναι τόσο περίπλοκες. «Γελάστε περισσότερο και γυμναστείτε αν μπορείτε».
Τεστοστερόνη
Η τεστοστερόνη παίζει βασικό ρόλο σε ορισμένα θέματα υγείας και σεξουαλικής συμπεριφοράς. Είναι μεταξύ άλλων υπεύθυνη για την ενίσχυση της λίμπιντο, για αυξημένη ενέργεια και παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων. Οι περισσότεροι συνδέουν την τεστοστερόνη με την επιθετικότητα, ωστόσο ο Phillips λέει ότι η κύρια επίδρασή της είναι η ενίσχυση. «Η τεστοστερόνη ενισχύει τα εργαλεία που ήδη χρησιμοποιείτε για να βελτιώσετε την κοινωνική σας θέση. Εάν χρησιμοποιείτε βία, τότε αυτήν ενισχύει. Ωστόσο, εάν το εργαλείο της επιλογής σας είναι το χιούμορ ή η γενναιοδωρία ή η δημιουργικότητα, η τεστοστερόνη θα σας προσφέρει εργαλεία για να το βελτιώσετε», σημειώνει ο Phillips.
Τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες έχουν τεστοστερόνη και οιστρογόνα με τους άνδρες να έχουν περισσότερη από την πρώτη και λιγότερο από τα δεύτερα. Η τεστοστερόνη παίζει επίσης ρόλο στην ανάληψη κινδύνου και στην τόνωση της αυτοπεποίθησης.
Ο ευκολότερος τρόπος για να ενισχύσετε την τεστοστερόνη σας είναι να χαρίσετε στον εαυτό σας νίκες. «Κάθε φορά που νιώθουμε αποτυχημένοι, η τεστοστερόνη μειώνεται και όταν νιώθουμε επιτυχημένοι αυξάνεται», λέει ο Phillips. Στο τέλος της εβδομάδας, απλώς σκεφτείτε ποιες νίκες σημειώσατε και αποφύγετε δραστηριότητες και συγκρίσεις που ακρωτηριάζουν την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθησή σας.
