Επιληψία: Τι είναι, ποια τα συμπτώματα, πώς αντιμετωπίζεται

Τη 12η Φεβρουαρίου γιορτάζεται η Διεθνής Ημέρα κατά της Επιληψίας με στόχο την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση της διεθνούς κοινής γνώμης για μια πάθηση με έντονο κοινωνικό στίγμα, παρότι πρόκειται για μια από τις πιο κοινές νευρολογικές ασθένειες παγκοσμίως.

Η επιληψία είναι μια χρόνια ασθένεια που επηρεάζει άτομα όλων των ηλικιών. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας περίπου 50 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως έχουν διαγνωστεί επίσημα με επιληψία. Η πλειονότητα εξ αυτών μπορεί να ζήσει ακόμη και χωρίς επιληπτικές κρίσεις εάν ακολουθήσει την κατάλληλη θεραπεία. Ωστόσο σχεδόν το 75% με 80% των ατόμων με επιληψία ζουν σε χώρες χαμηλού εισοδήματος, με αποτέλεσμα να μη λαμβάνουν τη θεραπεία που χρειάζονται.

Τι είναι η επιληψία

Η επιληψία -επίσης γνωστή ως επιληπτική διαταραχή- είναι μια κατάσταση του εγκεφάλου που προκαλεί επαναλαμβανόμενες κρίσεις. Υπάρχουν πολλά είδη επιληψίας. Σε μερικούς ανθρώπους, η αιτία μπορεί να εντοπιστεί, σε άλλους παραμένει άγνωστη.

Τα συμπτώματα επιληπτικών κρίσεων ποικίλλουν. Ορισμένοι άνθρωποι μπορεί κατά τη διάρκεια μιας κρίσης να έχουν απώλεια επίγνωσης, ενώ άλλοι όχι. Άλλοι απλώς «παγώνουν» για μερικά δευτερόλεπτα κατά τη διάρκεια μιας κρίσης, ενώ κάποιοι μπορεί να έχουν συσπάσεις σε όλο τους το σώμα, κυρίως σε χέρια και πόδια, τους γνωστούς σπασμούς.

Εάν κάποιος έχει μια μόνο κρίση δεν σημαίνει πως έχει επιληψία. Για να διαγνωστεί κάποιος με επιληψία πρέπει να έχει τουλάχιστον δύο απρόσμενες κρίσεις -δηλαδή χωρίς ξεκάθαρη αιτία- με διαφορά τουλάχιστον 24 ωρών.

Η θεραπεία με φάρμακα ή μερικές φορές η χειρουργική επέμβαση μπορεί να ελέγξει τις κρίσεις στα περισσότερα άτομα με επιληψία. Μερικοί άνθρωποι χρειάζονται ισόβια θεραπεία, ενώ σε άλλους οι κρίσεις υποχωρούν με το χρόνο. Για παράδειγμα, παιδιά με επιληψία μπορεί να ξεπεράσουν την πάθηση όσο μεγαλώνουν.

Τα συμπτώματα της επιληψίας

Επειδή η επιληψία προκαλείται από συγκεκριμένη δραστηριότητα στον εγκέφαλο, οι κρίσεις μπορούν να επηρεάσουν οποιαδήποτε εγκεφαλική διαδικασία, επομένως τα συμπτώματα ποικίλουν και μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Προσωρινή σύγχυση
• Πάγωμα – Κοίταγμα στο κενό και αδυναμία ανταπόκρισης σε ομιλία ή σε άγγιγμα
• Σφίξιμο μυών
• Ανεξέλεγκτες σπασμωδικές κινήσεις των χεριών και των ποδιών
• Απώλεια συνείδησης
• Ψυχολογικά συμπτώματα όπως φόβος, άγχος ή deja vu
• Μερικές φορές τα άτομα με επιληψία μπορεί να έχουν και αλλαγές στη συμπεριφορά τους και παραληρήματα.

Τα περισσότερα άτομα με επιληψία τείνουν να έχουν τον ίδιο τύπο κρίσεων κάθε φορά. Τα συμπτώματα είναι συνήθως παρόμοια από επεισόδιο σε επεισόδιο.

Προειδοποιητικά σημάδια επιληπτικών κρίσεων

Μερικοί άνθρωποι με εστιακές κρίσεις έχουν προειδοποιητικά σημάδια λίγο πριν από την έναρξη μιας κρίσης. Αυτά τα προειδοποιητικά σημάδια είναι γνωστά ως «αύρα». Μπορεί να περιλαμβάνουν ένα αίσθημα στο στομάχι ή ξαφνικά συναισθήματα, όπως φόβος. Μερικοί άνθρωποι μπορεί να αισθάνονται deja vu.

Οι αύρες μπορεί να είναι ακόμη και μια γεύση ή μια μυρωδιά, αλλά και οπτικά σημάδια, όπως ένα σταθερό φως ή ένα φως που αναβοσβήνει, ένα χρώμα ή ένα σχήμα. Μερικοί άνθρωποι μπορεί να εμφανίσουν ζάλη και απώλεια ισορροπίας, ενώ κάποιοι μπορεί να βλέπουν πράγματα που δεν υπάρχουν, μια κατάσταση γνωστή ως παραίσθηση.

Τα δύο είδη κρίσεων: Εστιακές και γενικευμένες

Οι κρίσεις ταξινομούνται είτε ως εστιακές είτε ως γενικευμένες, με βάση το πώς και πού ξεκινά η εγκεφαλική δραστηριότητα που προκαλεί την κρίση.

Όταν οι κρίσεις φαίνεται να προέρχονται από δραστηριότητα σε μία μόνο περιοχή του εγκεφάλου, ονομάζονται εστιακές κρίσεις. Αντίθετα οι γενικευμένες κρίσεις αφορούν όλες τις περιοχές του εγκεφάλου.

Οι εστιακές κρίσεις χωρίζονται σε δύο κατηγορίες, χωρίς διαταραχή συνείδησης και με διαταραχή συνείδησης. Στην πρώτη κατηγορία ο ασθενής διατηρεί τη συνείδηση του περιβάλλοντός του και δεν χάνει τις αισθήσεις του. Στα συμπτώματα περιλαμβάνονται ακούσια τινάγματα χεριού ή ποδιού, καθώς και αισθητηριακά συμπτώματα όπως αίσθηση μυρμηγκιάσματος, ζάλη και φώτα που αναβοσβήνουν. Κατά τη διάρκεια της δεύτερης κατηγορίας εστιακών κρίσεων, επηρεάζονται οι αισθήσεις ή η συνείδηση. Το σώμα συνήθως εκτελεί ακούσιες κινήσεις, όπως το πλατάγισμα των χειλιών, το κούνημα των χεριών ή μπορεί απλώς το βλέμμα να στρέφεται απλανές στο κενό.

Τα συμπτώματα των εστιακών κρίσεων μπορεί να συγχέονται με άλλες νευρολογικές παθήσεις, όπως ημικρανία, ναρκοληψία ή ψυχικές ασθένειες. Απαιτείται ενδελεχής εξέταση και έλεγχος για να διαπιστωθεί εάν τα συμπτώματα είναι αποτέλεσμα επιληψίας ή άλλης πάθησης.

Οι γενικευμένες κρίσεις κατηγοριοποιούνται σε:

• Τονικοκλονικές κρίσεις: Αποτελούνται από δύο φάσεις και συνήθως διαρκούν περίπου ένα έως τρία λεπτά, συνολικά. Εάν οι κρίσεις συνεχιστούν για πέντε λεπτά, είναι σημαντικό να παρασχεθεί ιατρική βοήθεια. Στην πρώτη φάση επέρχεται απώλεια συνείδησης, δυσκαμψία μυών και κατάρρευση στο έδαφος. Κατά τη δεύτερη φάση, τα άκρα τινάζονται επανειλημμένα και μπορεί να επηρεαστεί η αναπνοή, το οποίο είναι πιθανό να προκαλέσει κυάνωση γύρω από το στόμα. Μερικές φορές, ο ασθενής μπορεί να δαγκώσει τη γλώσσα του ή να χάσει τον έλεγχο ουροδόχου κύστης και εντέρου.
  
• Αφαιρετικές κρίσεις: Διαρκούν συνήθως έως και 10-15 δευτερόλεπτα και παρουσιάζονται κυρίως στα παιδιά. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν γρήγορα άνοιγμα και κλείσιμο των βλεφάρων, τα ελαφρά τινάγματα στο σώμα και το απλανές βλέμμα, σαν «χάσιμο».
  
• Μυοκλονικές κρίσεις: Η διάρκειά τους είναι πολύ μικρή, ίσως και κλάσμα του δευτερολέπτου, και για τον λόγο αυτό δεν επηρεάζεται η συνείδηση. Προκαλούν ξαφνικά τινάγματα ή σπασμούς που μπορούν να επηρεάσουν ολόκληρο το σώμα ή μέρος του. Οι μυοκλονικές κρίσεις μπορεί να είναι ήπιες ή πιο έντονες.
  
• Τονικές κρίσεις: Ανάλογα με το μέρος του εγκεφάλου από το οποίο αρχίζει η κρίση, σφίγγονται οι μύες σε ολόκληρο το σώμα ή σε μια περιοχή του, προκαλώντας δυσκαμψία. Οι κρίσεις αυτές διαρκούν λιγότερο από 20 δευτερόλεπτα, ωστόσο λόγω της δυσκαμψίας ο ασθενής είναι πιθανόν να πέσει στο έδαφος.
  
• Ατονικές κρίσεις: Διαρκούν λίγα δευτερόλεπτα, αλλά έχουν έντονες επιπτώσεις, καθώς προκαλούν την πλήρη απώλεια του μυϊκού τόνου, με αποτέλεσμα το σώμα του ασθενούς να χάνει τη σταθερότητά του, το κεφάλι να κρεμάει προς τα εμπρός, τα γόνατά του να λυγίζουν και να πέφτει στο έδαφος.
  
• Κλονικές κρίσεις: Συνήθως επηρεάζουν το πρόσωπο, τον λαιμό και τα χέρια, προκαλώντας επαναλαμβανόμενα τινάγματα του σώματος.

Οι αιτίες

Η επιληψία δεν έχει αναγνωρίσιμη αιτία στα μισά περίπου άτομα που πάσχουν. Στο υπόλοιπο 50%, η αιτία μπορεί να εντοπιστεί σε διάφορους παράγοντες, όπως:

• Γενετική λόγοι – Κληρονομικότητα
• Τραύμα στο κεφάλι
• Παράγοντες στον εγκέφαλο, όπως όγκοι ή παθήσεις αιμοφόρων αγγείων, αρτηριοφλεβικές δυσπλασίες και σπηλαιώδεις δυσπλασίες. Σε ενήλικες άνω των 35 ετών, το εγκεφαλικό είναι η κύρια αιτία επιληψίας.
• Λοιμώξεις. Η μηνιγγίτιδα, ο HIV , η ιογενής εγκεφαλίτιδα και ορισμένες παρασιτικές λοιμώξεις μπορούν να προκαλέσουν επιληψία.
• Προγεννητικό τραύμα. Κάποια εγκεφαλική βλάβη που προκλήθηκε από διάφορους παράγοντες
• Αναπτυξιακές συνθήκες

Πώς πυροδοτείται μια επιληπτική κρίση

Οι επιληπτικές κρίσεις μπορεί να προκληθούν από το περιβάλλον. Αν και δεν υπάρχουν ερεθίσματα που προκαλούν πάντα μια κρίση, μπορούν να εντοπιστούν παράγοντες που φαίνεται να διευκολύνουν την εμφάνιση επιληπτικών κρίσεων, όπως:

• Το αλκοόλ
• Τα φώτα που αναβοσβήνουν
• Η χρήση ναρκωτικών
• Η έλλειψη ύπνου
• Οι ορμονικές διαταραχές κατά τη διάρκεια του εμμηνορροϊκού κύκλου
• Το στρες
• Η αφυδάτωση
• Η παράλειψη γευμάτων

Πώς αντιμετωπίζεται η επιληψία

Υπάρχουν διάφορες διαθέσιμες θεραπείες, όπως φαρμακευτική αγωγή, χειρουργικές επεμβάσεις και θεραπείες διέγερσης. Με τη σωστή αντιμετώπιση πολλοί άνθρωποι καταφέρνουν να διατηρήσουν τις κρίσεις υπό έλεγχο, να τις περιορίσουν σημαντικά ή ακόμα και να τις σταματήσουν εντελώς. Η θεραπεία εξαρτάται από τα προσωπικά χαρακτηριστικά του κάθε ασθενούς. Ενδεικτικά:

Τα συνταγογραφούμενα αντιεπιληπτικά φάρμακα (ΑΕΦ) συνδράμουν στον έλεγχο των κρίσεων μέσω της αλλαγής χημικών επιπέδων στον εγκέφαλο. Τα ΑΕΦ είναι αποτελεσματικά για περίπου επτά στους δέκα ασθενείς με επιληψία.

Χειρουργική επέμβαση. Στις περιπτώσεις όπου τα ΑΕΦ δεν βοηθούν να διατηρηθούν υπό έλεγχο οι κρίσεις, μπορεί να εξεταστεί το ενδεχόμενο επέμβασης, αρκεί να το επιτρέπει το μέρος του εγκεφάλου.

Άλλες ιατρικές πράξεις που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της επιληψίας είναι η διέγερση του πνευμονογαστρικού νεύρου (VNS) και η εν τω βάθει εγκεφαλική διέγερση (DBS).

Ειδική ιατρική διατροφή (κετογενής θεραπεία) με υψηλή περιεκτικότητα σε λίπη και χαμηλή σε υδατάνθρακες και πρωτεΐνες. Χρησιμοποιείται συχνότερα για τη θεραπεία παιδιών.

Άσκηση. Για άτομα των οποίων η επιληψία μπορεί να προκληθεί από το στρες, η άσκηση μπορεί να φανεί χρήσιμη σε συνδυασμό με άλλες θεραπείες.