«Σήμερα, που προσέχουμε πολύ πώς αποκαλούμε τους γύρω μας, συνεχίζει να ελλοχεύει η γλώσσα του μίσους και ταυτοχρόνως από την άλλη πλευρά ελλοχεύουν οι υπερβολές της πολιτικής ορθότητας. Με κάποιον τρόπο, ονοματίζοντας κάτι του δίνουμε μια ταυτότητα» τόνισε ο καθηγητής Ιστορίας Θεάτρου και Ελληνικού Κινηματογράφου του Πανεπιστημίου Πατρών, Κωνσταντίνος Κυριακός σε συζήτηση με θέμα «Η αναπαράσταση της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας στον ελληνικό κινηματογράφο και την τηλεόραση» στο πλαίσιο του 63ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.
«Πριν συστηματοποιηθεί η κινηματογραφική παραγωγή στη δεκαετία του ’50 στην Ελλάδα, με τα διάφορα αναδυόμενα studios και την εδραίωσή τους, ήδη υπήρχαν στον χώρο της τέχνης ομοερωτικές αναπαραστάσεις: στη λογοτεχνία (Καβάφης, Λαπαθιώτης), στη ζωγραφική (Τσαρούχης, Διαμαντόπουλος), στο θέατρο (Κάρολος Κουν). Υπήρχαν πρόσωπα τα οποία, με υπόγειο τρόπο, εξέφραζαν τις ευαισθησίες, τα ενδιαφέροντα, τη θεματολογία, αυτό που αποκαλούμε γενεαλογία της queer κουλτούρας» υπογράμμισε ο κ. Κυριακός.
Στη συνέχεια αναφέρθηκε σε ορισμένες λέξεις-κλειδιά της αναπαράστασης της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας:
-Αόρατος, σαν να μην υφίσταται. Στην τυπολογία και τη θεματολογία των ταινιών να απουσιάζει ο γκέι ή ο λεσβιακός χαρακτήρας
-Με ποιον τρόπο θα παρουσιαστεί (όταν παρουσιάζεται) μέσω κυρίως της εικόνας: πώς στήνεται ένας χαρακτήρας (ρούχα, διάλεκτος, κάδρο, κινησιολογία)
-Ποιο είναι το βλέμμα του ενδοφιλμικού χαρακτήρα με τον οποίο συνυπάρχει. Εμπαιγμός με τη συμμετοχή του κοινού που χαχανίζει. «Έχουμε έτσι μια αναπαραγωγή μιας συνθήκης που έχει να κάνει με τον εμπαιγμό, την απαξίωση ή την υποτίμηση» σημείωσε.
-Πρωταγωνιστικός ή δευτερεύων χαρακτήρας; «Αργήσαμε πάρα πολύ. Έπρεπε να φτάσουμε στη δεκαετία του ’70 και του ’80 για να έχουμε πρωταγωνιστικό γκέι χαρακτήρα. Και προγενέστερα είχαμε σημαντικές γκέι αναπαραστάσεις, ωστόσο: ορίζουμε κάτι ως ανοιχτά γκέι χαρακτήρα για να το διαφοροποιήσουμε από αυτό που, με μια σειρά από κωδικοποιημένες κινήσεις και εκφράσεις, υποψιαζόμαστε ότι με έναν υπόρρητο τρόπο, εξέφραζε αυτή την κοινότητα» συμπλήρωσε.
«Όλος ο κινηματογράφος των στούντιο της δεκαετίας του ’50 και του ’60 (Finos Film, Καραγιάννης-Καρατζόπουλος), με τη μαζική παραγωγή ταινιών της συγκεκριμένης περιόδου, αναπαρήγαγε αυτό το συγκεκριμένο σχήμα: απαξίωση, γελοιοποίηση, δαιμονοποίηση» υπογράμμισε.
«Στη Μεταπολίτευση, άνθρωποι με κουλτούρα από την Εσπερία, με άλλη λογική, ενήμεροι για όσα συνέβαιναν στη Γαλλία κυρίως, φτιάχνουν για πρώτη φορά ταινίες μικρού μήκους και κοινωνούν τις ιδέες αυτές στις εικόνες. Διατηρούν, ωστόσο, πραγματικά ασήμαντη σχέση με την κοινωνική πραγματικότητα: παραμένουν φεστιβαλικές ταινίες για λίγους» είπε ο κ. Κυριακός.
Χαρακτηρίζοντας τη δεκαετία του ’80 αμφιθυμική, τόνισε ότι παράγονται ταινίες που αποτυπώνουν ένα κοινωνιολογικό γίγνεσθαι, μέσα σε μια ομοφοβική ελληνική κοινωνία. Στα τέλη της δεκαετίας του ’80 και αρχές της δεκαετίας του ’90 υπάρχει το New Queer Cinema, το οποίο περιλαμβάνει ανθρώπους όπως τον Αλέξη Μπίστικα και τον Κωνσταντίνο Γιάνναρη, τον Πάνο Χ. Κούτρα και τον Άγγελο Φραντζή. Η τελευταία φάση της δεκαετίας, όπως είπε, ορίζεται με την κρίση, την άνοδο του αλλόκοτου ρεύματος, την περίοδο του κενού στις επιδοτήσεις των ελληνικών ταινιών. «Ουσιαστικά, σηματοδοτείται από την προβολή της Στρέλλας» ανέφερε.
O ηθοποιός, σεναριογράφος και Ambassador της Αγοράς του 63ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, Γιώργος Καπουτζίδης τόνισε ότι η αναπαράσταση της γκέι κοινότητας στον κινηματογράφο και στην τηλεόραση είναι τόσο ελλιπής, όπως κι αυτοί οι χαρακτήρες.
«Οι άνθρωποι αυτοί είναι ανέστιοι. Δεν τους βλέπουμε ποτέ σπίτι τους, να καλούν κόσμο, να υποδέχονται γκέι φίλους τους. Θα τους δούμε να ασχολούνται μονάχα με τη σεξουαλικότητά τους, το σεξ είναι το νούμερο ένα πράγμα στη ζωή τους. Δεν τους βλέπουμε σχεδόν ποτέ να λένε «σ’ αγαπώ», και δεν θα τ’ ακούσουν και ποτέ. Είναι μια ελλιπέστατη αντιπροσώπευση» επισήμανε.
«Όλοι μας εδώ, που ασχοληθήκαμε με την αναπαράσταση της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, είμαστε κι εμείς για cancel, θα ήθελα να φύγει ο δαίμων της κουλτούρας του cancel από πάνω μας. Όλοι έχουμε κάνει λάθη σ’ αυτή την αποτύπωση. Σημασία έχει να δούμε από ‘δω και πέρα, πώς θα τα πάμε καλύτερα» τόνισε ο Γιώργος Καπουτζίδης.
Απευθυνόμενος στον πρόεδρο του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών, Σπύρο Μπιμπίλα, που παρακολούθησε τη συζήτηση, τόνισε ότι «έχει υποδυθεί τους περισσότερους γκέι χαρακτήρες στην ελληνική τηλεόραση» και «έχει τη διεστραμμένη ιδέα πως όλοι οι άνθρωποι είναι καλοί, αλλά δεν είναι».
Ο Ορέστης Ανδρεαδάκης, καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης τόνισε ότι ο Κωνσταντίνος Κυριακός, συγγραφέας και καθηγητής της Ιστορίας Θεάτρου και Κινηματογράφου στο Πανεπιστήμιο Πατρών είχε συμβάλει καθοριστικά και είχε επιμεληθεί το αφιέρωμα στον queer ελληνικό κινηματογράφο στο 59ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου.
Φέτος για πρώτη φορά η Mastercard με τη στήριξη της οποίας διεξήχθη η συζήτηση στηρίζει και το βραβείο Mermaid για την καλύτερη ταινία ΛΟΑΤΚΙ+ θεματικής του επίσημου προγράμματος, απονέμοντας χρηματικό έπαθλο 3.000 ευρώ.