Ο πόλεμος στην Ουκρανία, η στάση της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, ο ρόλος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, η Αγιά Σοφιά και η επικείμενη επίσκεψή του στο Άγιον Όρος βρέθηκαν στο επίκεντρο της συνέντευξης που παραχώρησε ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος «Στο Κέντρο» της ΕΡΤ1 και τον δημοσιογράφο Γιώργο Κουβαρά, το βράδυ της Τρίτης (24/5).
Μπρος στον Πάνσεπτο Πατριαρχικό Ναό και στην αυλή του Πατριαρχείου, ο Οικουμενικός Πατριάρχης μίλησε για τον πόλεμο που μαίνεται στην Ουκρανία, κατόπιν ερώτησης για τη στάση της Εκκλησίας της Ρωσίας και του Πατριάρχη Μόσχας Κύριλλου απέναντι στον πόλεμο και υπογράμμισε:
«Δεν ξέρω πως ο Κύριλλος μπορεί να δικαιολογήσει τον εαυτό του»
«Δεν θα ήταν δυνατόν να μην καταδικάσουν όλες οι Εκκλησίες τη βία, τον πόλεμο. Αλλά η Εκκλησία της Ρωσίας μας απογοήτευσε. Δεν ήθελα να αποτελέσουν αυτή την τραγική εξαίρεση η Εκκλησία της Ρωσίας και ο αδελφός Πατριάρχης Κύριλλος. Δεν ξέρω πώς μπορεί να δικαιολογήσει ο ίδιος τον εαυτό του στη συνείδησή του. Πώς θα τον δικαιολογήσει, πώς θα τον κρίνει η ιστορία. Έπρεπε να ορθώσει το ανάστημά του. Γιατί μπορεί κάποιος να αντιτάξει ότι πιέζεται από τον Πρόεδρο Πούτιν. Θα έπρεπε να αντιδράσει στην εισβολή στην Ουκρανία και να καταδικάσει τον πόλεμο όπως κάναμε όλοι οι άλλοι Ορθόδοξοι Προκαθήμενοι. Δεν το έκανε, αυτό είναι εις βάρος του και λυπούμαι πολύ. Μπορεί να είχαμε άλλες διαφορές, τη γνωστή για την Αυτοκεφαλία της Εκκλησίας της Ουκρανίας, τη διαφορά που έχουμε αιώνες τώρα διότι η Ρωσική Εκκλησία εποφθαλμιά το πρωτείο του Κωνσταντινουπόλεως, υποσκάπτει τα θεμέλια του θρόνου της Κωνσταντινουπόλεως, αλλά περίμενα από τον αδελφό Κύριλλο σε αυτή την κρίσιμη, ιστορική στιγμή, να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων. Εν ανάγκη να θυσιάσει τον θρόνο του, να πει στον Πούτιν, κύριε Πρόεδρε εγώ δεν μπορώ να συμφωνήσω μαζί σας, παραιτούμαι, φεύγω. Ή θα τον βάλει στη φυλακή, δεν ξέρω τι θα έκανε ο Πρόεδρος Πούτιν αν αντιδρούσε στα σχέδιά του ο Πατριάρχης, αλλά αυτό θα περιμέναμε εμείς, οι άλλοι αδελφοί Προκαθήμενοι».
Τι είπε για τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης
Εν συνεχεία, ο Παναγιώτατος μίλησε για το ζήτημα της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης για την οποία επισήμανε:
«Η Θεολογική Σχολή της Χάλκης παραμένει κλειστή εδώ και 51 χρόνια και το Οικουμενικό Πατριαρχείο στερείται της δυνατότητας να εκπαιδεύει στην έδρα της τους αυριανούς λειτουργούς της. Παρακαλέσαμε κατ’ επανάληψη την εδώ κυβέρνηση να μας ανοίξει τη σχολή. Να επαναλειτουργήσει, δηλαδή, η σχολή για τους χριστιανούς, που άνοιξε επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και έκλεισε επί τουρκικής δημοκρατίας. Αυτό είναι αντίφαση και αδικαιολόγητη εξέλιξη. Δυστυχώς, δεν εισακούονται οι παρακλήσεις μας προς την Άγκυρα. Ας ελπίσουμε ότι η τουρκική κυβέρνηση θα δει κάποια στιγμή αυτό το θέμα υπό άλλο πρίσμα και θα πεισθεί ότι η επαναλειτουργία της Χάλκης είναι καταρχήν προς το συμφέρον της ίδιας της Τουρκίας. Διότι, μια τέτοια ενέργεια θα αποδείξει περίτρανα ότι υπάρχει θρησκευτική ελευθερία, ότι δεν υπάρχουν περιορισμοί στα ανθρώπινα δικαιώματα, στο δικαίωμα της θρησκευτικής ελευθερίας. Λέγω εδώ ότι δεν είναι δυνατόν να υπάρχουν δεκάδες μουσουλμανικές σχολές και ούτε μία θεολογική σχολή για τους χριστιανούς. Διότι η συνθήκη της Λωζάννης λέει πως οι μειονότητες που ζουν στην Τουρκία έχουν δικαίωμα να ανοίγουν σχολεία που θα δίδουν θρησκευτική εκπαίδευση με δικά τους έξοδα. Εμείς ουδέποτε ζητήσαμε χρήματα, άρα το κλείσιμο της Χάλκης είναι και παραβίαση της Συνθήκης της Λωζάννης».
Ακολούθως, ο Προκαθήμενος της Ορθοδοξίας μίλησε για τα αισθήματα που του προκάλεσε η μετατροπή της Αγιάς Σοφιάς σε τέμενος, αλλά και οι ζημιές οι οποίες έχουν σημειωθεί, σύμφωνα με ρεπορτάζ:
«Δεν έκρυψα ποτέ τα αισθήματά μου. Μίλησα και έγραψα για την Αγιά Σοφιά. Αυτά τα κείμενα είχε την ευαισθησία να τα συλλέξει ο μακαριστός φίλος και συνεργάτης Μαγγίνας και να τα βγάλει σε βιβλιαράκι. Δεν πρόφτασε να το δει, αλλά έκανε τον κόπο να το ετοιμάσει. Εκεί μπορεί να δει κάποιος τα αισθήματα μου για την Αγιά Σοφιά. Από την Εκκλησία της Ρωσίας και την Πολιτεία της Ρωσίας, πάλι, δεν είχαμε ευχάριστα μηνύματα όταν μετατράπηκε η Αγιά Σοφιά σε τέμενος, γιατί τότε ελέχθη από τον Βορρά ότι “τώρα μπορούμε να μπαίνουμε χωρίς εισιτήριο”.
Αυτά που διαβάζουμε τώρα τελευταία στις τουρκικές εφημερίδες δεν είναι ευχάριστα για τη συντήρηση, για την καθαριότητα. Υπάρχουν παράπονα διατυπωμένα από Τούρκους δημοσιογράφους. Εγώ επαναλαμβάνω ότι θα προτιμούσαμε να είναι ανοιχτό μουσείο για όλον τον κόσμο η Αγιά Σοφιά και όχι τέμενος μόνο για μουσουλμάνους».
Τέλος, ο Οικουμενικός Πατριάρχης έκανε λόγο για την επικείμενη επίσκεψή του στο Άγιον Όρος και υπενθύμισε ότι αυτή θα είναι η όγδοη φορά που θα πάει, καθώς το αγαπά και το νοιάζεται.
«Μετά από 30 χρόνια που με αξίωσε ο Θεός να είμαι στο θρόνο της Κωνσταντινουπόλεως θέλω να πάω ξανά να ευχαριστήσω για αυτή τη μεγάλη ευλογία. Ελέχθησαν και γράφτηκαν μερικά περίεργα πράγματα, ότι θα πάω να εκδιώξω Ρώσους μοναχούς. Είναι μυθεύματα. Ούτε πρόθεση έχω να διώξω κανέναν, φαντάζομαι ότι δεν θα με προκαλέσουν να κάνω κάτι τέτοιο. Ας κάθονται φρόνιμα να μην εκδιωχθεί κανείς. Αυτά είναι αυτονόητα πράγματα. Εγώ πηγαίνω εκεί ως προσκυνητής».
