Το προφίλ του εξαρτημένου ατόμου και οι 280 νέες ναρκωτικές ουσίες

Κατά τη σημερινή ημέρα, παγκόσμια μέρα κατά των ναρκωτικών ουσιών, πολυάριθμες είναι οι δράσεις που διοργανώνονται από αρμόδιους φορείς και συναρμόδια υπουργεί με σκοπό την ευαισθητοποίηση και ενημέρωση για το μεγάλο αυτό πρόβλημα.

Ρεπορτάζ: Νίκη Παπάζογλου

Το ζοφερό τοπίο των εξαρτήσεων, όπως ήταν αναμενόμενο, αναδιαμορφώθηκε ίσως και εντάθηκε αφού τόσο οι χρήστες όσο και τα είδη των ναρκωτικών ουσιών έχουν αυξηθεί ανησυχητικά. Η κ. Τερζίδου Μανίνα επιστημονική υπεύθυνη του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης , η κ. Μαλλιώρη αναπληρώτρια καθηγήτρια ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών που θα παρουσιάσουν σήμερα την, καινοτόμα σε ευρωπαϊκό επίπεδο, χάρτα για τα δικαιώματα του χρήστη, η κ. Μαρίνα Δασκαλοπούλου υπεύθυνη τμήματος ενημέρωσης του ΚΕΘΕΑ καθώς και ο κ. Κεβόπουλος Σταύρος υπεύθυνος κοινωνικής επανένταξης του 18ΑΝΩ, μιλώντας στο newsbeast.gr σκιαγραφούν το αναδιαμορφωμένο αυτό τοπίο τονίζοντας κρατικές και κοινωνικές ελλείψεις.

Ταυτόχρονα όμως επισημαίνουν και μια ανησυχητική αύξηση χρήσης ναρκωτικών ουσιών που παρατηρείται στις μικρότερες ηλικίες, η οποία αποδεικνύει πως η αντιμετώπιση του προβλήματος των ναρκωτικών θα πρέπει να μας προβληματίσει ουσιαστικά και για πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από αυτή τη μία μέρα…

Τόσο το πρόβλημα των ναρκωτικών όσο και η αντιμετώπισή του αποδεικνύονται πολυδιάστατα. Οι ευθύνες της πολιτείας αναφορικά με μια πιο οργανωμένη πρόληψη όσο και με την διατήρηση και ενίσχυση των κέντρων απεξάρτησης είναι μεγάλες. Ταυτόχρονα όμως και η κοινωνία έχει να παίξει πολύ σημαντικό ρόλο σε αυτή την προσπάθεια. Όντας έγκυρα ενημερωμένη πρέπει να μην αντιδρά απέναντι στο πρόβλημα με ηθικό πανικό, να επιλέγει λύσεις που ενισχύουν τη συνοχή της και πάνω από όλα να δίνει ευκαιρίες.

Το «περιβάλλον» ευνοεί τις εξαρτήσεις

Όπως επιβεβαιώνουν όλοι οι αρμόδιοι φορείς τα τελευταία χρόνια καταγράφεται αύξηση των χρηστών ναρκωτικών ουσιών. Η οικονομική ανασφάλεια, η μείωση των εισοδημάτων και τα προβλήματα επιβίωσης οδηγούν σε απότομη αύξηση των προβλημάτων ψυχικής υγείας στο γενικό πληθυσμό, όπως υποδεικνύουν και άλλοι δείκτες όπως αυτός των αυτοκτονιών. Επιπλέον, οι περικοπές στο δημόσιο σύστημα υγείας και η αδυναμία πολλών πολιτών να καλύψουν αναγκαίες ιατρικές δαπάνες έχει ως αποτέλεσμα όλο και περισσότεροι άνθρωποι να μη λαμβάνουν φροντίδα για τα προβλήματα που έχουν. Η κρίση ευνοεί άλλωστε πολλούς από τους επιβαρυντικούς ατομικούς, οικογενειακούς και κοινωνικούς παράγοντες που με τη σειρά τους ενισχύουν τη χρήση νόμιμων και παράνομων ουσιών όπως αναφέρει η κ. Δασκαλοπούλου στο newsbeast.gr.

Παράλληλο όμως η κρίση επιβαρύνει και την κατάσταση όσων ήδη βρίσκονται στη χρήση αφού μειώνει τόσο την ελπίδα όσο και το κίνητρο για μια καλύτερη ζωή, την ίδια στιγμή που το ενδιαφέρον της οικογένειας μονοπωλούν επείγουσες βιοτικές ανάγκες. Το αποτέλεσμα είναι τα απεξαρτημένα άτομα να αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες στην προσπάθεια για κοινωνική επανένταξη.

Το προφίλ του εξαρτημένου ατόμου σήμερα

Ο κ. Κεβόπουλος υπεύθυνος κοινωνικής επανένταξης του δημόσιου στεγνού προγράμματος 18ΑΝΩ το οποίο λειτουργεί εντός του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αθηνών μας ενημερώνει πως έχει αλλάξει το προφίλ του εξαρτημένου χρήστη και η βασική διαφορά που παρατηρείται είναι πως οι χρήστες δεν παίρνουν ένα συγκεκριμένο πλέον ναρκωτικό. «Παλιά υπήρχαν οι τοξικομανείς που κατανάλωναν για παράδειγμα ηρωίνη, τώρα πλέον η εξάρτηση αφορά όλες τις ουσίες που κυκλοφορούν, οι οποίες είναι πλέον αμέτρητες και αυξάνουν καθημερινά».

Η κ. Δασκαλοπούλου από την άλλη καταθέτει στο newsbeast.gr τα στατιστικά στοιχεία τα οποία σκιαγραφούν το προφίλ του νέου χρήστη. «Επτά στους 10 εξαρτημένους που προσεγγίζουν τις υπηρεσίες των κέντρων απεξάρτησης είναι μακροχρόνιοι χρήστες κυρίως ηρωίνης που έχουν κάνει κατάχρηση ουσιών για περισσότερο από μια δεκαετία. Ως δεύτερη ουσία κατάχρησης, μετά την ηρωίνη, αναφέρεται η κάνναβη και ακολουθούν η κοκαΐνη, οι αμφεταμίνες και άλλα διεγερτικά. Δυο στους τρεις εξαρτημένους αναφέρουν καθημερινή χρήση ηρωίνης, κυρίως από τη μύτη, ενέσιμα, καπνιστή ή εισπνεόμενη».

Συμπληρώνει επίσης πως ένας στους τρεις αντιμετωπίζει χρόνια και σοβαρά προβλήματα υγείας, όπως ηπατίτιδα, έλκη, οδοντικά προβλήματα και τραυματισμούς από ατυχήματα που οφείλονται σε πτώσεις. Αναφορικά με τις συλλήψεις περισσότεροι από δύο στους τρεις έχουν αντιμετωπίσει τουλάχιστον μια σύλληψη και σχεδόν οι μισοί τουλάχιστον μια καταδίκη. « Οι καταδίκες και οι νομικές εκκρεμότητες είναι συνήθως το αποτέλεσμα της ίδιας της χρήσης ή της προσπάθειας να εξασφαλίσουν χρήματα για τη δόση τους» συμπληρώνει.

280 νέες ναρκωτικές ουσίες

Σήμερα παρατηρούνται πάνω από 280 νέες ουσίες εκτός από το πολυσυζητημένο για τις άμεσες βλαβερές επιπτώσεις του, shisha. «Οι νέες αυτές ουσίες, αν και είναι δύσκολο έως ακατόρθωτο να καταγραφούν έχουν ως βάση, τη μεθαμφεταμίνη, και οι επιπτώσεις τους είναι σκληρότερες και αμεσότερες από τα μέχρι τώρα γνωστά ναρκωτικά» όπως επιβεβαιώνει η κ. Τερζίδου, αναπληρώτρια καθηγήτρια ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών . Το ίδιο επιβεβαιώνει και ο κ. Κεβόπουλος προσθέτοντας μάλιστα πως τα νέα ναρκωτικά, είναι αδύνατον να καταγραφούν εφόσον αποτελούν κυρίως προσμείξεις διαφόρων συστατικών, όπως τα συνθετικά κανναβινοειδή, που εντοπίζονται κυρίως στη Θεσσαλονίκη, και το shisha, μια μορφή κρυσταλλικής μεθαμφεταμίνης που κυκλοφορεί ευρέως στην Αθήνα.

Η αύξηση των ουσιών όμως δεν είναι ελληνικό φαινόμενο. «Η συνεχής εμφάνιση νέων ψυχοδραστικών ουσιών είναι φαινόμενο που αφορά σχεδόν όλες τις περιοχές του κόσμου. Σχεδόν κάθε μέρα παγκοσμίως εμφανίζεται μια νέα ουσία. Στην Ευρώπη ιδιαίτερα η έλευση νέων συνθετικών ουσιών μεταβάλλει την αγορά ναρκωτικών δημιουργώντας νέες απειλές και προκλήσεις. Αν αναλογιστεί κανείς και το ότι η ελληνική κρίση γεννά πιο φθηνά ναρκωτικά και ευνοεί την προώθηση νοθευμένων ουσιών με χαμηλό κόστος, μπορούμε να κατανοήσουμε γιατί ο αριθμός των νέων ουσιών είναι τόσο μεγάλος» αναφέρει η κ. Δασκαλοπούλου.

Η χρήση συνθετικών ναρκωτικών, όπως επιβεβαιώνουν όλοι οι φορείς, αυξάνει τους κινδύνους για τη ζωή και την υγεία των χρηστών. Οι συνθετικές ουσίες παρασκευάζονται συνήθως εύκολα σε οικιακά εργαστήρια, όπου δεν απαιτείται ιδιαίτερος εξοπλισμός, από πρόδρομες ουσίες που δεν υπόκεινται σε εθνικούς ή διεθνείς ελέγχους, ενώ και η χημική τους ταυτοποίηση είναι δύσκολη, επειδή η σύστασή τους δεν είναι σταθερή.

Περισσότερα παιδιά στα ναρκωτικά

Πέραν όμως από το προφίλ του νέου χρήστη και τις νέες ουσίες που αναδιαμορφώνουν το τοπίο των εξαρτήσεων, ιδιαίτερα ανησυχητική παρουσιάζεται η χρήση ουσιών από όλο και νεότερους ηλικιακά χρήστες όπως επιβεβαιώνουν και οι τρεις φορείς με τους οποίους συνομιλήσαμε.

Το νέο αυτό κοινωνικό φαινόμενο σχετίζεται σίγουρα με την κρίση η οποία δεν περιορίζεται σε στενά οικονομικά όρια αλλά επεκτείνεται σε κοινωνικές δομές και λειτουργίες.

Πρόβλημα επανένταξης

Ένα επιπρόσθετο πρόβλημα που εντοπίζεται από τον κ. Κεβόπουλο είναι και η κοινωνική επανένταξη του ατόμου μετά την ολοκλήρωση της απεξάρτησης. Η μεγάλη ανεργία που πλήττει τους νέους στο σύνολό της ελληνικής κοινωνίας σίγουρα δυσχεραίνει την εύρεση εργασίας ειδικά σε έναν πρώην τοξικομανή ο οποίος είναι τις περισσότερες φορές και αποδέκτης κοινωνικού ρατσισμού. «Άλλωστε η ανεργία είναι και ένας από τους βασικότερους λόγους υποτροπής των εν λόγω ατόμων» μας ενημερώνει.

Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγει και η κα Δασκαλοπούλου όταν αναφέρει πως «οι διαρκώς επιδεινούμενες συνθήκες στην αγορά εργασίας θέτουν σε κίνδυνο την προσπάθεια των απεξαρτημένων για ένταξη και ενεργό συμμετοχή στην κοινωνία, βασικός στόχος για την αποτελεσματικότητα της θεραπείας».

Επιτακτική η ανάγκη της πρόληψης

Η αύξηση των εξαρτήσεων σε άτομα μικρότερης ηλικίας είναι ένας λόγος που κάνει και την πρόληψη επιτακτικότερη. Όπως μας επιβεβαιώνουν τόσο το ΚΕΘΕΑ όσο και το 18ΑΝΩ τα αιτήματα που δέχονται από σχολεία για την διοργάνωση ενημερωτικών βιωματικών ημερίδων αυξάνονται. Όμως η πρόληψη πρέπει να χωρίς να γιγαντώνουμε τον μπαμπούλα τον ναρκωτικών.

Ένα καινοτόμο σχέδιο – Χάρτα δικαιωμάτων του χρήστη

Σήμερα η Γενική Γραμματεία Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Υπουργείου Δικαιοσύνης και η Α΄ Ψυχιατρική Κλινική της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών διοργανώνουν εκδήλωση που αφορά την παρουσίαση της Χάρτας Δικαιωμάτων των Εξαρτημένων Ατόμων, θέμα καινοτόμο τόσο σε εθνικό και όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο

Η κ. Μαλλιώρη επιστημονική υπεύθυνη του προγράμματος εξηγεί στο newsbeast.gr πως αυτό το εθνικό σχέδιο δράσης που αφορά στα δικαιώματα του εξαρτημένου ατόμου τα οποία βλέπουμε να καταπατούνται συνεχώς με ότι αυτό συνεπάγεται κρίνεται αναγκαίο αν όχι επιτακτικό. «Το δικαίωμα στη θεραπεία χωρίς να περιμένει 7 και 8 χρόνια για να ενταχθεί σε κάποιο πρόγραμμα, όπως και το δικαίωμα της συνέχισης της σε περίπτωση που συλληφθεί είναι θεμελιακά δικαιώματα που στερείται ο χρήστης στην Ελλάδα του 2014». Το εθνικό σχέδιο δράσης που θα διασφαλίζει τα δικαιώματα του χρήστη, ουσιαστικά θα συμβάλλει στην επανένταξή του αλλά και στην γενικότερη κοινωνική ασφάλεια, δηλαδή στη αντιμετώπιση του τόσο του προβλήματος όσο και των προεκτάσεών του. «Μετά την σημερινή παρουσίασή της, η χάρτα θα τεθεί σε δημόσια διαβούλευση για αρκετούς μήνες ώστε να αποτυπωθεί η γνώμη της κοινωνίας και στη συνέχεια να συμπληρωθεί και να προωθηθεί η ψήφισή της» συμπληρώνει η κ. Τερζίδου.

Συνομιλώντας όμως με τους αρμόδιους φορείς, εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς πως τα προβλήματα δεν αφορούν μόνο τους χρήστες. Τα κέντρα απεξάρτησης πλήττονται κι εκείνα από την κρίση την ίδια ώρα που η αύξηση των κρουσμάτων τονίζει την αναγκαιότητα της ύπαρξής τους. «Οι συνθήκες που διαμορφώνονται στο ΚΕΘΕΑ σήμερα είναι η αυξημένη ζήτηση υπηρεσιών σε συνδυασμό με προβλήματα υποστελέχωσης και μειωμένη κρατική χρηματοδότηση» αναφέρει η κ. Δασκαλοπούλου. «Η επιχορήγηση του έχει υποστεί μείωση της τάξης του 25% από το 2009, ενώ η δύναμη προσωπικού του έχει μειωθεί κατά περίπου 80 άτομα και οι προσλήψεις έχουν «παγώσει από το 2006».

Δυσοίωνο προδιαγράφεται όμως και το μέλλον του τμήματος του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αθηνών, 18ΑΝΩ. «Ενώ έχει ανακοινωθεί επίσημα το κλείσιμο του νοσοκομείου το 2015, τίποτα δεν έχει λεχθεί για το μέλλον του 18ΑΝΩ το οποίο ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1980 και συνεχίζει μέχρι σήμερα με 33 δομές».

Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα προηγούμενα, ένα από τα μήνυμα που θα μπορούσε κανείς να κρατήσει για το μέλλον είναι αυτό μιας φετινής απόφοιτης του ΚΕΘΕΑ. «O χρήστης ουσιών χρειάζεται δύο ευκαιρίες. Την πρώτη πρέπει να τη δώσει ο ίδιος στον εαυτό του, πηγαίνοντας σε πρόγραμμα απεξάρτησης. Τη δεύτερη πρέπει να του τη δώσει η κοινωνία, στηρίζοντας την προσπάθειά του για ένταξη». Και για τα δύο προϋπόθεση είναι η κρατική στήριξη. Ακόμα και με στεγνά οικονομικούς όρους αν δει κανείς την υπόθεση της απεξάρτησης, αποτελεί την πιο αποδοτική λύση που διαθέτουμε ως κοινωνία…