Η 3η Δεκεμβρίου είναι ημέρα αφιερωμένη στα άτομα με αναπηρία. Από το 1992, όταν έγινε από τα Ηνωμένα Έθνη για πρώτη φορά η διακήρυξή της, έως και σήμερα, έχουν γίνει πολλά και σημαντικά βήματα για την προάσπιση των δικαιωμάτων των ΑμΕΑ και την ευαισθητοποίηση του ευρύτερου κοινού γύρω από θέματα που τους αφορούν.
Γράφει η Κωνσταντίνα Μπρούσα
Το πιο αποφασιστικό από αυτά είναι η ψήφιση και η θέση σε ισχύ της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με αναπηρία το 2008, που ουσιαστικά αποτελεί την πραγμάτωση όλων των αγώνων της κοινότητας των ΑμΕΑ για αναγνώριση των δικαιωμάτων τους και ενδυνάμωση της θέσης τους μέσα στην κοινωνία.
Η Σύμβαση αυτή συνιστά ένα νομοθετικό κείμενο που τόσο η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει κυρώσει, καθιστώντας το δεσμευτικό για τα όργανά της και τα κράτη μέλη της, όσο και τα ίδια τα κράτη έχουν εντάξει στις εθνικές νομοθεσίες τους. Τα δικαιώματα που κατοχυρώνονται σε αυτό είναι πολλά και εξαιρετικής σημασίας.
Το δικαίωμα στην υγεία, στην εργασία, στην ίση αναγνώριση έναντι του Νόμου είναι μερικά από αυτά. Ανάμεσά τους κατοχυρώνεται και το δικαίωμα στην προσβασιμότητα, το οποίο, αν και δεν έχει λάβει όλη την προσοχή που του αξίζει, εντούτοις αποτελεί την πρωταρχική προϋπόθεση ώστε τα άτομα με αναπηρία να ζουν ανεξάρτητα και να συμμετέχουν πλήρως και ισότιμα στην κοινωνία. Χωρίς πρόσβαση στο φυσικό περιβάλλον, στα μέσα μεταφοράς, στην πληροφορία και την επικοινωνία, καθώς και σε κάθε άλλη υπηρεσία ή δομή για το κοινό, τα άτομα με αναπηρία δεν απολαμβάνουν ίσων ευκαιριών ώστε να μπορούν να είναι ισότιμα μέλη της κοινωνίας.
Χωρίς το δικαίωμα της προσβασιμότητας, όλα τα άλλα δικαιώματα μένουν μακριά από τους πραγματικούς αποδέκτες τους, οι οποίοι ουσιαστικά στερούνται των δυνατοτήτων να τα διεκδικήσουν. Τα άτομα με αναπηρία συχνά στερούνται το δικαίωμά τους στην εργασία, καθώς το φυσικό περιβάλλον αυτής, τα συστήματα συγκοινωνίας αλλά και οι δομές επικοινωνίας και πληροφορίας παραμένουν απροσπέλαστα από αυτούς.
Το ίδιο και το δικαίωμα στην υγεία και την εκπαίδευση, μιας και πολλές νοσοκομειακές δομές αλλά και πανεπιστημιακά ιδρύματα δε διαθέτουν όλες τις απαραίτητες δομές ώστε να είναι προσβάσιμα από όλους. Σχεδόν σε καμία δημόσια δομή δε διατίθενται βοηθήματα για άτομα με αισθητηριακές βλάβες και δεν προσφέρονται οι υπηρεσίες σε άτομα με προβλήματα όρασης ή ακοής, ενώ και τα άτομα με πνευματικές ή ψυχολογικές παθήσεις αντιμετωπίζουν αντίστοιχα προβλήματα.
Η αδυναμία προσβασιμότητας σε υπηρεσίες από τα ΑμΕΑ φυσικά δεν περιορίζεται μόνο σε δημόσιες δομές, αλλά αφορά και στις ιδιωτικές, αφού θέατρα, εστιατόρια, γυμναστήρια, φροντιστήρια, καταστήματα λιανικής είναι απαγορευτικά για τα άτομα αυτά. Ας μη μας φαίνεται λοιπόν περίεργο που σπάνια πλέον βλέπουμε άτομα σε αναπηρικό αμαξίδιο ή με λευκό μπαστούνι να κυκλοφορούν στο δρόμο, να πίνουν καφέ δίπλα μας ή να εξυπηρετούνται μπροστά μας στην τράπεζα.
Ας μην υποκρινόμαστε πως δεν υπάρχουν και ας αναρωτηθούμε γιατί δεν τους βλέπουμε γύρω μας καθημερινά. Τα περιβαλλοντικά εμπόδια, η απουσία υποστηρικτικών αγαθών και υπηρεσιών σε συνδυασμό πάντα με τις προκαταλήψεις και τον κοινωνικό στιγματισμό οδηγούν τα άτομα με αναπηρία στην κοινωνική απομόνωση καθιστώντας τα «αόρατα» για όλη την υπόλοιπη κοινωνία.
Η προσβασιμότητα όμως, εκτός από δικαίωμα αποτελεί ταυτόχρονα υποχρέωση όλων για την ουσιαστική πραγμάτωσή της. Μέσα από τον σχεδιασμό νέων αγαθών, υπηρεσιών, εγκαταστάσεων και τεχνολογιών θα εξασφαλίζεται η πλήρης, ισότιμη και απεριόριστη πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία σε κάθε έκφανση της κοινωνικής ζωής, λαμβανομένης υπόψη της εγγενούς αξιοπρέπειάς τους, συμβάλλοντας ταυτόχρονα στην εξάλειψη κάθε διάκρισης εις βάρος τους .
Ωστόσο, μια ημέρα σαν τη σημερινή αρκεί για να μας υπενθυμίσει ότι η προσβασιμότητα δεν είναι μόνο δικαίωμα και υποχρέωση που πηγάζει από ένα νομοθετικό κείμενο. Είναι κάτι που αβίαστα προκύπτει από την ιδέα ότι κανένας δεν πρέπει να μένει εκτός εξαιτίας μιας σωματικής, αισθητηριακής, πνευματικής ή ψυχικής βλάβης του.
Η υποχρέωση για μια προσβάσιμη κοινωνία από όλους είναι και δική μας, ατομική υποχρέωση. Ο σεβασμός στη διαφορετικότητα, όπως αυτή εκφράζεται μέσω των διαφορετικών ικανοτήτων και αναγκών του καθενός, είναι θέμα παιδείας, είναι θέμα νοοτροπίας, και αλίμονο εάν περιμένουμε μια Σύμβαση, έναν νόμο να μας το επιβάλλει. Η αλλαγή της στάσης ζωής μας, η απόφαση να μην παρκάρουμε σε μια ράμπα και να δεχθούμε να συμβάλουμε κι εμείς οικονομικά στην τοποθέτηση μιας ράμπας στην είσοδο της πολυκατοικίας μας ή στην αγορά βοηθητικού εξοπλισμού στο γραφείο για άτομα με προβλήματα όρασης και ακοής, είναι προσωπικό θέμα του καθενός μας.
Κανείς ποτέ δεν ξύπνησε γνωρίζοντας ότι ο κόσμος, έτσι όπως τον ξέρει μέχρι τότε, πρόκειται να αλλάξει ριζικά, από μια ασθένεια, από ένα ατύχημα, από ένα δυσάρεστο συμβάν. Δε χρειάζεται όμως να περιμένουμε έως ότου μια ασθένεια ή μια αναπηρία χτυπήσει και τη δική μας την πόρτα. Αρκεί που έχει χτυπήσει την πόρτα του διπλανού μας, του φίλου μας, του συγγενή μας και του συναδέλφου μας, ώστε οι δυσκολίες του να γίνουν και δικές μας.
Η εξασφάλιση της προσβασιμότητας πέρα από νομοθετικά κατοχυρωμένο δικαίωμα είναι πρωτίστως και δική μας υποχρέωση, στο πλαίσιο της αποδοχής και της ενσωμάτωσης της διαφορετικότητας στην καθημερινότητά μας. Ας μην περιμένουμε λοιπόν η κοινωνία να αλλάξει από μόνη της. Ας ξεκινήσουμε πρώτοι εμείς.
*Η κ. Κωνσταντίνα Μπρούσα είναι Υπεύθυνη Διεκδίκησης Δικαιωμάτων Ασθενών ΑΚΕΣΩ.