Ο θεσμός της «διαμεσολάβησης», δηλαδή της εναλλακτικής εξωδικαστικής επίλυσης των διαφορών, που θα συμβάλει στον εκσυγχρονισμό της δικαιοσύνης, αίτημα για το οποίο «διψάνε» οι πολίτες, οι επενδυτές και η οικονομία της χώρας, μπαίνει στην ελληνική νομική πραγματικότητα.
Σε κοινή συνέντευξη Τύπου που έδωσαν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην Αθήνα και το υπουργείο Δικαιοσύνης, εξήγγειλαν σειρά ενημερωτικών και εκπαιδευτικών εκδηλώσεων, προκειμένου ο νομικός κόσμος της χώρας να εξοικειωθεί με τη διαμεσολάβηση, που σε άλλες αναπτυγμένες χώρες αποτελεί νομικό κεκτημένο για την επίλυση των αστικών και εμπορικών διαφορών.
Η Ελλάδα, μολονότι έχει θεσμοθετήσει δια νόμου τη διαδικασία της διαμεσολάβησης, είναι από τις χώρες της ΕΕ στην οποία γίνεται ελάχιστη έως μηδαμινή χρήση.
Ο γγ του υπουργείου Δικαιοσύνης Ν. Κανελλόπουλος, στην ομιλία του, «έδειξε» το σημαντικότερο εμπόδιο στην «κατεστημένη νοοτροπία», με ένα ανέκδοτο που τα λέει όλα: Ένας δικηγόρος παραδίδει το γραφείο του στον γιο του, νεαρό δικηγόρο, ο οποίος αρχίζει να ξεσκονίζει τις στοίβες των φακέλων που βρίσκει εκεί. Μεταξύ αυτών ανακαλύπτει μια υπόθεση που κρατάει 10 χρόνια. Ο ίδιος, λοιπόν, βρίσκει τους διαδίκους, τους θέτει την υπόθεση ενώπιος ενωπίω, ενεργώντας ως αυτοδίδακτος διαμεσολαβητής, οι διάδικοι φτάνουν σε συμφωνία και ο νεαρός δικηγόρος το αναγγέλλει περήφανος στον πατέρα του, για να πάρει την απάντηση: Τους έλυσες τη διαφορά; Μα εγώ μ΄ αυτή την υπόθεση σε μεγάλωσα, σε σπούδασα και συ σε μια μέρα τα τέλειωσες όλα;
Ο γγ του υπουργείου Δικαιοσύνης τόνισε τα πολλαπλά πλεονεκτήματα της διαμεσολάβησης, λέγοντας ότι είναι παιδαγωγική, λειτουργεί σε ένα ειρηνικό περιβάλλον, καταλήγει με αμοιβαία ικανοποίηση χωρίς νικητές και ηττημένους, σε αντίθεση με τις δικαστικές διαμάχες, χρειάζεται υποπολλαπλάσιο χρόνο και δαπάνες και δεν επιβαρύνει τον δικαστικό μηχανισμό, αντιθέτως τον αποσυμφορεί.
Ο κ. Κανελλόπουλος είπε ότι έχει δημιουργηθεί η αναγκαία νομοθετική βάση, για τη λειτουργία της διαμεσολάβησης, αλλά χρειάζεται η θετική συμμετοχή του νομικού κόσμου, των δικηγόρων και των φορέων τους. Πρέπει να πάρουμε τους δικηγόρους με το μέρος μας, τόνισε ο γγ, τασσόμενος υπέρ μιας προσεκτικής και σταδιακής προσέγγισης του νέου θεσμού.
Με πρωτοβουλία του υπουργείου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δημιουργούνται εκπαιδευτικά κέντρα στην Αθήνα, τον Πειραιά και τη Θεσσαλονίκη, από τα οποία θα “αποφοιτούν” “πιστοποιημένοι διαμεσολαβητές”. Αν και δεν είναι απαραίτητο, όπως δείχνει η διεθνής εμπειρία, ο διαμεσολαβητής να είναι δικηγόρος, αλλά μπορεί να είναι ένας εξειδικευμένος τεχνικός ή επιστήμονας, που με την κατάλληλη εκπαίδευση θα μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις μιας ιατρικής -για παράδειγμα- ή πολεοδομικής διαφοράς, στην Ελλάδα, αυτό ακόμη παραμένει ταμπού.
Η Ελλάδα έχει να διδαχθεί από τη διεθνή τεχνογνωσία και τις καλύτερες πρακτικές που εφαρμόζονται σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Βρετανία, η Ολλανδία. Στη Μ. Βρετανία, για παράδειγμα, οι μικροδιαφορές περνούν υποχρεωτικά από τη διαδικασία της διαμεσολάβησης, πρόσθεσε ο κυβερνητικός αξιωματούχος.
Μιλώντας εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο Μάρκους Ζαλέφσκι είπε ότι είμαστε εδώ για να ανταποκριθούμε στην ανάγκη εκπαίδευσης δικηγόρων, δικαστών, εισαγγελέων, συμβολαιογράφων. Αναφερόμενος σε ένα παράδειγμα από την εφαρμογή της διαμεσολάβησης στην Ολλανδία, είπε ότι από 300 επιτυχημένες διαμεσολαβήσεις, σε οικογενειακές υποθέσεις, εξοικονομήθηκαν 800.000 ευρώ.
Η Ελλάδα έχει τις περισσότερες καταδίκες από το ευρωπαϊκό δικαστήριο ανθρωπίνων δικαιωμάτων εξαιτίας των καθυστερήσεων στην απονομή δικαιοσύνης. Οι καθυστερήσεις είναι τρομακτικές και φτάνουν στα όρια της αρνησιδικίας, είπε ο Αριστοτέλης Γαβριλιάδης, στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τονίζοντας ότι έχουμε διπλάσιο ποσοστό δικαστών από τον μέσο όρο της ΕΕ, αλλά υποπολλαπλάσιο αριθμό δικαστικών υπαλλήλων που τον επικουρούν. Δηλαδή, τόνισε, ο δικαστής είναι ο άνθρωπος για όλες τις δουλειές.
Ο κ. Γαβριλιάδης θεωρεί χρήσιμο να υπάρξουν κίνητρα για την εμπέδωση του θεσμού, όπως για παράδειγμα ο δικαστής να υποχρεώνει τους διαδίκους να περνάνε από τη διαδικασία της διαμεσολάβησης για ορισμένες υποθέσεις.
Οι ομιλητές εξήγγειλαν την πρώτη ημερίδα που θα γίνει αύριο Σάββατο στο Μέγαρο Μουσικής, η οποία «θα αναδείξει τη σημασία της εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών, την ευρωπαϊκή και εθνική νομοθεσία, τις βέλτιστες πρακτικές από κράτη- μέλη της ΕΕ και θα παρουσιάσει τα πλεονεκτήματα και τις ευκαιρίες που προσφέρει η διαμεσολάβηση».
Τα πλεονεκτήματα
Τα πλεονεκτήματα που προσφέρει η διαδικασία της διαμεσολάβησης είναι εξοικονόμηση χρόνου από την εκδήλωση της διαφοράς μέχρι της επιλύσεως.
1. Η γραφειοκρατία είναι μηδαμινή σε σχέση με τα δικαστήρια.
2. Το κόστος για όλους τους εμπλεκόμενους, αλλά και για το κράτος, με ευθύνη του οποίου λειτουργεί η δικαιοσύνη, είναι υποπολλαπλάσιο εκείνου της συνήθους διαδικασίας.
3. Η ευρείας εφαρμογή της διαμεσολάβησης σε μια χώρα -με τα συνακόλουθα πλεονεκτήματά της- αποτελεί πόλο έλξης για τους ξένους επενδυτές, που σε διαφορετική περίπτωση σκέφτονται ότι θα κάνουν χρόνια “να βρουν το δίκιο τους” κι αποφεύγουν τις συναλλαγές με μια χώρα όπου η δικαιοσύνη λειτουργεί με ιδιαίτερα βραδείς ρυθμούς και με πολύπλοκες διαδικασίες.
4. Η εικόνα της Ελλάδας γενικώς θα μπορούσε να βελτιωθεί με την εφαρμογή της διαμεσολάβησης, καθώς είναι συστατικό στοιχείο του εκσυγχρονισμού της δικαιοσύνης. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Ελλάδα έχει πολύ μεγάλο αριθμό καταδικών από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων λόγω των καθυστερήσεων της απονομής δικαιοσύνης.
Πώς λειτουργεί
Τα «αντίπαλα» μέρη συναντώνται σε ουδέτερο έδαφος και διαπραγματεύονται μια λύση, διευκολυνόμενα από ένα τρίτο, ουδέτερο μέρος, ειδικευμένο σε τεχνικές διαπραγμάτευσης και ψυχολογίας, τον “διαμεσολαβητή”. Επιδιώκεται αμοιβαία αποδεκτή και ικανοποιητική λύση.
Εφόσον τα μέρη καταλήξουν σε συμφωνία, η οποία και καταγράφεται, τότε η συμφωνία αυτή μόλις υπογραφεί είναι και δεσμευτική. Βάσει της ελληνικής νομοθεσίας, υπό κάποιες προϋποθέσεις η συμφωνία έχει την ισχύ δικαστικής απόφασης.
Εφόσον η διαδικασία της διαμεσολάβησης αποτύχει, τα μέρη εξακολουθούν να έχουν το δικαίωμα της προσφυγής στα δικαστήρια για τη διαφορά τους. Ενίοτε, η διαδικασία της διαμεσολάβησης μπορεί να λάβει χώρα ενώ έχει ήδη ξεκινήσει η δικαστική διαδικασία.
Η διαμεσολάβηση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για αστικές κι εμπορικές υποθέσεις -οικογενειακές υποθέσεις, ενοικιάσεις, εμπορικές συναλλαγές, κατασκευαστικές, ακίνητα, ζημίες, αγοραπωλησίες, τραπεζικές υποθέσεις. Δεν μπορεί, βάσει της ελληνικής νομοθεσίας, να χρησιμεύσει εκεί όπου είναι υποχρεωτική η δικαστική διαδικασία (συνήθως θέματα δημοσίας τάξεως
