Η Πρωτομαγιά γιορτάζεται ως η μέρα των εργατών και καθιερώθηκε από την εξέγερση των εργατών του Σικάγου. Συγκεκριμένα τον Μάιο του του 1886 τα εργατικά συνδικάτα διεκδίκησαν ωράριο εργασίας οκτώ ωρών καθώς και καλύτερες συνθήκες δουλειάς.
Εκτός από το αγωνιστικό της νόημα η Πρωτομαγιά εορτάζεται και σαν μέρα των λουλουδιών και της άνοιξης. Άλλωστε, γι’ αυτό υπάρχουν και οι ανθοκομικές εκθέσεις ώστε ο κόσμος να αγοράσει λουλούδια για να «πιάσει το Μάη», όπως λέγεται τα τελευταία χρόνια.
Πώς άρχισε η εξέγερση
Οι αιματοβαμμένες εξεγέρσεις των εργατών στις αρχές του Μάη του 1886, έγιναν ύστερα από επιτυχημένες διεκδικήσεις των εργατών στον Καναδά το 1872.
Δύο χρόνια νωρίτερα, το 1884, στο συνέδριο της Αμερικανικής Ομοσπονδίας Εργασίας αποφασίστηκε να γίνουν την Πρωτομαγιά απεργιακές κινητοποιήσεις και διαδηλώσεις στο Σικάγο, που ήταν τότε το μεγαλύτερο βιομηχανικό κέντρο των ΗΠΑ. Βασικό αίτημα των τότε κινητοποιήσεων ήταν να μειωθούν οι ώρες εργασίας και το σύνθημα που επικρατούσε ήταν «Οχτώ ώρες δουλειά, οχτώ ώρες ανάπαυση, οχτώ ώρες ύπνο».
Έτσι, εκείνη την ημέρα του 1886, περισσότεροι από 400.000 πολίτες πήραν μέρος στις απεργίες που γίνονταν σε όλη τη χώρα και περίπου 80.000 κόσμου κατέκλυσαν τους δρόμους του Σικάγου. Το αποτέλεσμα; Οι εργάτες μαζί με τις συζύγους τους και τα παιδιά τους διαδήλωσαν αρχικά ειρηνικά στο χώρο της συγκέντρωσης στην πλατεία Haymarket.
Στη γύρω περιοχή όμως ήταν παραταγμένες αστυνομικές δυνάμεις που ήταν οπλισμένες και περίμεναν πότε θα τους δοθεί το σύνθημα για να δράσουν. Έτσι, ενώ το πλήθος παρακολουθούσε τις ομιλίες που ήταν σε εξέλιξη, ο επικεφαλής της αστυνομικής δύναμης διέταξε τη διάλυση της συγκέντρωσης.
Μια βόμβα έσκασε κοντά στους αστυνομικούς, οι οποίοι, με τη σειρά τους, άρχισαν να πυροβολούν και να χτυπούν τους συγκεντρωμένους χωρίς καμία διάκριση. Μέχρι και σήμερα ο αριθμός των νεκρών παραμένει αδιευκρίνιστος ενώ τα επίσημα στοιχεία αναφέρουν οκτώ νεκρούς αστυνομικούς και τέσσερις διαδηλωτές.
Οκτώ συλληφθέντες διαδηλωτές δικάστηκαν, τέσσερις εξ αυτών καταδικάστηκαν σε θάνατο και άλλος ένας αφαίρεσε τη ζωή του στη φυλακή. Το αποτέλεσμα ήταν η διεθνής προβολή αυτής της δίκης να δημιουργήσει τα θεμέλια της Εργατικής Πρωτομαγιάς ως Εργατικής Γιορτής.
Από πότε γιορτάζεται στην Ελλάδα
Το 1882 διοργανώθηκε η πρώτη συγκέντρωση για την πρωτομαγιά στη χώρα μας από τον σοσιαλιστικό σύλλογο του Καλλέργη. Ένα χρόνο αργότερα, 2.000 κόσμου βγήκαν στους δρόμους και διαδήλωσαν με κύριο αίτημά τους το οκτάωρο, την καθιέρωση της Κυριακής ως αργία και να δίνεται κρατική ασφάλιση στα θύματα των εργατικών ατυχημάτων.
Το 1894 πραγματοποιήθηκε μία πολύ μεγάλη συγκέντρωση με τα ίδια αιτήματα. Απολογισμός; Δέκα συλλήψεις και τον Αύγουστο συνελήφθη ο Σταύρος Καλλέργης.
Έπειτα από πολλά χρόνια και συγκεκριμένα το 1936 διαδήλωσαν οι καπνεργάτες στη Θεσσαλονίκη. Τα γεγονότα είχαν αρχίσει όμως από το Φεβρουάριο. Είχε γίνει κατάληψη ενός εργοστασίου μετά την απόρριψη των αιτημάτων των εργατών και συνεχίστηκε με συμπαράσταση καπνεργατών από άλλα εργοστάσια. Για να τους αποτρέψει το κράτος, χρησιμοποίησε στρατό και αστυνομία. Δεν υπήρξε καμία κεντρική συγκέντρωση αλλά γίνονταν μικρές συγκεντρώσεις με ομιλητές σε διάφορα σημεία της πόλης.
Έτσι, σε μια συγκέντρωση στη διασταύρωση Εγνατίας και Βενιζέλου, χωροφύλακες πυροβόλησαν και σκότωσαν επτά με οκτώ εργάτες. Είναι και το σημείο που στήθηκε το μνημείο του καπνεργάτη. Με πυροβολισμούς προσπάθησαν να διαλύσουν και τις άλλες συγκεντρώσεις με αποτέλεσμα ο απολογισμός να είναι δώδεκα νεκροί και τριακόσιοι τραυματίες. Από αυτές τις δολοφονίες εμπνεύστηκε ο Γ. Ρίτσος για τον «Επιτάφιο».
Το 1944, όπως αναφέρεται στην ιστορία, ο κατοχικός στρατός των Γερμανών εκτέλεσε 200 έλληνες κομμουνιστές που αγωνίζονταν στο σκοπευτήριο της Καισαριανής. Ένας από αυτούς ήταν ο Νίκος Μαριακάκης, ο οποίος είχε αφήσει ένα σημείωμα, στο οποίο έγραφε: «Καλύτερα να πεθαίνει κανείς στον αγώνα για τη λευτεριά, παρά να ζει σκλάβος».
Οι θάνατοι
Το 1976 πέθανε ο Αλέκος Παναγούλης σε τροχαίο. Ήταν 1η Μαΐου. Ο Αλέκος Παναγούλης έμεινε στην ιστορία σαν σύμβολο της αντίστασης κατά της χούντας για την απόπειρα δολοφονίας εναντίον του Γιώργου Παπαδόπουλου όταν τοποθέτησε εκρηκτικό μηχανισμό, τον Αύγουστο του 1968.
Συνελήφθη άμεσα και τελείωσε την απολογία του με τη φράση «δεν υπάρχει, κύριοι στρατοδίκαι, ωραιότερο κύκνειο άσμα για κάθε αγωνιστή, από τον επιθανάτιο ρόγχο μπροστά στα πολυβόλα του εκτελεστικού αποσπάσματος της τυραννίας».
Η παγκόσμια κατακραυγή της δίκης απέτρεψε την εκτέλεσή του όμως βασανίστηκε μέχρι την απελευθέρωσή του τον καιρό που παρέμεινε στη φυλακή.
Η συγκυρία του θανάτου του πάντως θεωρήθηκε ύποπτη καθώς λίγο καιρό πριν το τροχαίο εκείνος έφερε στη δημοσιότητα μυστικά αρχεία της ΕΣΑ.
Κάποια χρόνια νωρίτερα, όμως όχι 1η Μαΐου αλλά 22 του μηνός, δολοφονήθηκε και ο βουλευτής της ΕΔΑ, Γρηγόρης Λαμπράκης. Μιλούσε σε συγκέντρωση των «Φίλων της Ειρήνης» για την παγκόσμια ύφεση όταν του επιτέθηκαν άγνωστοι με ρόπαλα και έξω από την αίθουσα χτυπήθηκε από τρίκυκλο και τελικά άφησε την τελευταία του πνοή πέντε μέρες μετά το ατύχημα. Ο Γρ. Λαμπράκης συμμετείχε σε ειρηνικές πορείες τον Απρίλιο του 1963 στην Αθήνα και υπήρξε από τα κεντρικά πρόσωπα στην εκδήλωση για την πρωτομαγιά στο γήπεδο του Παναθηναϊκού.
Έτσι, λοιπόν άρχισε να καθιερώνεται η πρωτομαγιά και οι συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας που πραγματοποιούνται κάθε χρόνο.
