Η «χάρτα δικαιωμάτων» του πολίτη

Τη «Χάρτα Δικαιωμάτων» του πολίτη, έδωσε σήμερα στη δημοσιότητα το υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης, θέλοντας να επεκτείνει, όσο το δυνατόν, την έγκυρη και σωστή πληροφόρηση των πολιτών για τα δικαιώματά τους έναντι της Δημόσιας Διοίκησης, αλλά και την ταχύτερη και αποτελεσματικότερη εξυπηρέτησή τους.

Με τη «Χάρτα Δικαιωμάτων» παρέχεται ενημέρωση σχετικά με το συνδυασμό των ισχυουσών νομοθετικών ρυθμίσεων με τις εφαρμογές της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, όπως είναι η «Διαύγεια», η Διαδικτυακή Πύλη «Ερμής», το Ενιαίο Κέντρο Εξυπηρέτησης, ώστε να μην υπάρχει περίπτωση αμφισβήτησης κατά την εφαρμογή τους. Επίσης, διευκολύνει τους πολίτες στις καθημερινές τους συναλλαγές με τις δημόσιες υπηρεσίες και αναφέρονται τα θεσμοθετημένα δικαιώματα των πολιτών και ο τρόπος με τον οποίο αυτά μπορούν να ασκούνται, όπως είναι μεταξύ των άλλων η προσφυγή στις ανεξάρτητες Αρχές και τα ελεγκτικά σώματα.

Η προστιθέμενη αξία της προσπάθειας αυτής, χωρίς να επιβαρύνει καθόλου το Δημόσιο, συνίσταται στο ότι έχοντας κωδικοποιήσει το σύνολο της διοικητικής πληροφορίας μπορεί να διευκολύνει και τα όργανα ελέγχου. Παράλληλα, η ηγεσία του υπουργείου απηύθυνε έκκληση προς τους δημοσίους υπαλλήλους, προκειμένου να καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια, για να βελτιώσουν την ποιότητα των υπηρεσιών που προσφέρει η Δημόσια Διοίκηση στους πολίτες και στις επιχειρήσεις, συμβάλλοντας στην κοινωνική συνοχή και την οικονομική ανάπτυξη.

Στη «Χάρτα Δικαιωμάτων» του πολίτη, περιλαμβάνονται δώδεκα ενότητες. Συνοπτικά αναφέρουν:

1. Αιτήσεις προς τη Διοίκηση

Για τη διευκόλυνση των ενδιαφερομένων, χρησιμοποιούνται έντυπα αιτήσεων, τα οποία χορηγούν υποχρεωτικώς οι δημόσιες αρχές για όλα τα θέματα που εμπίπτουν στην αρμοδιότητά τους. Τα έντυπα αποτελούν μέσο αμφίδρομης επικοινωνίας πολιτών-διοίκησης και διοίκησης-πολιτών, ενώ οι υπάλληλοι οφείλουν να δέχονται τις αιτήσεις που αποστέλλονται με τηλεομοιοτυπία και να απαντούν σε αιτήματα παροχής πληροφοριών που υποβάλλονται με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο.

Οι πολίτες, παράλληλα με τη δυνατότητα που τους παρέχεται να μεταβαίνουν στα ΚΕΠ ή στις διοικητικές αρχές και να ζητούν την έκδοση αντιγράφων βεβαιώσεων ή πιστοποιητικών, έχουν και το δικαίωμα να υποβάλουν τηλεφωνική αίτηση, μέσω του ΟΤΕ. Έτσι, καλώντας τον τετραψήφιο αριθμό 1502 ζητούν την έκδοση και αποστολή, με συστημένη επιστολή, ορισμένων πιστοποιητικών ή βεβαιώσεων, στη διεύθυνση που δηλώνουν, καταβάλλοντας 4,20 ευρώ (τηλεφωνικό και ταχυδρομικό τέλος).

Επίσης, παρέχεται η δυνατότητα στους πολίτες να υποβάλλουν αιτήσεις για τη χορήγηση πιστοποιητικών του Δημοσίου και μέσω του προσωπικού τους ηλεκτρονικού υπολογιστή, εφόσον, βέβαια, διαθέτουν σύνδεση με το Διαδίκτυο, με επίσκεψή τους στον κυβερνητικό διαδικτυακό τόπο της Δημόσιας Διοίκησης, στην ηλεκτρονική διεύθυνση «ermis.gov.gr».

2. Προθεσμίες διεκπεραίωσης υποθέσεων

Για τη διεκπεραίωση των υποθέσεων των πολιτών, τίθεται ο γενικός κανόνας οι διοικητικές αρχές να απαντούν σε αιτήματα πολιτών και να διεκπεραιώνουν τις σχετικές υποθέσεις εντός της προθεσμίας των πενήντα ημερών, κατ’ ανώτατο όριο, εφόσον από ειδικές διατάξεις δεν προβλέπονται διαφορετικές προθεσμίες.

Επιπροσθέτως, επισημαίνεται ότι για υποθέσεις αρμοδιότητας περισσότερων υπηρεσιών, η ανωτέρω προθεσμία παρατείνεται κατά ακόμη δέκα ημέρες, ενώ αν η αίτηση υποβληθεί σε αναρμόδια υπηρεσία, η υπηρεσία αυτή οφείλει, μέσα σε τρεις ημέρες, να τη διαβιβάσει στην αρμόδια υπηρεσία και να γνωστοποιήσει τούτο στον ενδιαφερόμενο.

Εάν κάποια υπόθεση δεν μπορεί να διεκπεραιωθεί λόγω αντικειμενικής αδυναμίας, ειδικά αιτιολογημένης, η αρμόδια υπηρεσία οφείλει, εντός τουλάχιστον πέντε ημερών πριν από την εκπνοή της προβλεπόμενης προθεσμίας, να γνωστοποιήσει εγγράφως στον αιτούντα τους λόγους της καθυστέρησης, τον υπάλληλο που έχει αναλάβει την υπόθεση και τον αριθμό τηλεφώνου του για την παροχή κάθε χρήσιμης πληροφορίας. Κάθε ενδιαφερόμενος έχει το δικαίωμα, ύστερα από γραπτή αίτησή του, να έχει πρόσβαση στα αρχεία της Διοίκησης και να λαμβάνει γνώση.

Περαιτέρω, υπενθυμίζεται ότι η μη τήρηση των προαναφερόμενων προθεσμιών οδηγεί και σε δικαίωμα του ενδιαφερόμενου πολίτη να υποβάλει αίτηση για την καταβολή πλήρους αποζημίωσης.

3. Βεβαίωση γνησίου υπογραφής

Κάθε ενδιαφερόμενος δικαιούται να ζητά τη βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής του, επί όλων των εγγράφων από τα οποία προκύπτει η δήλωση της βούλησής του, από όλες τις διοικητικές αρχές και τα ΚΕΠ της χώρας. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η προσκόμιση των απαραίτητων εγγράφων που αποδεικνύουν την ταυτότητά του.

4. Επικύρωση αντιγράφων

Κάθε ενδιαφερόμενος μπορεί να ζητά, από όλες τις διοικητικές αρχές και τα ΚΕΠ, την επικύρωση αντίγραφων διοικητικών εγγράφων, από το πρωτότυπο ή από το ακριβές αντίγραφο της διοικητικής αρχής που το εξέδωσε.

Επίσης, μπορεί να ζητά, από όλες τις διοικητικές αρχές και τα ΚΕΠ, την επικύρωση αντίγραφων ιδιωτικών εγγράφων ή εγγράφων που έχουν εκδοθεί από αλλοδαπές αρχές, από ακριβή αντίγραφα αυτών, εφόσον έχουν επικυρωθεί, πρωτίστως, από δικηγόρο.

Επισημαίνεται ότι όλες οι διοικητικές αρχές είναι υποχρεωμένες να βεβαιώνουν το γνήσιο της υπογραφής και να επικυρώνουν αντίγραφα εγγράφων, σύμφωνα με τα ως άνω οριζόμενα. Κατά συνέπεια, είναι παράνομη τόσο η άρνηση διοικητικής αρχής να προβεί στη διεκπεραίωση των ανωτέρω διαδικασιών όσο και η παραπομπή για τις συγκεκριμένες διοικητικές πράξεις σε άλλη διοικητική αρχή.

5. ΚΕΠ

Μέσω των ΚΕΠ οι πολίτες μπορούν να διεκπεραιώσουν πάνω από 1.000 πιστοποιημένες με υπουργικές αποφάσεις διοικητικές διαδικασίες φορέων τού στενού και ευρύτερου δημόσιου τομέα. Τα ΚΕΠ, ανάλογα με το προσωπικό που υπηρετεί σε αυτά, λειτουργούν είτε 7.30 – 15.30 από Δευτέρα έως Παρασκευή είτε με διευρυμένο ωράριο 8.00 – 20.00 από Δευτέρα έως Παρασκευή και 8.00 – 14.00 το Σάββατο.

Σύντομα, επιλεγμένα ΚΕΠ σε κάθε νομό της χώρας πρόκειται να λειτουργήσουν ως «υπηρεσίες μιας στάσης» για την ίδρυση ομόρρυθμων και ετερόρρυθμων εταιρειών κάθε μορφής.

6. Διασφάλιση διαφάνειας και πληροφόρηση

Οι δημόσιες υπηρεσίες διευκολύνουν την ενημέρωση των πολιτών, τον κοινωνικό διάλογο, την κριτική και το νόμιμο έλεγχο, χωρίς να απαιτούν από τον πολίτη να θεμελιώσει ειδικό έννομο συμφέρον.

Η άρνηση παροχής αυτών των πληροφοριών και η αναγραφή μάλιστα σε θυρίδες δημόσιων υπηρεσιών της φράσης «Δεν δίδονται πληροφορίες» έρχεται σε αντίθεση με την ίδια τη φύση της δημόσιας υπηρεσίας.

Υπενθυμίζεται ότι με το Πρόγραμμα «Διαύγεια» καθιερώθηκε η υποχρεωτική ανάρτηση στο Διαδίκτυο των νόμων, των κανονιστικών πράξεων και εν γένει πράξεων των κυβερνητικών και διοικητικών οργάνων.

7. Απλούστευση διαδικασιών

Στην κατεύθυνση της καλύτερης εξυπηρέτησης των πολιτών εφαρμόζονται διατάξεις για την απλούστευση των διοικητικών διαδικασιών, τη μείωση του χρόνου διεκπεραίωσής τους και του δραστικού περιορισμού των διοικητικών και οικονομικών βαρών προς τους πολίτες και τους επιχειρηματίες. Στο πλαίσιο αυτό θεσπίσθηκε η κατάργηση δικαιολογητικών και η αντικατάστασή τους με υπεύθυνη δήλωση του Ν. 1599/1986.

Επίσης, στο πλαίσιο της βελτίωσης της εξυπηρέτησης των πολιτών εφαρμόζεται το μέτρο της αυτεπάγγελτης αναζήτησης δικαιολογητικών από τη διοίκηση. Διακρίνεται σε υποχρεωτική αυτεπάγγελτη αναζήτηση και σε αυτεπάγγελτη αναζήτηση κατόπιν συναίνεσης του ενδιαφερόμενου.

8. Ώρες εισόδου πολιτών στις υπηρεσίες

Η είσοδος του κοινού στις δημόσιες υπηρεσίες, τους ΟΤΑ α’ και β’ βαθμού και τα λοιπά ΝΠΔΔ, για τις οποίες δεν ίσχυε περιορισμένο ωράριο εισόδου του κοινού (12.00-14.30), γίνεται κάθε εργάσιμη ημέρα 09.00-15.00. Διατηρούνται σε ισχύ οι ειδικές ρυθμίσεις για τις ώρες εισόδου κοινού στους φορείς και τις υπηρεσίες του Δημοσίου.

Η είσοδος του κοινού στα γραφεία πρωτοκόλλου και στα γραφεία υποδοχής πολιτών επιτρέπεται 07.30-15.30. Η ρύθμιση αυτή δεν ισχύει για τα γραφεία των υπουργών, υφυπουργών, προέδρων Διοικητικών Συμβουλίων, διοικητών και υποδιοικητών ΝΠΔΔ.

Επισημαίνεται ότι δεν είναι επιτρεπτό υπηρεσίες και φορείς του Δημοσίου να τροποποιούν το ωράριο υποδοχής των πολιτών αιφνιδίως, ανατρέποντας πρακτικές που ακολουθούνται επί μακρόν.

9. Μέτρα εξυπηρέτησης των ΑμεΑ

Με δεδομένη τη συνταγματική επιταγή και τη γενική αρχή ότι η Δημόσια Διοίκηση οφείλει να εξασφαλίζει σε όλους τους πολίτες ίδιες δυνατότητες άσκησης των δικαιωμάτων τους, η έλλειψη της προσβασιμότητας σε υποδομές, υπηρεσίες και αγαθά συνιστά παραβίαση των θεμελιωδών δικαιωμάτων των ΑμεΑ.

Για την αντιμετώπιση του ζητήματος της περιορισμένης προσβασιμότητας ορισμένων κτιρίων που στεγάζουν δημόσιες υπηρεσίες, προβλέπεται ότι τα ΚΕΠ στεγάζονται σε χώρους προσβάσιμους στα άτομα με αναπηρία, ενώ ήδη εφαρμόζεται το πρόγραμμα «Προσβασιμότητα στους Δήμους».

Με γνώμονα τις ιδιαίτερες ανάγκες των ΑμεΑ και με σκοπό την καλύτερη ενημέρωσή τους, καθώς και την ταχύτερη και απρόσκοπτη εξυπηρέτησή τους από όλες τις δημόσιες υπηρεσίες, έχει εκδοθεί σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή ο «Οδηγός του Πολίτη με αναπηρία». Επίσης, το υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης, σε συνεργασία με την Κοινωνία της Πληροφορίας, στο πλαίσιο του έργου «Πρόσβαση Ατόμων με Αναπηρία στις Υπηρεσίες Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης», δημιούργησε την πρώτη εξειδικευμένη διαδικτυακή πύλη για τους πολίτες με αναπηρία.

10. Ρυθμίσεις και ελεγκτικά σώματα για τα δικαιώματα των πολιτών

Η Διοίκηση, όταν εκδίδει οποιαδήποτε ατομική διοικητική πράξη, οφείλει να πληροφορεί τον ενδιαφερόμενο, με την εν λόγω πράξη, και για την τυχόν δυνατότητα άσκησης, κατ’ αυτής, ειδικής διοικητικής ή ενδικοφανούς προσφυγής και να κάνει μνεία του αρμόδιου για την εξέτασή της οργάνου, της προθεσμίας, καθώς και των συνεπειών παράλειψης της άσκησής της.

Ο πολίτης μπορεί να απευθύνεται επιπροσθέτως, πέραν της δυνατότητας που έχει να προσφεύγει στα δικαστήρια για την υποβολή των καταγγελιών του, στην ανεξάρτητη αρχή του Συνηγόρου του Πολίτη, στο Γενικό Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης και στο Σώμα Επιθεωρητών – Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης.

11. Συμμόρφωση της Διοίκησης στις δικαστικές αποφάσεις

Επισημαίνεται η υποχρέωση της Διοίκησης για συμμόρφωση προς τις δικαστικές αποφάσεις, καθώς συνιστά ουσιώδες στοιχείο της αρχής του κράτους δικαίου και αποτελεί συνταγματική επιταγή κατά τις διατάξεις της παρ. 5 του άρθρου 95 του Συντάγματος.

12. Καταγγελίες και προτάσεις πολιτών

Ο πολίτης έχει τη δυνατότητα να καταγγείλει περιστατικά ανάρμοστης συμπεριφοράς, αδικαιολόγητης μη εξυπηρέτησής του, μη έγκαιρης διεκπεραίωσης των υποθέσεών του, άρνησης συνεργασίας με τα ΚΕΠ των υπαλλήλων του Δημοσίου των ΝΠΔΔ κ.λπ., απευθυνόμενος στο ΚΕΠ της επιλογής του και συμπληρώνοντας ειδικό έντυπο αίτησης-καταγγελίας.

Σημειώνεται, τέλος, ότι ο πολίτης μπορεί να επικοινωνήσει με τη Διεύθυνση Σχέσεων Κράτους – Πολίτη στο υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης, προκειμένου, στην περίπτωση που εκτιμά ότι η υπηρεσία με την οποία συναλλάσσεται δεν λειτουργεί σύμφωνα με την αποστολή της και το γενικό συμφέρον, να υποβάλει αίτηση ή διαμαρτυρία, να διατυπώσει προτάσεις για την καλύτερη λειτουργία της Δημόσιας Διοίκησης κ.λπ.

Επιπροσθέτως, ο πολίτης μπορεί να επικοινωνήσει με τη Διεύθυνση Απλούστευσης Διαδικασιών και Παραγωγικότητας του υπουργείου, προκειμένου να υποβάλει προτάσεις σχετικά με την απλούστευση διαδικασιών και να κάνει παρατηρήσεις σχετικά με το ωράριο εισόδου κοινού στις δημόσιες υπηρεσίες και με ζητήματα προσβασιμότητας ατόμων με αναπηρίες.