Αερομαχίες στο Αιγαίο

Σχεδόν καθημερινά, ακούμε για τουρκικά αεροσκάφη που παραβιάζουν τον εθνικό μας εναέριο χώρο και ότι στη συνέχεια αναχαιτίζονται από ελληνικά μαχητικά αεροσκάφη. Όμως, κάποιες φορές, αυτό το κλασικό πλέον σενάριο δεν έχει πάντα αίσια κατάληξη για τα μαχητικά αεροσκάφη της γείτονος.

Οι εμπλοκές μεταξύ των μαχητικών αεροσκαφών των δυο χωρών, που τις περισσότερες φορές εξελίσσονται σε σκληρές αερομαχίες, κάποιες φορές τελειώνουν με την πτώση κάποιου μαχητικού. Το αποτέλεσμα είναι να γίνεται ένας αγώνας δρόμου στον τομέα της έρευνας και της διάσωσης, αλλά και στο διπλωματικό επίπεδο όσον αφορά τις εντυπώσεις που δημιουργούνται.

Η καθημερινή μάχη στους ουρανούς του Αιγαίου έχει γίνει πλέον ρουτίνα για όλους όσους την παρακολουθούνε μέσω των ΜΜΕ, τα οποία ενημερώνουν με απλούς αριθμούς, πόσες παραβιάσεις και πόσες εμπλοκές μεταξύ τουρκικών και ελληνικών αεροσκαφών γίνονται καθημερινά. Όμως, η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική και πολλές φορές οι πολεμικές αεροπορίες των δύο χωρών πλήρωσαν βαρύ φόρο αίματος σε αυτόν τον αγώνα αμφισβήτησης κυριαρχικών δικαιωμάτων από τη μια και υπεράσπισης του εθνικού εναερίου χώρου από την άλλη.

Η ιστορία των παραβιάσεων του FIR Αθηνών από τουρκικά αεροσκάφη ξεκινάει από πολύ παλιά και, δυστυχώς, η ελληνική πλευρά δεν φρόντισε από την πρώτη στιγμή να βάλει φρένο σε αυτήν τη δραστηριότητα. Τα αρχικά δειλά βήματα των Τούρκων δεν αντιμετωπίστηκαν δυναμικά, όταν η πολεμική μας αεροπορία διέθετε και σύγχρονα μαχητικά αεροσκάφη, αλλά και ποιοτική υπεροχή σε σχέση με το επίπεδο των τούρκων χειριστών.

Οι πρώτες αναχαιτίσεις κατέδειξαν την ανωτερότητα της πολεμικής αεροπορίας με πανηγυρικό τρόπο με τα δεκάδες παθήματα των τούρκων πιλότων, που είτε επέστρεφαν άρον άρον πίσω στην Τουρκία από διάφορα «μηχανικά» προβλήματα είτε εγκατέλειπαν τα αεροσκάφη τους πριν φτάσουν στις βάσεις τους, αφού τις περισσότερες φορές, υπό την πίεση των ελλήνων χειριστών, χανόταν στο Αιγαίο, με αποτέλεσμα να εξαντλείται το καύσιμό τους. Συγκεκριμένα, τη δεκαετία του 1980, δύο ελληνικά F-4E της 337 ΜΠΚ ανάγκασαν τον τούρκο πιλότο ενός F-104G να εγκαταλείψει το αεροσκάφος του, νοτίως της Ρόδου, λόγω έλλειψης καυσίμου υστέρα από μια «περιήγηση» του τουρκικού αεροσκάφους στο Αιγαίο.

Ενώ στην πρώτη νυχτερινή αναχαίτιση, όταν ένα ελληνικό Mirage F1 φώτισε με τον πλευρικό του προβολέα ένα τουρκικό F-4E, οδήγησε τον τούρκο πιλότο στο να νομίζει ότι συνάντησε UFΟ, φωνάζοντάς το από τον ασύρματο, καταδεικνύοντας έτσι την ποιότητα των τούρκων πιλότων. Επίσης, η εμφάνιση ελληνικών Mirage-2000 σε ρόλο αναχαίτισης, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, έκανε τους τούρκους πιλότους να φωνάζουν έντρομοι στους ασυρμάτους τους «Mirage… Mirage» όταν τα συναντούσαν!

Ακολουθεί μια καταγραφή των κυριότερων αεροπορικών ατυχημάτων-καταρρίψεων που έχουν συμβεί στο Αιγαίο και έχουν γίνει γνωστά στο ευρύ κοινό τα τελευταία τριανταπέντε χρόνια.

Η πρώτη Αερομαχία

Το πρωί της 20ής Ιουλίου του 1974 βρήκε την Κύπρο να δέχεται την επίθεση του Αττίλα με τα γνωστά σε όλους μας αποτελέσματα. Στην ελληνική επικράτεια, οι ένοπλες δυνάμεις άρχισαν με σπασμωδικές ενέργειες να κινητοποιούνται. Η πολεμική αεροπορία τέθηκε σε συναγερμό και έθεσε όλα τα αεροσκάφη της σε ετοιμότητα των 5 και των 2 λεπτών. Οι Τούρκοι από την πρώτη κιόλας μέρα άρχισαν να προβαίνουν σε παραβιάσεις στο Αιγαίο με αεροσκάφη F-5 και F-102, με αποτέλεσμα να διεξαχθούν και οι πρώτες εμπλοκές μεταξύ ελληνικών και τουρκικών αεροσκαφών. Στις 22 Ιουλίου του 1974 και ενώ οι μαζικές παραβιάσεις από τουρκικά αεροσκάφη συνεχίζονταν, δύο ελληνικά F-5A της 337 ΜΑΗ έλαβαν την εντολή για scramble με σκοπό να αναχαιτίσουν δυο «άγνωστα» ίχνη.

Τα F-5 στα οποία επέβαιναν οι υποσμηναγός Ιωάννης Δινόπουλος και ανθυποσμηναγός Θωμάς Σκαμπαρδώνης απογειώθηκαν από την 111 ΠΜ στη Νέα Αγχίαλο και περί ώρα 1.30 μ.μ. στην περιοχή του Αγίου Ευστρατίου εντόπισαν ένα ζεύγος τουρκικών F-102. Τα τουρκικά αεροσκάφη κατάφεραν μετά από συνεχείς περιστροφές να βρεθούν πίσω από το αεροσκάφος του ανθυποσμηναγού Σκαμπαρδώνη και μάλιστα να εκτοξεύσουν και έναν πύραυλο AIM-4 Falcon εναντίον του, χωρίς ευτυχώς να βρει τον στόχο του.

Παρακολουθώντας όλη την εμπλοκή από μεγαλύτερο ύψος, ο υποσμηναγός Δινόπουλος εκτόξευσε δύο ΑΙΜ9Β εναντίον των δυο τουρκικών αεροσκαφών με αποτέλεσμα να καταρρίψει το ένα τουρκικό F-102. Το δεύτερο F-102 πανικόβλητο προσπάθησε να επιστρέψει στη βάση του, πλην όμως λόγω εξάντλησης των καυσίμων του καταστράφηκε την προσπάθειά του να προσγειωθεί με αποτέλεσμα τον θανάσιμο τραυματισμό του τούρκου χειριστή. Το περιστατικό απέδειξε την υπεροχή και τον επαγγελματισμό των ελλήνων χειριστών. Παρά την αρχική ψυχρολουσία που υπέστησαν οι Τούρκοι, συνέχισαν να παραβιάζουν τον εναέριό μας χώρο…

Η πρώτη απώλεια, 18 Ιουνίου 1992

Η συγκεκριμένη ημέρα έμελλε να είναι μια από τις πιο μαύρες στην ιστορία της ΠΑ, αφού εκείνη την ημέρα χάθηκε ένας από τους ηρωικούς πιλότους της αεροπορίας μας. Εκείνο το πρωί, δυο ελληνικά Mirage F1CG της 342 ΜΠΚ απογειώνονται από την 135 ΣΜ στη Σκύρο για να αναχαιτίσουν τον σχηματισμό τουρκικών F-16. Πίσω από πιλοτήριο του ενός Μirage F1CG βρίσκεται ο υποσμηναγός Νικόλαος Σιαλμάς. Οι δυο σχηματισμοί, ύστερα από την αναγνώριση που γίνεται από τα ελληνικά αεροσκάφη, εμπλέκονται σε κλειστή αερομαχία στην περιοχή του Άγιου Ευστρατίου δυτικά της Λήμνου.

Οι τούρκοι πιλότοι, αποκαλούμενοι και ως «μπούφοι» από τους από τους πιλότους μας, εκμεταλλευόμενοι την ανωτερότητα των επιδόσεων που προσφέρει ένα αεροσκάφος 3ης γενιάς, όπως το F-16 σε σχέση με ένα αεροσκάφος 2ης γενιάς, όπως το Mirage F1 κατάφερε ένας απ’ αυτούς να βρεθεί στην ώρα 6 του ελληνικού αεροσκάφους. Ο υποσμηναγός Σιαλμάς αρνούμενος να δεχτεί έναν «μπούφο» στην ουρά του, εκτελεί βύθιση με σκοπό να αποφύγει τον διώκτη του. Όμως, το χαμηλό υψος στο οποίο βρισκόταν το Mirage F1 δεν του δίνει πολλά περιθώρια έγκαιρης απαγκίστρωσης, με αποτέλεσμα συγκρουστεί στη θάλασσα.

Ο τούρκος διώκτης του (Ilhan Filiz), που τον ακολουθεί σε αυτήν τη βύθιση, καταφέρνει τη τελευταία στιγμή και επαναφέρει το αεροσκάφος του και γλιτώνει τη σύγκρουση με τη θάλασσα. Οι Τούρκοι αποχωρούν από την περιοχή, όμως ένας εέλληνας πιλότος χάνεται στα νερά του Αιγαίου υπερασπιζόμενος την πατρίδα του από τους εισβολείς. Προς τιμήν του κατασκευάστηκε στον Άγιο Ευστράτιο μνημείο, με το έμβλημα της 342 ΜΠΚ που υπηρετούσε. Επίσης, εκείνη άκρη ονομάστηκε Ακρωτήριο Νικόλαος Σιαλμάς. Το ελάχιστο που θα μπορούσε να κάνει η πολιτεία για να τιμήσει έναν πιλότο που έδωσε την ίδια του τη ζωή για την προάσπιση των δικαιωμάτων της χώρας μας.

Ρόδος, 8 Φεβρουαρίου 1995

Η συγκεκριμένη μέρα θα μείνει χαραγμένη στη μνήμη των χειριστών που υπηρετούσαν τότε στη 342 ΜΠΚ. Ήταν μια συνηθισμένη μέρα με σχηματισμό -αποτελούμενο από τέσσερα τουρκικά F-16- να παραβιάζει το FIR Αθηνών νοτίως της Ρόδου. Δύο ελληνικά Mirage F1CG παίρνουν την εντολή να απογειωθούν από την 126 ΣΜ στο Ηράκλειο της Κρήτης για να αναγνωρίσουν τα «άγνωστα» ίχνη. Οι δυο σχηματισμοί εμπλέκονται έξι μίλια δυτικά της Καρπάθου και παρότι οι δυνατότητες τον σύγχρονων F-16 ήταν ανώτερες των ελληνικών αεροσκαφών, οι έλληνες χειριστές εφαρμόζοντας τις κατάλληλες τακτικές, καταφέρνουν να απομονώσουν ένα τουρκικό όταν το Mirage F-16C.

Ο Τούρκος χειριστής, προσπαθώντας να ξεφύγει από τους διώκτες του, εκτελεί βύθιση με μεγάλο βαθμό καθόδου κάτι το οποίο είχε ως αποτέλεσμα να βάλει το αεροσκάφος του σε πορεία σύγκρουσης με τη θάλασσα χωρίς να μπορεί να το επαναφέρει. Ο Τούρκος χειριστής υποσμηναγός Mustafa Yildirim καταφέρνει να εκτιναχθεί με επιτυχία από το αεροσκάφος του, ενώ το τουρκικό F-16C συντρίβεται δεκαέξι μιλια νοτίως της Ρόδου. Αμέσως απογειώνεται ένα ελικόπτερο έρευνας και διάσωσης ΑΒ-205 από τη Ρόδο και, αφού καταφέρνει να περισυλλέξει με επιτυχία τον Τούρκο χειριστή, στη συνέχεια τον μεταφέρει στο νοσοκομείο της Ρόδου για να του παρασχεθούν οι πρώτες βοήθειες.

Ο τούρκος υποσμηναγός δέχεται και την επίσκεψη του προξένου στο νοσοκομείο, ενώ η τουρκική πλευρά δήλωσε ότι το ατύχημα οφείλεται σε «μηχανική βλάβη» του συστήματος τροφοδοσίας καυσίμου… Μετά τη νοσηλεία του, ο Τούρκος πιλότος μεταφέρθηκε με ελληνικό C-130 πίσω στην Τουρκία.

Λέσβος, 27 Δεκεμβρίου 1995

Τον Δεκέμβριο του 1995, σειρά να γευτούν τι σημαίνει ελληνική αναχαίτιση είχαν οι χειριστές Phantom της τουρκικής Μοίρας 112 Filo. Συγκεκριμένα, δυο τουρκικά F-4E μετά τις 2 μ.μ. παραβίασαν τον εθνικό εναέριο χώρο της Χίου και συνέχισαν την πορεία τους βόρεια προς τη Λέσβο. Δυο ελληνικά F-16C επιφυλακής, που ανήκαν στη 330 ΜΔ, απογειώνονται από τη 130 ΣΜ της Λήμνου για να αναχαιτίσουν το ζεύγος των Τούρκων.

Ο ελληνικός σχηματισμός εντόπισε τους δυο εισβολείς δυτικά της Λέσβου και γρήγορα η αναγνώριση εξελίχθηκε σε σκληρή αερομαχία. Η ανωτερότητα των ελληνικών F-16 και των Ελλήνων χειριστών αναγκάζει τον Τούρκο πιλότο Altug Karaburun να εκτελέσει έναν ακραίο ελιγμό, με αποτέλεσμα το τουρκικό F-4E με σειριακό αριθμό 67-301 να καρφωθεί στη θαλάσσια περιοχή της Λέσβου και να παρασύρει στον θάνατο τον χειριστή του. Ο συγκυβερνήτης Ogur Kilar καταφέρνει να εκτιναχθεί με επιτυχία και διασώζεται από ένα ελληνικό ελικόπτερο ΑΒ-205, το οποίο τον μεταφέρει στο νοσοκομείο της Λέσβου. Η συνέχεια είναι γνωστή, αφού του δοθεί ένας κλάδος ελαίας, μεταφέρεται πίσω στην Τουρκία.

Χίος, 8 Οκτωβρίου 1996

Εκείνη τη μέρα ένα πακέτο τουρκικών αεροσκαφών, αποτελούμενο από δυο F-16C/D και τέσσερα F-4E, παραβίασε το FIR Αθηνών και κατευθύνθηκε προς τη Σκύρο. Η ελληνική αντίδραση ήταν άμεση. Δυο ελληνικά Mirage 2000 της 331 ΜΠΚ απογειώνονται από την 135 ΣΜ της Σκύρου για να αντιμετωπίσουν άλλη μια «εκπαιδευτική» πτήση των γειτόνων. Σε λίγη ώρα τα δυο ελληνικά Mirage-2000 και τα δυο τουρκικά F-16 ξεκινούν μια αερομαχία με τους ισχυρογνώμονες Τούρκους χειριστές να μην αποχωρούν από τον εναέριο μας χώρο. Οι τούρκοι πιλότοι, αδιαφορώντας για τους κανόνες ασφαλείας, προσπαθούν να εγκλωβίσουν τα ελληνικά μαχητικά χωρίς επιτυχία. Τότε στο τουρκικό διθέσιο F-16D σημειώνεται μια έκρηξη…

Ο χειριστής Osman Cicekli προλαβαίνει να εκτιναχθεί από το F-16 ενώ ο Τούρκος πιλότος Nail Erdogan χάνεται μαζί με το αεροσκάφος του… Αιτία της έκρηξης ήταν ένας ελληνικός πύραυλος Magic-2 που εκτοξεύτηκε από το ένα Mirage-2000 με σκοπό να τερματίσει τις επικίνδυνες ενέργειες του Τούρκου πιλότου. Τα ελληνικά ΑΒ-205 για ακόμα μια φορά ανέλαβαν τον ρόλο της διάσωσης του Τούρκου χειριστή. Το δεύτερο F-16C, μη θέλοντας να έχει την κατάληξη του συναδέλφου του, διέφυγε προς τα τουρκικά παράλια. Ο πιλότος Osman Cicekli νοσηλεύτηκε στο νοσοκομείο της Χίου και επέστρεψε στην Τουρκία.

Στα παραλειπόμενα αυτής της κατάρριψης είναι και η ταυτότητα του πιλότου που διασώθηκε, αφού διέρρευσε η φήμη ότι δεν ήταν τούρκος αλλά ισραηλινός πιλότος που συμμετείχε στα πλαίσια της τουρκικής δραστηριότητας στο Αιγαίο. Στο ελληνικό αεροσκάφος με σειριακό αριθμό 236 βάφτηκε ένα Kill-mark με την επιγραφή «mehmetcik-busters», δυστυχώς όμως όχι για πολύ καιρό, αφού γρήγορα ξεβάφτηκε… Μετά από χρόνια, η ελληνική πλευρά παραδέχτηκε αυτήν τη κατάρριψη, όμως την απέδωσε σε λάθος του Έλληνα χειριστή…

Κάρπαθος, 23 Μαΐου 2006

Το πιο πρόσφατο αεροπορικό επεισόδιο μεταξύ των δυο Αεροποριών της Ελλάδας και της Τουρκίας, αφορά τη σύγκρουση δυο μαχητικών αεροσκαφών F-16C, εικοσιένα μίλια ΝΑ της Καρπάθου, που είχε ως αποτέλεσμα τον τραγικό χαμό του Σμηναγού Κωνσταντίνου Ηλιάκη. Συγκεκριμένα, εκείνη την ημέρα ένας σχηματισμός τουρκικών αεροσκαφών, αποτελούμενος από ένα φωτο-αναγνωριστικό RF-4E και δυο F-16C της 192 Filo που παρείχαν συνοδεία (Escort) στο RF-4E, παραβίασε το FIR Αθηνών, κατευθυνόμενος στην Κρήτη με σκοπό να εντοπίσει και να φωτογραφίσει τις θέσεις των πυραύλων S-300. Δυο ελληνικά F-16C της 343 Μοίρας απογειώθηκαν από την 115 ΠΜ στη Σούδα για να αναγνωρίσουν τον εχθρικό σχηματισμό. Νοτιοανατολικά της Καρπάθου εντοπίστηκε ο σχηματισμός και ο Σμηναγός Ηλιάκης κατευθύνθηκε προς το τουρκικό RF-4E για να αναγνωρίσει το ατρακτίδιο που έφερε το τουρκικό αεροσκάφος, αλλά και να καταγράψει και τον σειριακό αριθμό του RF-4E.

Ο τούρκος χειριστής (Hali Ibraim Osdebir) του F-16 που συνόδευε το RF-4E στην προσπάθειά του να εμποδίσει την αναγνώριση από το ελληνικό F-16C του σμηναγού Ηλιάκη εκτέλεσε επικίνδυνους ελιγμούς με αποτέλεσμα να χτυπήσει την καλύπτρα του ελληνικού αεροσκάφους και να βρει τον θάνατο ο Έλληνας χειριστής. Ο τούρκος χειριστής πρόλαβε να εκτιναχθεί και να περισυλλεγεί από ξένο εμπορικό πλοίο και στη συνέχεια παρελήφθη από τουρκικό ελικόπτερο. Ένας ακόμα ηρωικός πιλότος της ΠΑ έπεσε υπερασπιζόμενος την ελληνική κυριαρχία που τόσο έντονα αμφισβητείται τα τελευταία χρόνια.

Αυτός ο ιδιότυπος αεροπορικός πόλεμος στο Αιγαίο συνεχίζεται μέχρι σήμερα και γίνεται όλο και πιο σκληρός, με τους τούρκους πιλότους να γίνονται όλο και πιο επιθετικοί. Το ποσοστό έμπειρων Τούρκων χειριστών όλο και αυξάνεται, ενώ η ύπαρξη ιπτάμενων τάνκερ τούς βοηθά να παραμένουν όλο και περισσότερο χρόνο πάνω από το Αιγαίο. Απέναντί τους όμως βρίσκουν πάντα τους ηρωικούς πιλότους της ΠΑ. Οι ελληνες χειριστές, με το υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης που λαμβάνουν και έχοντας το δίκιο με το μέρος τους, αφού μάχονται εντός έδρας, κρατούν τις εναέριες Θερμοπύλες απόρθητες από τους επίδοξους εισβολείς…

Ο κίνδυνος όμως ενός καινούργιου αεροπορικού ατυχήματος παραμένει ανοιχτός και για τις δυο πλευρές του Αιγαίου. Δυστυχώς, οι ελληνικές πολιτικές ηγεσίες των τελευταίων χρόνων, δεν εκμεταλλεύονται αυτή την υπεροχή της αεροπορίας μας, δείχνοντας συνεχώς δείγματα υποχώρησης.Η τουρκική αεροπορία με τις συνεχείς παραβιάσεις του εθνικού μας εναερίου χώρου έχει διπλό όφελος: αφενός αμφισβητεί τα κυριαρχικά μας δικαιώματα, και αφετέρου παρέχει δωρεάν εκπαίδευση στους πιλότους της με τις συνεχείς εμπλοκές με τα ελληνικά αεροσκάφη. Ας ελπίσουμε ότι ο άδικος χαμός του σμηναγού Ηλιάκη θα είναι και ο τελευταίος σε αυτό τον ακήρυκτο αεροπορικό πόλεμο, ώστε να μη χρειαστεί ξανά να θρηνήσουμε άλλη απώλεια έλληνα αεροπόρου.

Πηγή: defencenet.gr