Αν αποτελούσε ερώτηση σταυρόλεξου, θα ήταν για δυνατούς λύτες. Υπήρχε στις αρχές του 20ου αιώνα μεγάλος και αξιόλογος ζωολογικός κήπος στην Αθήνα; Η απάντηση είναι θετική. Στην αρχή του προηγούμενου αιώνα, οι Αθηναίοι είχαν την τύχη να έχουν έναν ζωολογικό κήπο στο Παλαιό Φάληρο με μοναδικά για την εποχή ζώα από όλο τον κόσμο.
Εμπνευστής της δημιουργίας και της λειτουργίας του ήταν ο Νικόλαος Γερμανός, διαπρεπής ζωολόγος, υφηγητής του πανεπιστημίου Αθηνών και ιδρυτής της Δ.Ε.Θ. Από το 1899 είχε προβεί στις απαραίτητες ενέργειες και μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα πήρε το «πράσινο φως» και ξεκίνησε το μεγάλο του εγχείρημα: τη δημιουργία ενός μεγάλου ζωολογικού πάρκου.
Η τότε κυβέρνηση παραχώρησε έκταση 50 στρεμμάτων κοντά στην ακτή Ξηροτάγαρου, που αποτέλεσε τον πρώτο πυρήνα του ζωολογικού κήπου. Η διαμόρφωση του χώρου ήταν εξαιρετικά δύσκολη και επίπονη, γιατί η περιοχή ήταν βαλτώδης, είχε λίγο χώμα και πολύ αλάτι, ενώ δεν υπήρχε νερό και ούτε ίχνος δέντρου. Έπρεπε -λοιπόν- ο χώρος να διαμορφωθεί, να ανακαινισθεί, να γίνουν όλες οι απαραίτητες επιχωματώσεις και γεωτρήσεις για να βρεθεί νερό. Παράλληλα, έπρεπε να γίνουν όλες οι απαραίτητες ενέργειες περίφραξης και δενδροφύτευσης για να πληροί σειρά προδιαγραφών. Ακόμη, έπρεπε να αντιμετωπισθεί η αδιαφορία και η μεμψιμοιρία του κόσμου που νόμιζε ότι ήταν μια άχρηστη επένδυση πολυτέλειας, ενώ παράλληλα έπρεπε να καταπολεμηθούν όλες οι αντιδράσεις για καθετί το νέο και προοδευτικό.
Παρ’ όλες τις δυσκολίες και τις αντιξοότητες, ο αθηναϊκός λαός γρήγορα τίμησε και αγάπησε το ζωολογικό κήπο. Απόδειξη: η αθρόα προσέλευση επισκεπτών κάθε σαββατοκύριακο, παρόλη την ανυπαρξία μέσων συγκοινωνίας και μεταφοράς. Χαρακτηριστική ήταν η προσέλευση του κόσμου, όπου τα Χριστούγεννα του 1904, σε δύο μόλις ημέρες προσήλθαν 6.000 επισκέπτες.
«Δεν ξέρω άλλον τέτοιου μεγέθους ιδιώτη που έχει κάνει ανάλογα έργα. Ο Ν Γερμανός έκανε ένα μεγάλο ζωολογικό κήπο στην Αθήνα και σκέφτομαι πως αν υπήρχαν πολλοί άνθρωποι σαν τον Γερμανό στην Ελλάδα, τότε σίγουρα η χώρα μας θα ήταν διαφορετική. Κινούσε γη και ουρανό για να πετύχει ευγενείς σκοπούς», τονίζει στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο εγγονός του Νικολάου Γερμανού, Γιώργος Χριστίδης, και συνεχίζει: “Ο Γερμανός ξεκίνησε από το μηδέν από το χωριό Βάβδο της Μακεδονίας. Τελείωσε τη Σχολή της Χάλκης, πήγε στην Αθήνα και σπούδασε φυσικές επιστήμες. Πήρε υποτροφία και πήγε στην Γερμανία κοντά στο μεγάλο φυσιοδίφη Χέκελ, που ανήκε στην ομάδα του Δαρβίνου. Εκεί, απέκτησε μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών. Του έδωσαν συστατική επιστολή για την Ελλάδα που έλεγε ότι αυτός ο άνθρωπος είχε πολλές γνώσεις και ικανότητες και ότι έπρεπε να τον εκμεταλλευτούν».
Ο Ν. Γερμανός, στις αρχές του 20ου αιώνα, είχε πρωτοποριακές ιδέες και ήταν ο πρώτος που μίλησε για ιχθυοκαλλιέργεια και σπογγαλιεία. Μελέτησε τις μακεδονικές λίμνες και συνέγραψε εργασίες για τα ιχθυοτροφεία και την σπογγαλιεία. «Του έδωσαν υποτροφία να πάει στην Νάπολι της Ιταλίας, όπου μελέτησε το ενυδρείο. Εκεί, γνώρισε πολλά σημαίνοντα πρόσωπα, προσπαθώντας να δημιουργήσει ένα ζωολογικό κήπο. Επισκέφθηκε τον Μαρασλή, έναν μεγάλο ευεργέτη της Ελλάδας, για να ζητήσει σχετική χρηματοδότηση. Επειδή ο τελευταίος δεν του είχε αρχικά εμπιστοσύνη, αφού δεν τον γνώριζε, αλληλογραφεί με τον Χέκελ, παίρνει τις συστάσεις που ήθελε και κατόπιν τον ξαναφωνάζει για να χρηματοδοτήσει αρχικά το έργο του. Ο Ν. Γερμανός ταξιδεύει στην Αίγυπτο για να βρει και άλλους Έλληνες χρηματοδότες. Στη συνέχεια, προσπαθεί να πείσει το κράτος να ξεκινήσει το ζωολογικό πάρκο. Συλλέγει χρήματα και ξεκινά να χτίζει το όνειρό του», αναφέρει ο κ. Χριστίδης.
Οι μεγάλες προσπάθειες του Γερμανού πέτυχαν και ο ζωολογικός κήπος ξεκίνησε να λειτουργεί το 1902. Μέσα σε τρία μόλις χρόνια. Σταδιακά ο Νικόλαος Γερμανός σχημάτισε μια αξιόλογη συλλογή από ζώα και έχτισε τα ενδιαιτήματά τους. Μέσα σε λίγα χρόνια δημιούργησε έναν υποδειγματικό ζωολογικό κήπο, όπου συνέρρεαν Αθηναίοι και Πειραιώτες. Αργότερα, εγκαινιάστηκε ειδικό δρομολόγιο του τραμ, που ξεκινούσε από το οφθαλμιατρείο και έφθανε μέχρι τον ζωολογικό κήπο. Τη σημαντικότητα του έργου εξετίμησε και ο πρίγκηπας Νικόλαος, τριτότοκος γιος του βασιλιά Γεωργίου του Α’.
Ο ζωολογικός κήπος είχε πληθώρα ζώων, μεταξύ των οποίων κυνοπιθήκους, κερκοπιθήκους, στρουθουκάμηλους, καμηλοπαρδάλεις, αγριόχοιρους, τσακάλια, αλεπούδες, ύαινες, λιοντάρια, ελέφαντες, λέαινες, λεοπαρδάλεις, ελάφια, πολλά εξωτικά πουλιά και άλλα πολλά ζώα.
«Όταν άνοιξε τις πόρτες του ο ζωολογικός κήπος, το εργατικό προσωπικό προσέφερε στον Γερμανό ένα κάδρο, όπου με ξερά λουλούδια του κήπου, αναγραφόταν το έτος ίδρυσης 1902. Το κειμήλιο αυτό σωζόταν μέχρι πρόσφατα. Αρκετοί άνθρωποι εργάζονταν καθημερινά στο ζωολογικό κήπο, φροντίζοντας για την τροφή και την καθαριότητα των ζώων», τόνισε ο κ. Χριστίδης και συνέχισε κάνοντας αναφορά στην άσχημη περίοδο του 1917, όταν κλήθηκαν να θανατώσουν τα ζώα, επειδή δεν είχαν χρήματα να τα ταΐσουν. «Την περίοδο του πολέμου δεν μπορούσε ο Μαρασλής να στείλει χρήματα. Η συντήρηση του κήπου είχε μεγάλο κόστος. Το 1917 άρχισαν να πεθαίνουν αρκετά ζώα και αποφάσισαν να τα σκοτώσουν και να τα βαλσαμώσουν. Έφτασαν σε αυτό το σημείο, αφού ο ίδιος ο Γερμανός δεν κατάφερε να βρει λύση», τόνισε ο εγγονός του Γερμανού.
Σκιαγραφώντας τον παππού του ο κ. Χριστίδης επισήμανε πως «ήταν άνθρωπος που μιλούσε έξω από τα δόντια. Δεν επεδίωκε να γίνει αρεστός, έλεγε αυτά που πίστευε και μετά έφευγε. Δεν δίσταζε να πει την αλήθεια. Ήταν αεικίνητος. Ό,τι ακούσματα έχω για αυτόν είναι από τη μητέρα μου και τη γιαγιά μου. Νιώθω υπερήφανος και τρέφω μεγάλο σεβασμό για το πρόσωπό του. Δούλευε μέρα- νύκτα. Είχε πολύ ισχυρούς φίλους και ισχυρούς εχθρούς. Στην Αθήνα δεν ξέρω αν τον αποκαλούσαν τρελό. Εδώ, όμως, τον έλεγαν τρελό με την καλή έννοια. Επίσης, ήταν πολύ ετοιμόλογος. Τον καλούσε ο πρίγκιπας Νικόλαος, και όταν πήγαινε να τον δει, παρουσιαζόταν χωρίς την ανάλογη ενδυμασία, λέγοντας πως «η εντολή σας με βρήκε στο δρόμο και δεν πρόλαβα να έχω την εμφάνιση που θα επιθυμούσατε».
Ο ίδιος εξιστορεί και μια στιχομυθία μεταξύ του Ν. Γερμανού και του βασιλιά Κωνσταντίνου το 1917, την περίοδο που αποφάσισαν να σκοτώσουν όλα τα ζώα του κήπου. «Όταν τον είδε κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της εξόντωσης των ζώων, του είπε: βλέπω Γερμανέ, ότι σε λίγο θα είσαι το μόνο θηρίο που θα απομείνει εδώ μέσα».
Τέλος, ο κ. Χριστίδης εξέφρασε και το παράπονό του προς το Δήμο Αθηναίων, ο οποίος ποτέ δεν έκανε μνεία του μεγάλου ζωολογικού κήπου. «Θέλω να δω τους δημάρχους της Αθήνας και του Φαλήρου και να τους ρωτήσω, γιατί τόσα χρόνια δεν έχουν τοποθετήσει έστω και μία πινακίδα που να αναγράφει ότι σε αυτό το σημείο λειτουργούσε ζωολογικός κήπος. Δεν θέλω να πιστεύω ότι οι αρμόδιοι επιθυμούν να διαγράψουν την ιστορία. Στη Θεσσαλονίκη βρέθηκαν οι συνεχιστές της Δ.Ε.Θ., στην Αθήνα όμως δεν βρέθηκε κάποιος να συνεχίσει το έργο του Γερμανού. Μία πινακίδα, ωστόσο, που θα ενημέρωνε τους Αθηναίους για την ιστορία τους είναι απαραίτητη», συμπλήρωσε ο εγγονός του Ν. Γερμανού.
