Ημερομηνία όπου ο Ήλιος υψώνεται ακριβώς στον μέσο του ορίζοντα και βρίσκεται στο άξονα της ισημερίας, χαρίζοντας έτσι τη μεγαλύτερη ημέρα του χρόνου. Αυτό συμβαίνει δύο φορές το χρόνο γι’ αυτό το λόγο υπάρχει και ο διαχωρισμός σε θερινό και χειμερινό ηλιοστάσιο.
Η λέξη προέρχεται από το «ήλιος» και το «στέκομαι»/«στάση» επειδή κοντά στα ηλιοστάσια (λίγες ημέρες πριν ή μετά) ο Ήλιος φαίνεται να επιβραδύνει τη φαινομενική κίνησή του προς τα βόρεια ή προς τα νότια (κίνηση στην απόκλιση), μέχρι που την ημέρα του ηλιοστασίου αυτή η κίνηση μηδενίζεται και αντιστρέφεται