Θεσσαλονίκη: Σαν τη Χαλκιδική δεν έχει …ούτε στην Αρχαιολογία – Κεραμική παραγωγή από το 1050 π.Χ.

Tην γνωστή φράση «σαν τη Χαλκιδική δεν έχει» επιβεβαίωσαν σήμερα και στην Αρχαιολογία, οι συμμετέχοντες σε ημερίδα που πραγματοποιήθηκε στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης. Το φυσικό περιβάλλον, οι θάλασσες και παραλίες και οι γεύσεις, συμπληρώνονται και από τα κομμάτια της ιστορίας που «αφηγούνται» μεταξύ άλλων τα Αρχαία Στάγειρα, η πατρίδα του Αριστοτέλη, το Ιερό του Άμμωνα Δία, η Αρχαία Όλυνθος ή η Τορώνη, και αναδεικνύουν ως κορυφαίο προορισμό τη συγκεκριμένη Περιφερειακή Ενότητα της Κεντρικής Μακεδονίας.

Η ημερίδα είχε τίτλο «Η τοπική κεραμική παραγωγή στη Χαλκιδική κατά τους Ιστορικούς Χρόνους», καθώς η κεραμική παραγωγή στον βορειοελλαδικό χώρο κατά τους προϊστορικούς και ιστορικούς χρόνους αποτελεί ένα από τα επίκαιρα θέματα στη σύγχρονη αρχαιολογική συζήτηση και έρευνα.

«H σημερινή ημερίδα γίνεται στο πλαίσιο της προβολής ενός σημαντικού ψηφιακού έργου με τίτλο “Μετακινήσεις πληθυσμών και υλικός πολιτισμός: Ψηφιακή αποτύπωση της Χαλκιδικής από την Προϊστορία έως τους Ιστορικούς Χρόνους” που υλοποιείται από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και Αγίου Όρους και ολοκληρώνεται στο τέλος του έτους», δήλωσε ο προϊστάμενος της Εφορείας Γιώργος Σκιαδαρέσης.

Στη συνάντηση παρουσιάστηκαν και συντέθηκαν παλαιά και νέα ανασκαφικά δεδομένα, αναφορικά με την παραγωγή αγγείων στη χερσόνησο της Χαλκιδικής, από την Πρώιμη Εποχή Σιδήρου (1050-700 π.Χ.) έως και την Ύστερη Ελληνιστική περίοδο (150 – 31/27 π.Χ.) και επικεντρώθηκαν στην παρουσίαση των αρχιτεκτονικών καταλοίπων εργαστηρίων κεραμικής και του υλικού τους, στη μελέτη συγκεκριμένων ομάδων αγγείων τοπικής παραγωγής, καθώς και στην παρουσία αυτών σε πόλεις και οικισμούς εκτός Χαλκιδικής μέσω των εμπορικών οδών και όχι μόνο.

Στη Νικήτη ένα από τα μεγαλύτερα νεκροταφεία της Εποχής του Σιδήρου στη Β. Ελλάδα

Είναι χαρακτηριστικό ότι στον Άγιο Ιωάννη Νικήτης του Δήμου Σιθωνίας και εντός οικοπέδου όπου αναπτύσσεται μεγάλη τουριστική επένδυση, εντοπίστηκε νεκροταφείο που εκτείνεται χρονικά από την Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου μέχρι και τους Κλασικούς Χρόνους. «Ο χώρος είναι ιδιαίτερα σημαντικός, καθώς πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα νεκροταφεία της Εποχής Σιδήρου στη Βόρεια Ελλάδα, με μεγάλο αριθμό και ποικιλία ταφών και πολλά κτερίσματα», τόνισε η προϊσταμένη του Τμήματος Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και Μουσείων Ελένη Λαμπροθανάση, κατά την ανάγνωση της εισήγησης που έκανε η ίδια με τη Νομική Γάργαλη και τη Χαρίκλεια Κορομηλά.

«Έως τώρα έχουν εντοπιστεί και ερευνηθεί συνολικά 1.314 ταφές ποικίλων τύπων, που περιλαμβάνουν εγχυτρισμούς (σε πίθους ή αμφορείς), κιβωτιόσχημους τάφους, ταφικές θήκες, λακκοειδείς τάφους με ή δίχως κάλυψη και μία σαρκοφάγο», συμπλήρωσε, λέγοντας επίσης ότι συντηρήθηκε, καταγράφηκε και ψηφιοποιήθηκε μεγάλο μέρος των κτερισμάτων από το νεκροταφείο, που προέκυψαν από την ανασκαφική έρευνα των ετών 2019-2020. «Τα κτερίσματα των τάφων είναι ως επί το πλείστον απλά πήλινα σκεύη, αλλά και πιο πολυτελή αντικείμενα, όπως κοσμήματα και γυάλινα αγγεία. Μεγάλο μέρος της κεραμικής αποτελούν τα αγγεία της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου», είπε χαρακτηριστικά η κ. Λαμπροθανάση. Η συγκεκριμένη ανασκαφική έρευνα συνεχίζεται και φέτος από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και Αγίου Όρους, στη νότια περιοχή του οικοπέδου.

Εργαστήρια κεραμικής στη Φούρκα από τον 5ο αιώνα π.Χ.

Μία υδρία, ένα αγγείο μεγάλης χωρητικότητας με τρεις λαβές, εκ των οποίων η μία κάθετη στο λαιμό του σκεύους, άντεξε για αιώνες κάτω από το επίπεδο της γης κάπου στη Χαλκιδική και ήρθε το φως το 2007 σχεδόν ακέραιη.

Ήταν το πιο αναπάντεχο -από άποψη διατήρησης- από τα ευρήματα σύντομης σωστικής ανασκαφής που πραγματοποιήθηκε το 2007 στη βόρεια πλευρά του αυτοκινητοδρόμου Φούρκας – Κασσανδρείας, μέσα στα όρια του οικισμού της Σκάλας Φούρκας, με αφορμή την εκσκαφή τάφρου για την τοποθέτηση αποχετευτικού αγωγού.

«Αξιοπρόσεκτο είναι το βάρος του αγγείου που φτάνει τα 6,5 κιλά, ενώ το ύψος του υπερβαίνει μόλις τα 36 εκατοστά. Λείπει το μεγαλύτερο τμήμα της μίας οριζόντιας λαβής, ενώ στο χείλος, στη βάση και σε τρία σημεία στο σώμα υπάρχουν σπασίματα, το μεγαλύτερο εκ των οποίων είναι τριγωνικό και βρίσκεται στην κοιλιά του σκεύους», περιέγραψε η καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας του ΑΠΘ Ελένη Μανακίδου, στην εισήγηση που έκανε από κοινού με την Ηλέκτρα Αναγνωστοπούλου-Χατζηπολυχρόνη.

Στη συγκεκριμένη ανασκαφή, ήδη από την έναρξη των εργασιών και σε βάθος 1,10 μ από την επιφάνεια του δρόμου, εντοπίστηκε μεγάλη συγκέντρωση κεραμικής, η οποία εκτεινόταν σε μήκος 2,70 μέτρων, ενώ εισχωρούσε στις παρειές της και συνεχιζόταν κάτω από το οδόστρωμα. Πρόκειται για σκεύη μεσαίου μεγέθους, που εξυπηρετούσαν τις ανάγκες φύλαξης και σερβιρίσματος υγρών και στερεών αγαθών.

«Δεν υπήρχε αμφιβολία πως επρόκειτο για αποθέτη και γι’ αυτό αποφασίστηκε η σταδιακή αφαίρεση της κεραμικής σε στρώσεις, προκειμένου να αποκαλυφθεί -όσο ήταν δυνατόν- το μέγεθος και η μορφή», ανέφερε η κ. Μανακίδου, εξηγώντας ότι συνολικά αφαιρέθηκαν οκτώ στρώσεις (σε βάθος 1,78 μέτρων) και μετά η ανασκαφή διεκόπη, καθώς δεν υπήρχε δυνατότητα διεύρυνσης του πλάτους του σκάμματος και υπήρχε κίνδυνος κατάρρευσης των παρειών.

   «Οι τρεις πρώτες στρώσεις περιείχαν κυρίως μεγάλα τμήματα εμπορικών αμφορέων, που ήταν διασκορπισμένα και συσσωρευμένα σε όλη την έκταση του σκάμματος, ενώ στις επόμενες, υπήρχαν και τμήματα επιτραπέζιων αγγείων και μικρά όστρακα διαφόρων αγγείων», συμπλήρωσε η Ελένη Μανακίδου.

   Σύμφωνα με την ίδια, πρόκειται για εργαστήριο κεραμικής που λειτουργούσε στην περιοχή από τα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ. και τουλάχιστον για 25 έτη, ενώ τα αγγεία που βρέθηκαν, εντάσσονται στην κεραμική που είναι γνωστή στη βιβλιογραφία ως «Χαλκιδικιώτικη».

   Στη Χαλκιδική με …ψηφιακό ξεναγό

   Ένας ψηφιακός ξεναγός θα «ταξιδεύει» τον επισκέπτη στην Καλλικράτεια, την Ποτίδαια, την Άθυτο, την Ιερισσό και άλλες σημαντικές πόλεις – αποικίες της Χαλκιδικής, όπου θα ακούει την ιστορία τους και θα παίρνει πληροφορίες για τις αρχαιότητες τους. «Παρά το γεγονός ότι έχουν γίνει πολλές ανασκαφές, τα αρχαιολογικά αντικείμενα, τα κατάλοιπα, δεν φαίνονται γιατί κυριαρχεί ο σύγχρονος πολεοδομικός ιστός», τόνισε ο Γιώργος Σκιαδαρέσης που εξήγησε ότι η συγκεκριμένη εφαρμογή είναι έτοιμη, σύντομα θα είναι διαθέσιμη για κινητά τηλέφωνα και εντάσσεται στο δεύτερο, το καθαρά ψηφιακό υποέργο του έργου «Μετακινήσεις πληθυσμών και υλικός πολιτισμός: Ψηφιακή αποτύπωση της Χαλκιδικής από την Προϊστορία έως τους ιστορικούς χρόνους».

   Eιδικά για τον αρχαιολογικό χώρο της Ολύνθου, το έργο περιλαμβάνει ένα ψηφιακό κέντρο ενημέρωσης (info kiosk), το οποίο θα παρουσιάζει όλη την ιστορία της Ολύνθου με πολύ πρωτότυπο και πρωτοποριακό τρόπο, και θα είναι έτοιμο τον προσεχή Νοέμβρη.

   Ταυτόχρονα δημιουργείται και η ιστοσελίδα της Εφορείας Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και Αγίου Όρους, με τεράστια πληροφορία όσον αφορά τα μνημεία και τους αρχαιολογικούς χώρους της περιοχής, με πρωτότυπο υλικό, πρωτότυπα κείμενα και πληροφορίες για την εξυπηρέτηση του πολίτη.