Σε πολλές «παγίδες ανεργίας» είναι εγκλωβισμένοι οι νέοι στην Ελλάδα, οι οποίοι, πέραν της κρίσης και της ύφεσης, έρχονται αντιμέτωποι με τα προβλήματα της αγοράς εργασίας και, κυρίως, με την ανεπάρκεια του εκπαιδευτικού συστήματος.

Το συμπέρασμα αυτό προκύπτει, όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα της εφημερίδας «Καθημερινή», από αξιολογήσεις της ελληνικής αγοράς εργασίας από διεθνείς οργανισμούς, ακαδημαϊκούς και ανώτατα στελέχη επιχειρήσεων. Δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο το γεγονός ότι πάνω από το 15% των ανέργων δεν… αναζητεί εργασία.

Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΑΕΔ, από τους 932.556 εγγεγραμμένους ανέργους τον Απρίλιο του 2012, υπήρχαν 154.157 άνεργοι οι οποίοι δεν αναζητούσαν εργασία. Το Διεθνές Γραφείο Εργασίας (ILO) επισημαίνει ότι αυτό δεν αποτελεί μόνο ελληνικό φαινόμενο. Δυστυχώς, ο σύγχρονος ιός της «ανεργίας» που μαστίζει τη νέα γενιά έχει εξαπλωθεί διεθνώς. Το Διεθνές Γραφείο Εργασίας (ILO) μιλάει για μία ολόκληρη «γενιά χαμένη», καθώς θα παραμείνει εκτός εργασίας για περίπου 10 χρόνια. Και το πιο απογοητευτικό: σήμερα αρκετοί νέοι δεν αναζητούν εργασία, διότι νιώθουν απογοητευμένοι και πιστεύουν ότι δεν θα βρουν.

Όμως, στην Ελλάδα τα πράγματα είναι κάπως διαφορετικά. Από τους περίπου 154.000 άνεργους που δεν αναζητούν εργασία, η πλειονότητα (περίπου 118.000) είναι άνεργοι λιγότερο από 12 μήνες. Επομένως, είναι δύσκολο να ισχυριστεί κάποιος ότι ένας άνεργος για λιγότερο από 12 μήνες που αναζητεί εργασία απογοητεύεται και σταματά την προσπάθεια, όταν υπάρχουν 323.510 άνεργοι που αναζητούν εργασία για περισσότερο από 12 μήνες. Επίσης, υπάρχουν ακόμη 455.000 άνεργοι για λιγότερο από 12 μήνες που ψάχνουν να βρουν δουλειά.

Εδώ έρχεται η ερμηνεία των ειδικών, οι οποίοι αποκαλούν το φαινόμενο αυτό «παγίδα ανεργίας». Με απλά λόγια, στην ελληνική αγορά εργασίας υπάρχουν κάποιες στρεβλώσεις, οι οποίες σε κάποιες περιπτώσεις τα κίνητρα να παραμείνεις άνεργος είναι περισσότερα από ό,τι να εργάζεσαι. Ας δούμε μερικά παραδείγματα:

1. Τα υψηλά επιδόματα ανεργίας, σε σχέση με τους μισθούς. Αν, για παράδειγμα, το μέσο επίδομα ανεργίας είναι 530 ευρώ τον μήνα για ένα χρόνο, η απορροφητικότητα στην αγορά εργασίας εντοπίζεται κυρίως σε part-time με 600 ευρώ τον μήνα, τότε υπάρχει κίνδυνος να επιλέξει κάποιος να παραμείνει άνεργος.

2. Το οικογενειακό περιβάλλον ευνοεί την αποχή ενός μέλους της οικογένειας από την εργασία.

3. Η αναβολή στην αναζήτηση εργασίας και η προτίμηση της παράτασης των σπουδών για την απόκτηση επιπλέον τίτλων και προσόντων μπορούν επίσης να αποτελέσουν «παγίδα» ανεργίας, ειδικά σε χώρες όπου το εκπαιδευτικό σύστημα δεν είναι προσαρμοσμένο στις ανάγκες της αγοράς εργασίας. Οι πολυετείς σπουδές, χωρίς ενδιάμεση ή ταυτόχρονη απασχόληση, αποκόβει τον νέο από την αγορά εργασίας. Ο νέος αποκτά τίτλους, αλλά φτάνει και σε μια ηλικία που έχει απαιτήσεις αλλά καμία εργασιακή εμπειρία, καμία προϋπηρεσία. Οσο η κρίση εντείνεται και οι επιχειρήσεις πιέζονται, τόσο αυξάνεται η ανάγκη για αναζήτηση στελεχών «έτοιμων να δουλεύουν, να παράγουν και να αποδίδουν», εξηγεί στέλεχος εταιρείας αναζήτησης εργασίας. Οι θέσεις που απαιτούν πολλά τυπικά προσόντα στο ξεκίνημα της καριέρας είναι περιορισμένες, σε όλες τις χώρες.

4. Ο νέος αναβάλλει συνεχώς να θέσει στόχους και στρατηγική ώστε να βρει μία αξιοπρεπή εργασία στον τομέα που τον ενδιαφέρει. Το ILO επισημαίνει στην έκθεσή του ότι η αναβολή αυτή, σε συνδυασμό με τις συνθήκες που έχουν δημιουργηθεί στην αγορά εργασίας παγκοσμίως, επιδεινώνουν το πρόβλημα. Διότι οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης έχουν αυξηθεί και τείνουν να κυριαρχήσουν, σε σχέση με τις μόνιμες. Αυτό εντοπίζεται κυρίως στους νέους παρά στις μεγαλύτερες ηλικίες. Από τη μία πλευρά, αυτό είναι καλό διότι δημιουργεί κινητικότητα, με αποτέλεσμα ο νέος να εντοπίσει πιο γρήγορα και πιο αποτελεσματικά αυτό που τον ενδιαφέρει και ταυτόχρονα να βελτιώσει τα προσόντα του. Η «σιγουριά» και η «μονιμότητα» πολλές φορές «βαλτώνει» εργαζόμενους που βρέθηκαν τη λάθος στιγμή, στη λάθος θέση. Το ILO διαπιστώνει ότι οι ευέλικτες μορφές εργασίας καταπολεμούν την ανεργία, μόνο σε περιόδους ανάπτυξης.