Στη μεγάλη έκταση της φοροδιαφυγής σε όλο τον κόσμο και τα μέτρα που λαμβάνουν οι κυβερνήσεις για την αντιμετώπισή της, αναφέρεται δημοσίευμα της εφημερίδας Financial Times, με τίτλο : «Η ευρωπαϊκή παραοικονομία κοστίζει 454 δισ. ευρώ σε απώλειες φόρων».

Η Ελλάδα, σημειώνει το δημοσίευμα, έχει μία από τις μεγαλύτερες παραοικονομίες στην Ευρώπη, αλλά δεν είναι η μόνη που αντιμετωπίζει δυσκολίες στην προσπάθειά της να εξαλείψει τη φοροδιαφυγή, ενώ ταυτόχρονα αυξάνει τη φορολογία. Η ΕΕ ανακοίνωσε αυτό τον μήνα ότι οι χώρες είχαν απώλειες 168 δισ. ευρώ από τα έσοδα ΦΠΑ, καθώς δεν βελτίωσαν την είσπραξη του φόρου το 2013. «Αυτό παραμένει ένα καυτό θέμα», δήλωσε ο Επίτροπος Οικονομικών Υποθέσεων Πιερ Μοσκοβισί, καλώντας τις κυβερνήσεις να εντείνουν τη μάχη κατά της φοροδιαφυγής.

Ο υπολογισμός του συνολικού κόστους της φοροδιαφυγής είναι εξαιρετικά δύσκολος. Μία νέα έρευνα, όμως, του Φρίντριχ Σνάιντερ, του καθηγητή στο πανεπιστήμιο του Λιντς της Αυστρίας, τοποθετεί τις ετήσιες απώλειες φορολογικών εσόδων της ΕΕ από την παραοικονομία στα 454 δισ. ευρώ ή στο 8,6% των συνολικών φορολογικών εσόδων. Οι απώλειες φόρων κυμαίνονται από 4,5% των συνολικών εσόδων στην Αυστρία έως το 18,8% στη Βουλγαρία. Το ένα τρίτο σχεδόν των απωλειών προκύπτουν από τη δήλωση χαμηλότερων ποσών από επιχειρήσεις που διαχειρίζονται μεγάλο ποσοστό μετρητών, ενώ για το υπόλοιπο ευθύνεται η αδήλωτη εργασία.

Στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, η έκταση της παραοικονομίας είναι ακόμη μεγαλύτερη και σε αυτή οφείλονται οι περισσότερες θέσεις εργασίας εκτός του αγροτικού τομέα, σύμφωνα με τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ). Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ρίχνει την ευθύνη στη διαφθορά και τις υπερβολικές ρυθμίσεις, αλλά σημειώνει ότι η ανεπίσημη οικονομία μπορεί να έχει έναν θετικό ρόλο ως «το φυτώριο της μελλοντικής οικονομικής ανάπτυξης».

Η οικονομική κρίση έδωσε ισχυρή ώθηση για την καταπολέμηση της παραοικονομίας, σύμφωνα με τον Αντρέας Πρατς, εταίρο στην πρακτική χρηματοοικονομικών υπηρεσιών της AT Kearney. Ο ίδιος δηλώνει ότι οι κυβερνήσεις έχουν επιβάλει πάνω από 100 δραστικά μέτρα κατά της αδήλωτης εργασίας τα τελευταία χρόνια. Η επιτυχία των μέτρων, όμως, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την εφαρμογή τους και ο κ. Πρατς συμβουλεύει τις κυβερνήσεις να εξετάσουν να χρησιμοποιήσουν «καρότα και μαστίγια».

Για παράδειγμα, οι επιδοτήσεις και φοροαπαλλαγές αποδείχθηκαν χρήσιμα μέσα, ως κίνητρα για τη μετακίνηση από την ανεπίσημη απασχόληση. Το βελγικό σύστημα «των αποδείξεων παροχής υπηρεσιών», που επιδοτεί την απασχόληση όσων κάνουν οικιακές εργασίες, ήταν ιδιαίτερα επιτυχημένο για τη μείωση της σκιώδους οικονομίας, λέει ο Πρατς.

Ένα άλλο δημοφιλές μέτρο είναι η προσφορά βραβείων με κλήρωση φορολογικών αποδείξεων – μία ιδέα που υιοθετήθηκε στην Πορτογαλία, τη Βραζιλία, την Αργεντινή, την Κολομβία, το Πόρτο Ρίκο, την Ταιβάν και τη Σλοβακία.

Οι περιορισμοί στις συναλλαγές με μετρητά επιβάλλονται όλο και περισσότερο. Η Γαλλία ήταν η τελευταία χώρα που έκανε αυτό τον μήνα πιο αυστηρούς τους κανόνες της για να αντιμετωπίσει την ανωνυμία που τροφοδοτεί το έγκλημα, την τρομοκρατία και τη φοροδιαφυγή. Οι χώρες με χαμηλά ποσοστά χρήσης πιστωτικών καρτών μπορούν επίσης να δίνουν κίνητρα για τη στροφή από τα μετρητά. Η Κολομβία και η Αργεντινή είναι μεταξύ των χωρών που θέσπισαν μειωμένους συντελεστές ΦΠΑ για τις πωλήσεις με πιστωτικές κάρτες. Η στροφή από τα μετρητά είναι πιο αξιοσημείωτη στις σκανδιναβικές χώρες, όπως η Σουηδία, όπου η χρήση των μετρητών μειώθηκε κατά το ένα πέμπτο. Σε άλλες χώρες, σημειώθηκε μία ταχεία αύξηση των χαρτονομισμάτων, την οποία η Τράπεζα της Αγγλίας αποδίδει στον αποταμίευση που κάνουν οι φοροφυγάδες. «Τα μετρητά δεν είναι πιθανό να πεθάνουν σύντομα», σημειώνει η Τράπεζα της Αγγλίας.

Οι ειδικοί αναφέρουν ότι οι κυβερνήσεις μπορούν να ωθήσουν επιχειρήσεις και εργαζόμενους εκτός της παραοικονομίας, αλλά δεν έχουν τη δυνατότητα να εξαλείψουν εντελώς τη φοροδιαφυγή. «Μπορεί να αντιμετωπισθεί το 20 έως 30% της παραοικονομίας με έξυπνες πολιτικές, αλλά όχι περισσότερο», δήλωσε ο καθηγητής Σνάιντερ.