Μέχρι και τον Ιούνιο αναμένεται να κρατήσει το «σκληρό πόκερ» για τις αμυντικές δαπάνες στην Ευρώπη. Μέσα στο καλοκαίρι, όταν η κυβέρνηση θα ξεκινά να διαμορφώνει το πακέτο των φοροελαφρύνσεων και εισοδηματικών ενισχύσεων του 2026 που αναμένεται να «ανοίξει» ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στη ΔΕΘ, θα αποκαλυφθεί η δημοσιονομική ευελιξία που θα εξασφαλίσει η κυβέρνηση με την ενεργοποίηση της ρήτρας διαφυγής για τις αμυντικές δαπάνες.
Αν και σε εθνικό επίπεδο υπάρχουν φωνές που ζητούν αξιοποίηση των επιπλέον πόρων για κοινωνικές παροχές, το γενικότερο ευρωπαϊκό πλαίσιο δείχνει πως η κατεύθυνση θα είναι προς την Άμυνα, σε μια προσπάθεια ενίσχυσης της στρατηγικής αυτονομίας της ΕΕ απέναντι στις διεθνείς προκλήσεις. Σύμφωνα με τη «Λευκή Βίβλο» της Κομισιόν η νέα ρήτρα διαφυγής δίνει στα κράτη τη δυνατότητα να επενδύσουν έως και 1,5% του ΑΕΠ τους ετησίως σε άμυνα, χωρίς να υπολογίζονται οι δαπάνες αυτές στο έλλειμμα.
Η Ελλάδα, τα τελευταία 50 χρόνια μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο δαπανά σημαντικά κονδύλια για την αμυντική θωράκιση της χώρας τα οποία τα τελευταία χρόνια μαζί και με τις συντάξεις των στρατιωτικών υπερβαίνουν το 3%. Οπότε, η χώρα μας θα διαθέσει ακόμα περισσότερα σε Άμυνα και εξοπλιστικά, αλλά θα επωφεληθεί σε ένα βαθμό και για να διαθέσει αλλού χρήματα που με βάση τους κανόνες για τα ελλείμματα δε θα μπορούσε. Για παράδειγμα, για επενδύσεις στην Παιδεία, για ενίσχυση στα νοσοκομεία, ή και για χρηματοδότηση του σχεδίου ανάταξης του ελληνικού σιδηρόδρομου. Ό,τι περισσεύει από αυτά, θα μπορεί να προστεθεί τον Σεπτέμβριο στο πακέτο των εξαγγελιών του πρωθυπουργού από την ΔΕΘ.
Πώς θα εφαρμοστεί η ρήτρα διαφυγής
Για να επωφεληθούν από τη νέα ρύθμιση, θα πρέπει κάθε χώρα που επιθυμεί να ενεργοποιήσει τη ρήτρα να υποβάλει αίτημα μέχρι το τέλος Απριλίου 2025. Στη συνέχεια η Κομισιόν θα εξετάσει τα αιτήματα και θα διατυπώσει συστάσεις τον Ιούνιο 2025 για να έρθει στη συνέχεια το Συμβούλιο της ΕΕ για να λάβει την τελική απόφαση τον Ιούλιο 2025.
Η ρήτρα θα ισχύσει για τέσσερα χρόνια (2025-2028). Μετά το 2028, η ΕΕ θα αξιολογήσει αν απαιτείται παράταση της ρήτρας.
Δημοσιονομική ευελιξία
Το ανώτατο όριο της δημοσιονομικής ευελιξίας για κάθε κράτος μέλος είναι 1,5% του ΑΕΠ ετησίως. Οι επιπλέον δαπάνες θα υπολογίζονται σε σύγκριση με το 2021 – το έτος πριν την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Οι χώρες που έχουν ήδη αυξήσει τις αμυντικές τους δαπάνες μετά το 2021, θα μπορούν να υπολογίζουν αυτήν την αύξηση ως μέρος της ρήτρας.
Για παράδειγμα αν μια χώρα έχει ΑΕΠ 200 δισ. ευρώ, μπορεί να αυξήσει τις αμυντικές της δαπάνες έως 3 δισ. ευρώ τον χρόνο χωρίς να θεωρείται ότι παραβιάζει τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ.
Η ευελιξία αφορά τόσο τις επενδύσεις όσο και τις τρέχουσες δαπάνες που σχετίζονται με την άμυνα. Συγκεκριμένα, καλύπτονται αγορές στρατιωτικού εξοπλισμού (πλοία, αεροσκάφη, άρματα μάχης, όπλα, συστήματα αντιαεροπορικής άμυνας), κατασκευή και αναβάθμιση στρατιωτικών υποδομών (στρατιωτικές βάσεις, αποθήκες όπλων, δίκτυα επικοινωνιών), πρόσληψη και εκπαίδευση στρατιωτικού προσωπικού (στρατιώτες, αξιωματικοί, κυβερνοάμυνα), έρευνα και ανάπτυξη στον τομέα της άμυνας (νέα τεχνολογία, τεχνητή νοημοσύνη, drones).
Σε κάθε περίπτωση τα κράτη μέλη καλούνται να προμηθεύονται εξοπλισμό από ευρωπαϊκές εταιρείες ώστε να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας.
