Ο Κύκλωπας του Ευριπίδη γράφτηκε λίγο μετά το 411π.χ και είναι το μοναδικό σατυρικό δράμα που σώθηκε ακέραιο. Ο σπουδαίος τραγωδός αντλεί το θέμα του από την ένατη ραψωδία της Οδύσσειας,  μετατρέποντας την τύφλωση του Πολύφημου από επική αφήγηση σε δραματική παράσταση.

Γράφει η Χαρά Κιούση

Μετά την καταστροφή της Τροίας ο Οδυσσέας και οι σύντροφοί του περιπλανώμενοι στη θάλασσα προσορμίστηκαν στην ακτή της Σικελίας, όπου κατοικούσαν οι ανθρωποφάγοι Κύκλωπες.

Στη δούλεψή τους είχαν τον Σιληνό και τους γιους του, τους Σάτυρους, που ξέπεσαν εκεί ως ναυαγοί καθώς κυνηγούσαν τους Τυρρηνούς πειρατές που άρπαξαν τον Διόνυσο.

Μέσα στην ερημιά του ο Οδυσσέας ζητά τη βοήθεια του Κύκλωπα Πολύφημου και προσπαθεί να τον φέρει  στο φιλότιμο για να μην τους φάει. Τέλος το πολυμήχανο μυαλό του θα χρησιμοποιήσει το ευλογημένο κρασί με το οποίο μεθά τον Κύκλωπα, τον τυφλώνει και όλοι τους επιβιβάζονται  στο πλοίο με προορισμό την Ιθάκη.

Αν και ο Κύκλωπας του Ευριπίδη είναι πιό εξελιγμένος από τον Ομηρικό δεν γνωρίζει έννοιες δικαιοσύνης, φιλοξενίας, κανένα θεό πάνω από τον ίδιο, πίνει, μεθάει, τραγουδά παράφωνα, είναι ερωτύλος, τρέφεται από τη φύση και ευχαριστιέται ιδιαιτέρως από το ανθρώπινο κρέας.

Η ευέλικτη και παιγνιώδης μετάφραση του Παντελή Μπουκάλια υπηρετεί με ανάλαφρους διαλόγους το κωμικό ύφος του δράματος. Στοιχεία βουκολικά, φόβου, αφέλειας, ευθυνοφοβίας, τρόμου, γελοιογραφικά, διαπραγματεύσεις για την ανταλλαγή του κρασιού με τρόφιμα, η πολυπραγμοσύνη του Οδυσσέα προσφέρονται για να συγκριθούν  δύο κόσμοι αντίθετοι.

Πρωτογονισμός και πολιτισμός, άγριο ένστικτο και λογική, δυο πλευρές της ανθρώπινης φύσης που συνυπάρχουν στον άνθρωπο  αφανίζοντάς τον συχνά από τα πάθη του.

Η σκηνοθεσία του Παντελή Δεντάκη αποκλίνει από την αρχή του Σατυρικού δράματος που ορίζει τα μέλη του Χορού να αποτελούνται αποκλειστικά από Σατύρους, αντικαθιστώντας τους  από γυναίκες. Το ίδιο συμβαίνει και με τους ήρωες του έργου, σε μια αναζήτηση του σκηνοθέτη σχετικά με το «πως μπορεί  η αγριότητα να βγει από τη γυναικεία φύση».

Σ’ ένα έργο απ’ όπου απουσιάζουν παντελώς οι γυναίκες -μισητές στον Κύκλωπα, άγνωστες στους Σατύρους- παίζουν μόνο γυναίκες και με καλές ερμηνείες.

Ως Σιληνός η Αλεξάνδρα Αϊδίνη βρίσκεται κατά την προσέλευση του κοινού επί σκηνής εκτελώντας τα υπηρετικά της καθήκοντα υπό τον ήχο λαϊκών ασμάτων. Ρίχνει τις ζεμπεκιές της διατηρώντας την ψυχραιμία της -το διασκεδάζει μάλιστα- τις στιγμές που το ελικόπτερο πετά πάνω από την Ακρόπολη, την ώρα που ο Γάλλος Πρόεδρος βρίσκεται στη Πνύκα.

Δαιμόνιος Οδυσσέας η Άννα Καλαϊτζίδου, με καλά μελετημένη υποκριτική. Κύκλωπας Πολύφημος η Στεφανία Γουλιώτη, καλοερμηνευμένη θηλυκή πλευρά του τέρατος. Ο Χορός με ανδρόγυνη φύση -γυμνόστηθες με ορθωμένους φαλλούς- έχει ομοιογένεια στην κίνηση, είναι χαζοχαρούμενες φοβισμένες  και αχόρταγα ερωτύλες-.

Τα στάσιμα επισκιασμένα από τον έντονο ήχο  της μουσικής δεν γίνονται κατανοητά από το κοινό. Πιστεύω, καθότι η παράσταση είχε αντιμετώπιση λαϊκή σκηνοθετικά, πως τα λαϊκά του Καζαντζίδη και τα τσιφτετέλια δεν κόλλαγαν.

Ωραία και επαρκή τα φλάουτα και οι τσαμπούνες του Λευτέρη Βενιάδη, που προϊδεάζουν για τη ζωή στη πλούσια βλάστηση. Τα υπόλοιπα νομίζω, καθώς και η απαγγελία στα αγγλικά αλλοιώνουν και υπεραπλουστεύουν τη θεαματικότητα της παράστασης.

Ο θρήνος του Πολύφημου στο τέλος από τα «ειδύλλια» του Θεόκριτου -καλή υποκριτική ώρα της Στεφανίας  Γουλιώτη- για τον έρωτά του προς την Γαλάτεια,  έκανε το τέλος δραματικό. Ο λειτουργικός φωτισμός, το λιτό σκηνικό και τα κοστούμια συνέβαλαν στην σκηνοθετική πρόκληση. Η μεταθεατρική στιγμή εμένα προσωπικά δεν μου μετέδωσε τη συγκίνηση, τη χαρά και τη δύναμη της βλάστησης.

Συντελεστές:

Μετάφραση: Παντελής Μπουκάλας
Σκηνοθεσία: Παντελής Δεντάκης
Σκηνικά – Κοστούμια: Γεωργία Μπούρδα
Επιμέλεια κίνησης: Ερμής Μαλκότσης
Μουσική: Λευτέρης Βενιάδης
Φωτισμοί: Σάκης Μπιρμπίλης
Βοηθοί σκηνοθέτη: Έφη Ρευματά, Θανάσης Ζερίτης
Βοηθός Σκηνογράφου – Ενδυματολόγου: Μυρτώ Κοσμοπούλου
Κατασκευή Σκηνικού: Νίκος Δεντάκης
Φωτογραφίες: Κική Παπαδοπούλου

Ερμηνεύουν: Στεφανία Γουλιώτη (Κύκλωπας), Άννα Καλαϊτζίδου(Οδυσσέας), Αλεξάνδ ρα Αϊδίνη (Σιληνός), Νεφέλη Μαϊστράλη, Μαρία Μοσχούρη, Αμαλία Νίνου, Μυρτώ Πανάγου, Ελένη Τσιμπρικίδου (Σάτυροι), Έφη Ρευματά (Κομπάρσος)