Πώς η ροκ μουσική βοήθησε να τελειώσει ο Ψυχρός Πόλεμος

Το 1989 ήταν μία χρονιά με ιστορικές ανατροπές παγκοσμίως, που άλλαξαν άρδην την εικόνα του πλανήτη, κυρίως σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο. Μία από αυτές ήταν και η πτώση του Τείχους του Βερολίνου, γεγονός που σηματοδότησε την κατάρρευση του λεγόμενου «Υπαρκτού Σοσιαλισμού» και αποτέλεσε την εκκίνηση συνταρακτικών μετατροπών για το ανατολικό μπλοκ.

Η ΕΣΣΔ (Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών) θα ακολουθούσε αυτό το ντόμινο κατάρρευσης δύο χρόνια αργότερα για να διαλυθεί στα εξ ων συνετέθη και να τερματίσει οριστικά την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση.

Τι ρόλο όμως μπορεί να έχει παίξει σε αυτές τις κοσμογονικές αλλαγές η ροκ μουσική;

Το «Φεστιβάλ της Ειρήνης» του 1989 στην «καρδιά του κομμουνισμού»

Στις «κομμουνιστικές» δεκαετίες του ’70 και του ’80, η ποπ και ροκ μουσική ήταν σε καθεστώς απαγόρευσης ουσιαστικά στη Σοβιετική Ένωση και η δίψα των νέων της εποχής – ειδικά για το ροκ του δυτικού κόσμου – τους οδηγούσε σε παράτυπες συμπεριφορές. Άλλωστε στη χώρα το ροκ ήταν αποκηρυγμένο ως το προϊόν της αστικής παρακμής.

Βινύλια στη μαύρη αγορά, bootlegs χαραγμένα με ακτίνες Χ, ακόμη και μεταγλωττισμένες πειρατικές κασέτες μπορούσαν να κοστίσουν ένα όχι ασήμαντο κομμάτι του μηνιαίου μισθού ενός νέου στη Ρωσία. Όσο για την ευκαιρία να δουν από κοντά τα μουσικά είδωλά τους, αυτή μάλλον ήταν ένα όνειρο απατηλό.

Αυτό συνέβαινε τουλάχιστον μέχρι την «αυγή» της Περεστρόικα επί Μιχαήλ Γκορμπατσόφ στα μέσα της δεκαετίας του ’80. Η πολιτική «ανοιχτών θυρών» του τελευταίου Γενικού Γραμματέα του Σοβιετικού Κομμουνιστικού Κόμματος σήμαινε εκτός των άλλων ότι για πρώτη φορά οι fans της μουσικής θα μπορούσαν να δουν από κοντά συναυλίες των ειδώλων τους. Σύντομα καλλιτέχνες όπως η Μπόνι Τάιλερ, ο Μπίλι Τζόελ και ο Έλτον Τζον έκαναν το ταξίδι στην ΕΣΣΔ, αλλά ακόμη το χαρντ ροκ και το χέβι μέταλ υποεκπροσωπούνταν.

Το heavy metal βέβαια δεν ήταν κάτι το καινοφανές στη Σοβιετική Ένωση. Οι Bon Jovi και οι Motley Crue ήταν γνωστοί από τις πειρατικές κασέτες, ενώ τα βίντεο συγκροτημάτων έπαιζαν κάποιες φορές αργά το βράδυ στην τηλεόραση, με πολλές σοβιετικές μπάντες να μιμούνται τους δυτικούς.

Αυτό μέχρι το Moscow Music Peace Festival, το πρώτο ροκ φεστιβάλ χωρίς περιορισμούς στη Μόσχα, που οργανώθηκε από τον Αμερικανό μάνατζερ Doc McGhee και τον Σοβιετικό μουσικό Stas Namin, εγγονό του Αναστάς Μικογιάν, ο οποίος διετέλεσε Αρχηγός του Κράτους στα μέσα της δεκαετίας του ’60. Στην εποχή που το glam metal μεσουρανούσε, μπάντες όπως οι Bon Jovi, οι Mötley Crüe και οι Skid Row πέρασαν το Σιδηρούν Παραπέτασμα, προβάλλοντας έναν διαφορετικό τρόπο ζωής, ξένο για τους νέους της ΕΣΣΔ μέχρι τότε.

Ο McGhee θυμάται ότι δεν υπήρξαν άδειες για το φεστιβάλ, αλλά και ότι κανείς δεν τους εμπόδισε, αφού και ο Γκορμπατσόφ ήθελε να γίνει η συναυλία, αλλά δεν μπορούσε ανοιχτά να τοποθετηθεί. Ο Σοβιετικός συνδιοργανωτής μάλιστα δεν χρησιμοποίησε τη λέξη Ροκ στον τίτλο (Moscow Music Peace Festival) για να μην «ξυπνήσει» τις σοβιετικές Αρχές και το απαγορεύσουν.

Το φεστιβάλ διεξήχθη στο χωρητικότητας 75.000 ατόμων Στάδιο Λένιν στη Μόσχα, τόπο των περισσότερων δραστηριοτήτων των Ολυμπιακών Αγώνων του 1980. Οι διοργανωτές και οι μουσικοί, όπως και ο Τύπος της εποχής του έδωσαν ένα άλλο όνομα από το επίσημό του: το ονόμασαν «ρωσικό Γούντστοκ», αποδίδοντάς του αντίστοιχη σημασία με το μυθικό φεστιβάλ των ΗΠΑ το 1969.

Ένα από τα σοβιετικά συγκροτήματα που συμμετείχαν στη συναυλία ήταν οι Gorky Park. Ο κιθαρίστας τους Alex Belov ανέφερε τότε, ότι το φεστιβάλ που έγινε ακριβώς 20 χρόνια μετά το θρυλικό Γούντστοκ, σηματοδότησε μια επαναστατική ανατροπή στη μουσική αλλά και την κοινωνική πραγματικότητα της ΕΣΣΔ.

Φυσικά η εικόνα απείχε από το φεστιβάλ του ’69 και από τα αντίστοιχα αμερικανικά σόου, καθώς το στάδιο στη διάρκεια των συναυλιών ήταν γεμάτο και με αστυνομικούς αλλά και νέους της Κομμουνιστικής Νεολαίας και εκείνοι που είχαν πληρώσει ακριβότερα εισιτήρια, βρίσκονταν σε καλύτερες θέσεις.

Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’80 ροκ μπάντες ήταν απαγορευμένες από την ηγεσία της χώρας. Ο Belov όπως και ο Namin, ο ένας από τους διοργανωτές, δεν είχαν την ευκαιρία για πολλά χρόνια να βγουν από την ΕΣΣΔ για συναυλίες. Αυτό άλλαξε την εποχή της διακυβέρνησης Γκορμπατσόφ.

Ο «αγώνας» εναντίον των ναρκωτικών

Το φεστιβάλ ήταν εστιασμένο και σε μία άλλη πλευρά, που το ξεχώριζε απολύτως από το Γούντστοκ: προέβαλε ξεκάθαρα το μήνυμα κατά των ναρκωτικών και έδινε βαρύτητα στο γεγονός ότι αυτά δεν είναι αναγκαστικά συνδεδεμένα με τη ροκ μουσική. Μάλιστα κέρδη από τις συναυλίες θα πήγαιναν στον οργανισμό Make a Difference Foundation για την καταπολέμηση των ναρκωτικών, ενώ στη συνέχεια βγήκε ένας δίσκος στον οποίο συμμετείχαν όλα τα συγκροτήματα του φεστιβάλ, σε διασκευές τραγουδιών καλλιτεχνών που είχαν πεθάνει από ναρκωτικά και αλκοόλ.

Στην πραγματικότητα η συναυλία είχε και μία άλλη διάσταση. Ο Doc McGhee είχε καταδικαστεί σε 5ετή φυλάκιση με αναστολή για υπόθεση ναρκωτικών. Ο μάνατζερ ήταν υποχρεωμένος μάλιστα να δημιουργήσει ένα ταμείο που θα συγκέντρωνε χρήματα για τον αγώνα κατά των ναρκωτικών, κυκλοφορώντας ένα δίσκο. Έφτιαξε λοιπόν με τα 250.000$ που του επέβαλε σαν ποινή το δικαστήριο το Make a Difference Foundation και η ιστορία αρχίζει.

Επιπλέον ο δαιμόνιος μάνατζερ σκέφτηκε ότι η ΕΣΣΔ θα εξασφάλιζαν σε αυτόν και τους πελάτες του τεράστια προβολή και μια ολοκαίνουργια τεράστια αγορά. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του, τα κέρδη μπορούσαν να κυμανθούν από 6 έως και 10.000.000 δολάρια, ποσά που θα πήγαιναν στο σκοπό για τον οποίο ιδρύθηκε το Make a Difference Foundation.

Στο αεροπλάνο με το οποίο ταξίδεψαν τα μέλη των συγκροτημάτων για τη Μόσχα, το αλκοόλ και τα ναρκωτικά ήταν απαγορευμένα, γεγονός που δυσκόλεψε τους μουσικούς.

Ο Rob Affuso, ντράμερ των Skid Row έβαλε όμως τα πράγματα στην πραγματική τους διάσταση: «Μας είπαν όχι αλκοόλ, όχι ναρκωτικά στο αεροπλάνο και φυσικά μόλις απογειώθηκε, όλοι άνοιγαν μπουκάλια. Οπότε το ταξίδι στη Ρωσία ήταν ένα μεγάλο πάρτι».

«Μαλλιάδες με δερμάτινα στην πρωτεύουσα της ΕΣΣΔ»

Οι συναυλίες έγιναν sold out και δεκάδες νέοι περνούσαν τη μέρα τους στο ξενοδοχείο Ukrainia που είχαν καταλύσει τα συγκροτήματα, ζητώντας αυτόγραφα και φωτογραφίες από τους καλλιτέχνες. Οι μουσικοί μόλις έφτασαν στη Μόσχα, έδωσαν συνέντευξη Τύπου στο αεροδρόμιο και ξεναγήθηκαν στην πόλη.

«Ποιοι είναι αυτοί;» ρώτησε μια ντόπια, αλλά τα ονόματα δεν της έλεγαν τίποτα, εκτός ίσως από τους Gorky Park, καθώς πρόκειται για την ονομασία ενός πάρκου της Μόσχας.

Η κατάσταση για τη ροκ μουσική άλλαξε την περίοδο της «Γκλάσνοστ» (Διαφάνεια), οπότε επικράτησε μεγαλύτερη ευελιξία για τα ξένα συγκροτήματα και παραχωρήθηκε μεγαλύτερη ελευθερία σε αυτά που προέρχονταν από τη Σοβιετική Ένωση.

Άνθρωποι της δυτικής μουσικής βιομηχανίας θεώρησαν εκείνη την εποχή ότι το φεστιβάλ ήταν μία προσπάθεια του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ να διατηρήσει το πνεύμα της «Γκλάσνοστ» και να τονώσει τη δυσαρεστημένη από την πολιτική και οικονομική κατάσταση νεολαία. Φαίνεται ότι οι αξιωματούχοι της ΕΣΣΔ παρακολούθησαν από κοντά τις συναυλίες για να δουν ποιες θα είναι οι αντιδράσεις του κόσμου.

Χαρακτηριστική ήταν και η δήλωση του Jon Bon Jovi: «Δεν μπορώ να μην κάνω τη σκέψη ότι αυτό που θα γίνει εδώ το Σαββατοκύριακο θα είναι ιστορικής σημασίας. Φαντάζομαι ότι και ο κ. Μπους (πρόεδρος τότε των ΗΠΑ) και ο κ. Γκορμπατσόφ θα μάθουν ποιος είναι ο Ozzy Osbourne».

Ο τραγουδιστής των Cinderella, Tom Keifer, δήλωσε: «Η ιδέα να μπούμε σε ένα αεροπλάνο και να πάμε στη Σοβιετική Ένωση; Δεν νομίζω ότι κανείς ήξερε τι πρέπει να περιμένει».

Το Moscow Music Peace Festival του 1989 έφερε το hard rock της Δύσης στην πρωτεύουσα της Σοβιετικής Ένωσης, επιβεβαιώνοντας το «άνοιγμα» της κομμουνιστικής αυτοκρατορίας. Πριν τις αποτυχημένες μεταρρυθμίσεις και τις προσδοκίες που διαψεύσθηκαν μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ το 1991, ένα αίσθημα αισιοδοξίας είχε επικρατήσει στη χώρα και η μουσική έπαιξε τον ρόλο της.

«Ήταν σαν μία εκδήλωση αλληλεγγύης από όλον τον κόσμο στον λαό της ΕΣΣΔ που υπέφερε» λέει ο κριτικός μουσικής Artemy Troitsky. «Ήταν πραγματικά σπουδαίο το συναίσθημα να νιώθεις ότι είσαι μέρος ενός πολύ μεγάλου, τεράστιου κόσμου».

Το σόου με τον ήχο των πολλών μεγαβάτ και τα μηχανήματα φωτισμού εισήγαγε τους νέους της ΕΣΣΔ στις συναυλίες δυτικού τύπου.

Ο τραγουδιστής των Skid Row, Sebastian Bach είπε από το μικρόφωνο: «Νομίζω ότι το νόημα της σημερινής ημέρας είναι ότι η Δύση συναντά την Ανατολή».

Μέσα σε δύο χρόνια, μία ομάδα σκληροπυρηνικών πολιτικών της Σοβιετικής ηγεσίας που διαφωνούσε με την πολιτική μεταρρυθμίσεων του Γκορμπατσώφ, προσπάθησε να πάρει την εξουσία το 1991. Το πραξικόπημα απέτυχε χάρη στον μετέπειτα πρόεδρο Μπόρις Γιέλτσιν.

Το line-up του φεστιβάλ

Για την ιστορία στο Moscow Music Peace Festival συμμετείχαν τα εξής συγκροτήματα:

από τη σοβιετική πλευρά οι Gorky Park, οι Nuance και οι Brigada S.

Τον δυτικό κόσμο εκπροσώπησαν οι:

Cinderella, οι Γερμανοί Scorpions, Skid Row, Mötley Crüe, ο πολύς Ozzy Osbourne, οι Bon Jovi και special guest ο Jason Bonham (γιος του μυθικού ντράμερ των Led Zeppelin John Bonham).