Μία από τις πιο πολυσυζητημένες ταινίες της χρονιάς, ο «Απρίλης» της Ντέα Κουλουμπεγκασβίλι, έρχεται για να μιλήσει για θέματα που ακόμη διχάζουν, αλλά και για να αποδείξει το θαρραλέο ταλέντο της σκηνοθέτιδάς του.
Η υπόθεση
Η Νίνα είναι εξειδικευμένη μαιευτήρας σε κλινική της ανατολικής Γεωργίας, η οποία βρίσκεται αντιμέτωπη με την κατηγορία του ιατρικού λάθους μετά από έναν δύσκολο τοκετό και τον θάνατο του βρέφους. Καθώς είναι γνωστό ότι η Νίνα παρέχει αντισυλληπτικά χάπια στα κρυφά, όπως και ότι πραγματοποιεί παράνομες εκτρώσεις σε γυναίκες της τριγύρω επαρχίας, ο συντετριμμένος πατέρας του μωρού απαιτεί τη διεξαγωγή ειδικής έρευνας, υποπτευόμενος ότι ο θάνατος του παιδιού δεν ήταν τελικά τυχαίος. Η έρευνα που ακολουθεί, απειλεί να καταστρέψει επαγγελματικά τη Νίνα – το μόνο που φαίνεται να δίνει νόημα στη ζωή της.
Για τον «Απρίλη», τη δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία της μετά το βραβευμένο «Beginning» το 2020, η Ντέα Κουλουμπεγκασβίλι πέρασε πολλούς μήνες παρατηρώντας τη δουλειά των γιατρών σε μαιευτήριο, καθώς και τις ζωές γυναικών των γύρω αγροτικών περιοχών. Με τον τρόπο αυτό, μπόρεσε να θεμελιώσει την ιστορία της σε ρεαλιστικές λεπτομέρειες, οι οποίες ζωντάνεψαν χάρη και στις εντατικές διαδικασίες προβών, με ένα καστ που περιλαμβάνει καταξιωμένους γεωργιανούς ηθοποιούς του θεάτρου και του κινηματογράφου δίπλα στους ερασιτέχνες ηθοποιούς.
Πρόκειται για μια συγκλονιστική ιστορία, η οποία βυθίζει με υποδειγματική μαεστρία και υποβόσκουσα αίσθηση απειλής τον θεατή σε μια δυσοίωνη πραγματικότητα που καθορίζεται απόλυτα από την πατριαρχική παράδοση. Η πραγματικότητα αυτή είναι της ίδιας της Νίνα, η συναισθηματική ζωή της οποίας, εκτός της βαθιάς ενσυναίσθησης που έχει για τις ασθενείς της, φαίνεται να έχει βαλτώσει.
Μετά την παγκόσμια πρεμιέρα της στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας, όπου βραβεύτηκε με το Ειδικό Βραβείο της Επιτροπής, η ταινία που μετρά ανάμεσα στους παραγωγούς της και τον Λούκα Γκουαντανίνο («Να με Φωνάζεις με το Όνομά σου», «Challengers», «Queer») προβλήθηκε μεταξύ άλλων στα καταξιωμένα φεστιβάλ του Τορόντο, Σαν Σεμπαστιάν και Νέας Υόρκης.
H Ντέα Κουλουμπεγκασβίλι μιλά για την ταινία
– Πώς προέκυψε η ιδέα για το «April»; Δουλεύατε την ιδέα εδώ και πολύ καιρό, σωστά;
Πριν από πέντε χρόνια, όταν ετοίμαζα την πρώτη μου μεγάλου μήκους ταινία, «Beginning», κάναμε δοκιμαστικά σε παιδιά από χωριά της ανατολικής Γεωργίας. Έτσι, ερχόμουν σε συχνή επαφή με τις μητέρες τους, άρχισα να τις γνωρίζω και να μαθαίνω πώς ζούσαν. Οι περισσότερες από αυτές έχουν έξι-επτά παιδιά. Ορισμένες από αυτές δεν ξέρουν να διαβάζουν ή να γράφουν, όπως και τα παιδιά τους δεν ξέρουν να διαβάζουν ή να γράφουν.
Και κατάλαβα ότι πρόκειται για έναν κύκλο: οι μητέρες δεν έλαβαν καμία εκπαίδευση, παντρεύτηκαν όταν ήταν δεκαπέντε ετών και κανείς δεν τις ρώτησε ποτέ τι ήθελαν στη ζωή τους -δεν ξέρω αν έχω το δικαίωμα να το πω αυτό, αλλά δεν νομίζω ότι ούτε οι ίδιες ήξεραν- και μετά έκαναν παιδιά. Και παρά την πολλή αγάπη και φροντίδα που δίνουν στα παιδιά τους, δεν είναι σε θέση να τους δώσουν μια βασική εκπαίδευση. Κι έτσι ο κύκλος συνεχίζεται.
Στη Γεωργία, ο γάμος κάτω των δεκαοκτώ ετών είναι παράνομος, αλλά εξακολουθεί να συμβαίνει συχνά, ιδίως στις αγροτικές περιοχές. Όταν άρχισα να δουλεύω το «April», πέρασα πολύ χρόνο σε μια κλινική μητρότητας στην επαρχία. Οι γιατροί και η αστυνομία μού είπαν ότι δεν είχαν ούτε ένα ανήλικο κορίτσι καταγεγραμμένο ως ασθενή της κλινικής. Κάποια στιγμή μιλούσα με ένα κορίτσι στο νοσοκομείο, η οποία ήταν δεκαπέντε ετών και έξι μηνών έγκυος. Μου είπε ότι μπορούσα να τη βγάλω φωτογραφία και μου έδωσε άδεια να ρωτήσω για εκείνη τους ίδιους γιατρούς και την αστυνομία – φυσικά όλοι το ήξεραν ήδη, απλώς δεν θέλουν τα αρνητικά στατιστικά. Από τη στιγμή που οι γιατροί παραδεχθούν ότι υπάρχει ένας ανήλικος ασθενής, πρέπει να το αναφέρουν στην αστυνομία, στη συνέχεια πρέπει να καταθέσουν ως μάρτυρες και άρα να μπλέξουν στην όλη υπόθεση.
– Υπάρχει αυτή η διαφορά μεταξύ της ζωής στην πόλη και της ζωής στην επαρχία στη Γεωργία;
Ναι. Μεγάλωσα σε ένα από τα χωριά της περιοχής, όπου γύρισα και τις δύο ταινίες μου. Όταν επιστρέφεις σε αυτά τα μέρη, καταλαβαίνεις ότι δεν έχουν αλλάξει και πολλά πράγματα εδώ και πολλά, πολλά χρόνια – και ίσως κάποια πράγματα να είναι ακόμη χειρότερα. Δεν είναι μόνο η συντηρητική ή πατριαρχική άποψη για τη ζωή και δεν είναι μόνο η θρησκεία – αν και ο ορθόδοξος χριστιανισμός είναι πολύ ισχυρός στη Γεωργία. Δεν είναι μόνο ένα πράγμα. Το επίπεδο της εκπαίδευσης είναι επίσης εξαιρετικά προβληματικό.
Κάποιοι από τους τοπικούς αξιωματούχους δεν μας ήθελαν εκεί: νόμιζαν ότι ήμασταν εκεί μόνο για να δημιουργήσουμε προβλήματα και να ασκήσουμε κριτική. Η διευθύντρια του σχολείου ήταν πολύ αναστατωμένη που ήμουν εκεί «πάλι», όπως είπε. Δεν χρειαζόμουν άδεια για να ξαναπάω, αλλά εκείνη θεώρησε ότι χρειαζόμουν.
– Η πρωταγωνίστρια του «April» είναι μαιευτήρας που παρέχει κρυφά αμβλώσεις σε γυναίκες στα χωριά. Ποιο είναι το νομικό καθεστώς των αμβλώσεων στη Γεωργία;
Η άμβλωση είναι νόμιμη ως τις δώδεκα εβδομάδες κύησης, αλλά οι κλινικές έχουν το δικαίωμα να επιλέξουν αν θέλουν να την κάνουν και στην πραγματικότητα είναι αδύνατο να βρεις κλινική που θα την κάνει. Γίνονται αμβλώσεις, αλλά δεν υπάρχουν στατιστικά στοιχεία για το αν γίνονται σε αγροτικά νοσοκομεία. Ρώτησα τους γιατρούς: «Και αν πρόκειται για θύμα βιασμού;». Για να πάρω την απάντηση: «Θα πρέπει να πάνε στην πόλη και να το αντιμετωπίσουν μέσω της αστυνομίας». Ένας από τους γιατρούς είπε: «Γιατί να είμαι εγώ υπεύθυνος για τις αμαρτίες τους;». Ακόμη και το αντισυλληπτικό χάπι αποτελεί τεράστιο πρόβλημα. Επισήμως, ένα νοσοκομείο πρέπει να παρέχει το χάπι σε μία ασθενή που το θέλει, αλλά πολλά αγροτικά νοσοκομεία απλώς δεν το διαθέτουν.
– Πώς είναι η συνεργασία σας με την Ία Σουκχιτασβίλι, την οποία σκηνοθετήσατε και στις δυο σας ταινίες;
Όταν έκανα casting για το «Beginning», είδα όλες τις ηθοποιούς μιας συγκεκριμένης ηλικιακής κατηγορίας στη Γεωργία. Δεν ήθελα συγκεκριμένα να δουλέψω με την Ία, επειδή είναι πρωταγωνίστρια του γνωστότερου δραματικού θεάτρου της Γεωργίας, την είχα δει σε άλλες ταινίες και την έβρισκα πολύ λαμπερή. Εγώ έψαχνα κάτι άλλο από αυτό. Εκείνη όμως επέμενε να έρθει στο δοκιμαστικό και πράγματι ενσάρκωσε τέλεια τον χαρακτήρα. Είχε μια πολυπλοκότητα, ένα βάθος, ενώ ήταν πολύ ευέλικτη και περίεργη. Ήθελε πραγματικά να χτίσουμε τον χαρακτήρα μαζί.
Όταν άρχισα να σκέφτομαι το «April» και να περνάω χρόνο στο μαιευτήριο, ζήτησα από την Ία να έρθει και να περάσει λίγο χρόνο εκεί μαζί μου. Ήμουν περίεργη να δω πώς θα αντιδρούσε σε όσα συνέβαιναν στο νοσοκομείο. Ήθελα να μπορέσω να κάνω μια ανοιχτή συζήτηση σχετικά με τον χαρακτήρα στο νοσοκομείο και ήθελα να είναι και εκείνη παρούσα.
Μία από τους βασικούς γιατρούς εκεί μάς βοήθησε πολύ – δεν τη χρησιμοποίησα ακριβώς σαν πρότυπο για τη Νίνα, αλλά εμπνεύστηκα πολλά από εκείνη. Μας ξενάγησε στην καθημερινότητα της κλινικής. Υπήρχαν πολλές τεχνικές λεπτομέρειες που έπρεπε να μάθουμε, όπως παραδείγματος χάρη – με ποια σειρά ξεπακετάρεις τα ιατρικά όργανα; Ήθελα η Ία να γίνει ένα με τον χαρακτήρα, να ζήσει πραγματικά μέσα από αυτή την ιστορία. Ήταν μια εντελώς διαφορετική διαδικασία από την πρώτη μου ταινία. Και ήταν μεγάλη πρόκληση και για εκείνη. Ορισμένες λήψεις διαρκούν έως και δέκα λεπτά και είναι πολύ τεχνικές. Έπρεπε να μάθει ιατρικές διαδικασίες.
– Πώς αποκτήσατε πρόσβαση στη μαιευτική κλινική, συμπεριλαμβανομένων των αιθουσών τοκετού για τις δύο πραγματικές σκηνές τοκετού στην ταινία;
Πέρασα τουλάχιστον ένα χρόνο στην κλινική και κάποια στιγμή μου επετράπη να μιλήσω με τις έγκυες γυναίκες για το ποιες θα μπορούσαν να με αφήσουν να παρακολουθήσω τον τοκετό τους. Τελικά γνώρισα δυο γυναίκες, οι οποίες είπαν ότι δεν θα είχαν πρόβλημα να κινηματογραφήσω τους τοκετούς τους. Ήμουν σε επαφή μαζί τους σχεδόν καθ’ όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης τους, οπότε ένιωθαν πολύ άνετα μαζί μου και με τον Αρσένι Καχατουράν, τον διευθυντή φωτογραφίας. Και οι ηθοποιοί ήταν επίσης εκεί από την αρχή, επειδή ήθελα όλοι να είναι προετοιμασμένοι για αυτό που θα έβλεπαν.
Χρειάστηκε πολλή υπομονή από όλους μας, όπως και κατανόηση ότι δεν ήμασταν οι πρωταγωνιστές σε αυτό που συνέβαινε εκεί – τη στιγμή που κάποιος θα έλεγε ότι έπρεπε να φύγουμε, θα το κάναμε. Η προετοιμασία για τις πραγματικές σκηνές τοκετού ήταν φοβερά έντονη. Η κάμερα είχε τοποθετηθεί εκ των προτέρων, όλα τα φώτα και τα μικρόφωνα είχαν στηθεί. Κάναμε πολλές πρόβες με ηθοποιούς. Και ξέραμε ότι όταν η συγκεκριμένη γυναίκα ήταν έτοιμη να γεννήσει, θα την έφερναν σε αυτό το δωμάτιο. Όσο κι αν είχαμε ελάχιστο έλεγχο πάνω στις εξελίξεις, ήμασταν επίσης πολύ προετοιμασμένοι.
– Η διαδικασία που ακολουθείτε με τους ηθοποιούς μοιάζει λίγο με αυτή του Μάικ Λι. Νιώθετε ότι έχει επηρεάσει το σινεμά σας;
Λατρεύω τον Μάικ Λι. Όταν ήμουν πρωτοετής ή δευτεροετής φοιτητής στη σχολή κινηματογράφου, παρακολούθησα ένα απίστευτο σεμινάριό του και ήταν πολύ, πολύ γενναιόδωρος μαζί μας. Συνειδητοποίησα ότι ό,τι προσπαθούσα να κάνω, αυτός ο άνθρωπος ήξερε ήδη πώς να το κάνει.
– Η πρόσβαση στην γυναικολογική περίθαλψη, συμπεριλαμβανομένων των αμβλώσεων, είναι σε ρευστή κατάσταση σε πολλά μέρη του κόσμου αυτή τη στιγμή: έχασε την προστασία της σε ομοσπονδιακό επίπεδο στις ΗΠΑ, η πρωθυπουργός της Ιταλίας θέλει να την καταστήσει παράνομη, ενώ την ίδια στιγμή πολλοί στην Ε.Ε. πιέζουν για να διευκολύνουν τους πολίτες των χωρών-μελών που δεν έχουν πρόσβαση σε τέτοιου είδους περίθαλψη, να διασχίσουν τα σύνορα για να την αποκτήσουν. Όταν γυρίζατε αυτή την ταινία, σκεφτόσασταν καθόλου την απήχηση που θα είχε αυτό το θέμα για τους θεατές από άλλα μέρη του κόσμου;
Ναι, απολύτως. Παρακολουθώ πολύ στενά τις ειδήσεις από τις ΗΠΑ. Πιστεύω ότι η φροντίδα που σχετίζεται με τις αμβλώσεις είναι ένα από τα κύρια θέματα στην πολιτική τους ατζέντα. Τα αντισυλληπτικά και οι νόμιμες αμβλώσεις έδωσαν στις γυναίκες ευκαιρίες να κάνουν επιλογές για το μέλλον τους, για τα επιθυμητά επαγγέλματά τους. Οι γυναίκες που έχουν το δικαίωμα επιλογής μπορούν να γίνουν μητέρες υπό συνθήκες που θα τις ενδυναμώσουν και όχι θα τους στερήσουν το μέλλον τους. Η αφαίρεση αυτού του δικαιώματος θα ήταν ένα τεράστιο βήμα προς τα πίσω.
Στην Ευρώπη -στην Πολωνία, την Ιταλία κ.λπ.- το δικαίωμα στην άμβλωση αποτελεί θέμα υπό συζήτηση… Στη Γεωργία, τα μέλη του κυβερνώντος κόμματος υποστηρίζουν ότι οι αμβλώσεις πρέπει να απαγορευτούν εντελώς. Πηγαίνουν, μάλιστα, ακόμη παραπέρα και αμφισβητούν αν οι ανύπαντρες γυναίκες, ή ακόμη και ένα ανύπαντρο ζευγάρι θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα να υιοθετήσουν. Έτσι, το δικαίωμα στην άμβλωση δεν είναι ποτέ πραγματικά ένα αυτόνομο δικαίωμα για όσους επιθυμούν να το αφαιρέσουν. Συνδέεται πάντα με μια πιο σύνθετη ατζέντα.
– Ποιες είναι οι ελπίδες σας για το τι έπεται για αυτή την ταινία, καθώς επιτέλους κυκλοφορεί στο ευρύ κοινό;
Μπορώ μόνο να πω ότι ελπίζω τα ερωτήματα που τίθενται στην ταινία να έχουν απήχηση στο κοινό. Όσο και αν πρόκειται για μια πολύ συγκεκριμένη γεωγραφικά ιστορία, ελπίζω ότι οι θεατές θα μπορέσουν να συνδεθούν με αυτήν, αφού πιστεύω ότι η ταινία ασχολείται με οικουμενικές αξίες που απειλούνται, δυστυχώς σε όλες τις ηπείρους.
Σκηνοθεσία: Ντέα Κουλουμπεγκασβίλι
Σενάριο: Ντέα Κουλουμπεγκασβίλι
Ηθοποιοί: Ία Σουκχιτασβίλι, Κάκα Κιντσουρασβίλι, Μέραμπ Νίνιντσε, Ρόζα Καντσεϊσβίλι, Άνα Νικολάβα
Διάρκεια: 134 λεπτά
Διανομή: Rosebud .21
Κυκλοφορεί στις 30 Ιανουαρίου στους κινηματογράφους από τη Rosebud.21
