Στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης το σύγχρονο γαλλικό θέατρο συνεχίζει να γοητεύει με την πρωτοποριακή του μορφή το ελληνικό κοινό, δικαιώνοντας τις πολιτιστικές του προσδοκίες.

Ο Ενζό Κορμάν συγγραφέας, δραματουργός, αφηγητής και τραγουδιστής με το έργο του η θύελλα επιμένει, εκτός από την πολιτική διάσταση και «το στοχασμό στη δύναμη των λέξεων», επενδύει στην όξυνση της ιστορικής μνήμης ώστε ν’ αποκτηθεί συνείδηση κάθε απωθημένης εθνικής ταυτότητας.

Γράφει η Χαρά Κιούση

Τόσο αναγκαίο και επιβεβλημένο στις μέρες μας καθώς «οι ισχυροί εξολοθρεύουν τις κατώτερες ράτσες» με το εξοργιστικό πρόσχημα πως έτσι υπερασπίζουν τους εαυτούς τους απέναντι στους άλλους.

Τέλος του 20ου αιώνα. Μια κρύα νύχτα σε ένα απομεμακρυσμένο κτήμα της γαλλικής επικράτειας, ο φιλόδοξος σκηνοθέτης Νάθαν Γκόλντριγκ έρχεται εκεί με προτάσεις για τον γηραιό διακεκριμένο ηθοποιό Τέο Στάινερ, Ο 40χρονος Νάθαν , με βλέψεις και υποσχέσεις για τη διεύθυνση της Neue Buhne στο Βερολίνο, προτείνει στο διάσημο καλλιτέχνη που στον κολοφώνα της δόξας του απεσύρθη πριν από εικοσιπέντε χρόνια από τη θεατρική σκηνή της Βιέννης, να παίξει Βασιλιά Λήρ.

Εκείνος αρνείται πεισματικά ν’ αποδεχτεί την πρόταση και μεταξύ τους ξεσπά μια κόντρα προκλητική που οδηγεί σε μιαν αποκάλυψη. Μέσα από μια ένοχη ομολογία ο Στάινερ θα εκμυστηρευτεί πως το 1944 στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Τερεζίν, είχε παίξει τον ρόλο του Έντγκαρ. Στα πλαίσια μιας τακτικής όπου οι φιλόμουσοι ναζί «ενθάρρυναν» τους μελλοθάνατους καλλιτέχνες να ασκούν την τέχνη τους. Κερδίζοντας έτσι την εύνοια του Untersturmfuhrer, εξαγόρασε την σωτηρία του όταν οι γονείς του και οι άλλοι ομοεθνείς του Εβραίοι οδηγήθηκαν στο Άουσβιτς. Μια σωτηρία βέβαια του σώματος, με την ψυχή και την λογική να αναρωτιούνται «ποιας νέας βαρβαρότητας θα είμαι άραγε ο γελωτοποιός, σ’ αυτό εδώ το μέγα θέατρο της τρέλας;»

Το έργο του Ενζό Κορμάν «ένας στοχασμός πάνω στη δύναμη των λέξεων» υπογράφει τη διαλεκτική δυναμική μεταξύ ιστορικής μνήμης και προσωπικής συνείδησης. Εδώ ο αποκομμένος από τον κόσμο σπουδαίος ηθοποιός «εξολοθρευτής και εξολοθρεμένος», καταδιώκεται από τις Ερινύες για μια προδοσία, που κάθε γεννήτορας σίγουρα θα ευχόταν για τον σωσμό του παιδιού του. Είναι κατ’ ανάγκη ένας αθώος ένοχος σε μια προαποφασισμένη θηριώδη πολιτική πράξη, την οποία σκιαγραφεί και παρουσιάζει με περισυλλογή ο συγγραφέας. Φωτίζοντας έτσι εγκλωβισμένες διεργασίες της ύπαρξης που αποφάσισε πλέον να μην αποσιωπά υποχωρώντας «στην τακτική των συνηθισμένων εκτελεστών της καταστροφής».

Ο Γιώργος Κοτανίδης ως Τέο Στάϊνερ έχει τα χαρακτηριστικά κάθε «εμβληματικής μορφής» που χόρτασε δόξες. Ταυτόχρονα έχει την αινιγματική θλίψη στην έκφραση και στο βλέμμα κι’ ένα αφοπλιστικό μειδίαμα που τον καθιστά παρόντα και απόντα. Μέρος ενός κόσμου που έσβησε και η ιστορία του ξαναπαίζεται πάνω στην σκηνή σε δεκατρείς σκηνές με τίτλους δανεισμένους από φράσεις του Σαίξπηρ. Ο ήρωας ως «Ληρ κυνηγημένος στην έρημη γη» και ως φριχτός Μάκμπεθ, μετακυλά σε όλα τα ψυχολογικά στάδια με υποκριτική δύναμη. Έχοντας ανοιχτούς λογαριασμούς με κάθε βιωματική μνήμη που αφορούν την Εβραϊκή του ταυτότητα αλλά και την καλλιτεχνική, πείθει και επηρεάζει με «σκληρότητα, χιούμορ, ειρωνεία και κυνισμό» τον επίσης εβραίο σκηνοθέτη Νάθαν Γκόλντριγκ.

Ο Κωνσταντίνος Χατζής «καλός στην κόντρα παρά στην επίθεση» ως σκηνοθέτης – στην παράσταση αυτοσκηνοθετείται και είναι υπεύθυνος για το πολύχρωμο παιχνίδι των φωτισμών – στέκεται απέναντι στο θεατρικό του ίνδαλμα με αμηχανία, νευρικότητα και την αίσθηση του αδύναμου. Ωσότου με ερωτήσεις δυναμίτες θα οδηγήσει στην βαθύτερη αλήθεια και οι δυο τους θα φθάσουν σε μια σύνδεση και μια ουσιαστική κοινή ένωση.

Αναμφισβήτητα οι δυο πρωταγωνιστές με κατάθεση ψυχής δικαίωσαν την πρόθεση της σκηνοθεσίας, που είναι «δεκτικότητα του θεατή». Με μόνο εμπόδιο «το βαθύτερο σκηνικό της ιστορίας» που με τα μάτια «δεμένα» θ’ αντικρίσουν οι καλλιτέχνες! Η διαμόρφωση του σκηνικού χώρου με το τεράστιο βάθος, διευκολύνει την μετάβαση σ’ αυτήν την πραγματικότητα. Στον πυρήνα της ουσίας που μέσα του βρισκόμαστε, ίσως το θέατρο να είναι ο μόνος τόπος όπου η αναγκαιότητα της τέχνης θα σταθεί απέναντι στην εσωτερική σύγκρουση με μια θύελλα γύρω μας, μια θύελλα που επιμένει.

Από Πέμπτη 14 έως Κυριακή 31 Μαΐου 2015

Μετάφραση: Μαρία Ευσταθιάδη
Σκηνοθεσία-φωτισμοί: Κωνσταντίνος Χατζής
Διαμόρφωση σκηνικού χώρου – Κοστούμια: ομάδα χρώμα
Επιμέλεια Κίνησης: Χριστίνα Βασιλοπούλου
Βοηθοί Σκηνοθέτη: Πάνος Κατσιαούνης – Γεωργία Λένη

Παίζουν:
Τέο Στάινερ: Γιώργος Κοτανίδης
Νάθαν Γκόλντριγκ: Κωνσταντίνος Χατζής
και
Ελπίδα Μεταξά, Bertrand Moreau, Ευδοκία Στατήρη

Τα αποσπάσματα από το Βασιλιά Ληρ του Ουΐλιαμ Σαίξπηρ είναι από τη μετάφραση του Διονύση Καψάλη
Τα αποσπάσματα από τον Άμλετ και το Μάκβεθ του Ουίλιαμ Σαίξπηρ είναι από τη μετάφραση του Γιώργου Χειμωνά