Ο πολυβραβευμένος Ούγγρος σκηνοθέτης και ηθοποιός Bela Pinter με τη θεατρική του ομάδα, άφησε το δυναμικό του στίγμα στον κύκλο «Transitions», με την ιλαροτραγωδία «τα μυστικά μας».

Γράφει η Χαρά Κιούση

Ο Bela ανήκει στη νέα γενιά δημιουργών που βίωσε την μετάβαση από το κομμουνιστικό καθεστώς του 1980, στον «άγριο καπιταλισμό» και στον κόσμο της ελεύθερης αγοράς. Προσωπικές του μνήμες από την αστυνόμευση, τον περιορισμό, την στέρηση της ελευθερίας τον ώθησαν να κάνει ανεξάρτητο θέατρο, συμβάλλοντας έτσι με την δική του πολιτική προσπάθεια, «στη διαχείριση εθνικών τραυμάτων του παρελθόντος». Αν και έχουν περάσει τριανταπέντε χρόνια από τότε, μόνο κάποιοι ψίθυροι μαρτυρούν ελάχιστα για το τι συνέβη. Ακόμα δεν γνωρίζουν ποιοι είναι «οι φταίχτες», κι’ ο διχασμός για την δημοσίευση των ονομάτων που εμπλέκονται, θα εκκρεμεί για σαράντα χρόνια ακόμα, ωσότου συμπληρωθεί ο αναγκαίος χρόνος για τις αποκαλύψεις.

«Η ελευθερία της έκφρασης, τα ανθρώπινα δικαιώματα, ο ρατσισμός, ο εθνικισμός, η απομυθοποίηση των εθνικών συμβόλων, η υπονόμευση των ταμπού, η ενοχή και θυματοποίηση» είναι κάποια από τα θέματα που απασχολούν τον ανήσυχο Bela Pinter.

‘Οπως λέει εμπνεύσθηκε «τα μυστικά» από την Σλοβενία και από το Σιδηρούν Παραπέτασμα, τα οποία έστησε και στήριξε με στοιχεία ιστορικά και πανεπιστημιακή γνώση, ώστε να μείνουν για πάντα επίκαιρα.

Βρισκόμαστε στην Ουγγαρία, 1980. Σε μια αίθουσα συγκεντρώνονται τα μέλη μιας χορευτικής ομάδας που επιδίδονται στην εκμάθηση παραδοσιακών χορών και τραγουδιών. Ο ‘Ιστβαν κεντρικό πρόσωπο της θεματογραφίας είναι φανατικός λάτρης και συλλέκτης δημωδών τραγουδιών, παντρεμένος με μια μουσικό που έχει ένα επτάχρονο κοριτσάκι. Μέλος της ομάδας μεταξύ πολλών άλλων είναι και ο εκδότης του δυνατότερου παράνομου αντικαθεστωτικού εντύπου, που έχει ένα δεκάχρονο γιο, αξιόλογο πιανίστα.

Ο γάμος του ‘Ιστβαν περνά σοβαρή κρίση, γιατί εκείνος είναι παιδόφιλος. Αντικείμενο του ανίερου πόθου του είναι η μικρούλα, που έμαθε να κρατά μυστικό το παιχνίδι τους. «Να φιλήσεις τον Κοντορεβιθούλη για να γίνει γίγαντας». Οι ενοχές τον οδηγούν στην ψυχίατρο που του υπόσχεται να τον βοηθήσει. Ατυχώς για εκείνον όμως, οι κοριοί παρακολούθησης αντιδραστικών στοιχείων, που τοποθετήθηκαν στον χώρο της από την κατασκοπεία, έκανε γνωστό τοις πάσι την νοσηρή  του διαστροφή. ‘Ετσι δεν αργεί να υποκύψει στον εκβιασμό της μυστικής αστυνομίας και να γλυτώσει την φυλακή με αντάλλαγμα φυσικά να γίνει πληροφοριοδότης τους. Ο «τιποτένιος» παιδόφιλος και χαφιές δεν αργεί να καταδώσει τον αντιδραστικό εκδότη και να κατασχεθεί ο πολύγραφος της συντακτικής ομάδας.  Τότε είναι και η στιγμή που οι κομματάρχες «ρεαλιστές και οπαδοί των καλών συμβιβασμών»; θα εξαγοράσουν μ’ ένα βραβείο τα τελευταία ίχνη αυτοσεβασμού του.

Η εξαιρετική σκηνοθεσία του Bela Pinter διαπνέεται από σουρεαλιστική καυστικότητα, ωμό ρεαλισμό, σαρκαστικό χιούμορ και υπόγειο λυρισμό. Με μια πυραμοειδή διαβάθμιση «μυστικών και ψεμάτων» εκθέτει την μπερδεμένη σοσιαλιστική ηθική που θεωρούσε υποκουλτούρα την παραδοσιακή μουσική. Εκθέτει επίσης συντηρητισμό, τις συλλογικές νευρώσεις της παθογένειας, τον αλκοολισμό, την τραγική υποκρισία «της χειροπιαστής φιλίας των λαών».

Οι στιβαρές ερμηνείες των καλλιτεχνών, οι χορευτικές και φωνητικές τους ικανότητες καθώς και η υπέροχη παραδοσιακή μουσική που παίζεται ζωντανά από την ομάδα των μουσικών, προσδίδουν ενέργεια και την αίσθηση της επικοινωνίας μέσω της διασκέδασης.

Το σκηνικό εξυπηρετείται από δυο τεράστιες επιτοίχιες μπομπίνες, ενώ τα κοστούμια ακολουθούν την αισθητική της εποχής του Ανατολικού μπλοκ, έχοντας και κάποιες επιρροές από την Δύση. Το έργο κινείται ανάμεσα στα δύο ακραία πολιτεύματα, φασισμού και κομουνισμού, στο δίπολο καλού-κακού, ηθικής-ανηθικότητας, ειλικρίνειας-υποκρισίας, ελευθερίας και ανελευθερίας. Γνωρίσματα και ιδιότητες εξ’ άλλου καθόλου ξεπερασμένες, που χαρακτηρίζουν την ανθρωπότητα ανά τους αιώνες.

Την παράσταση που εστιάζει στο στο πως ο πολιτικός μηχανισμός «πνίγει την αθωότητα, τον αυθορμητισμό και το πραγματικό αίσθημα», δέχτηκε το κοινό με θερμή αίσθηση και ταυτίστηκε με τους ήρωες, όσον αφορά τα καθημερινά ψέματα και μυστικά.

Συντελεστές

Σύλληψη & Σκηνοθεσία: Béla Pintér

Βοηθός σκηνοθέτη: Rozi Hajdú

Δραματουργία: Éva Enyedi

Σχεδιασμός κοστουμιών: Mari Benedek

Βοηθός σχεδιασμού κοστουμιών: Julcsi Kiss

Σκηνικά: Gábor Tamás

Φωτισμοί László Varga

Ήχος: Zoltán Belényesi

Φροντιστήριο: László Quitt

Ερμηνεύουν οι ηθοποιοί: Zoltán Friedenthal, Eszter Csákányi, Hella Roszik, Éva Enyedi, Zsófia Szamosi, Béla Pintér, Szabolcs Thuróczy, Angéla Stefanovics, György Póta, Gábor Pelva

Gábor Pelva: βιολί, βιόλα, κιθάρα

György Póta: συνθεσάιζερ, κοντραμπάσο, βιόλα

Hella Roszik: βιολί

Οικονομική διαχείριση: Gyula Inhaizer

Παραγωγή: Anna Hidvégi