Σοκ προκαλεί το τελευταίο τριμηνιαίο Δελτίο της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών (Bank for International Settlements – BIS), του διεθνούς χρηματοπιστωτικού ιδρύματος που ανήκει στις κεντρικές τράπεζες των περισσότερων προηγμένων χωρών του κόσμου, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας. Η έκθεση προειδοποιεί ότι υπάρχει αυτή τη στιγμή ένα κρυφό χρέος ύψους άνω των… 80 τρισεκατομμυρίων δολαρίων υπό μορφή συμφωνιών ανταλλαγής συναλλάγματος (swaps) που ανήκει σε συνταξιοδοτικά ταμεία ανά τον κόσμο και άλλα «μη τραπεζικά» χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Όπως μεταδίδει το ειδησεογραφικό πρακτορείο Reuters, αυτή η αγορά συμφωνιών ανταλλαγής συναλλάγματος αποτελεί ένα «τυφλό σημείο» που κινδυνεύει να «θολώσει» το τοπίο για τους υπεύθυνους χάραξης νομισματικής πολιτικής.

Οι αγορές ανταλλαγής συναλλάγματος (όπου για παράδειγμα ένα ολλανδικό συνταξιοδοτικό ταμείο ή μια ιαπωνική ασφαλιστική εταιρεία, δανείζεται δολάρια και δανείζει ευρώ ή γεν στην αγορά σποτ, πριν αποπληρώσει τη συναλλαγή αργότερα), έχουν προϊστορία όσον αφορά τα προβλήματα. Υπέστησαν πιέσεις σε επίπεδο χρηματοδότησης τόσο κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008 όσο και τον Μάρτιο του 2020 που η πανδημία της Covid-19 προκάλεσε διεθνείς οικονομικές αναταράξεις αναγκάζοντας τις κορυφαίες κεντρικές τράπεζες του πλανήτη (όπως π.χ. η Federal Reserve, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ δηλαδή) να παρέμβουν συνάπτοντας γραμμές ανταλλαγής δολαρίων.

Σύμφωνα με το επικαιροποιημένο Δελτίο της BIS, το εκτιμώμενο ύψους του «κρυφού» αυτό χρέους άνω των 80 τρισ. δολαρίων, υπερβαίνει τα αποθέματα των κρατικών ομολόγων, των repos και των εταιρικών χρεογράφων συνολικά, ενώ οι συναλλαγές αυτών των συμφωνιών ανέρχονταν σχεδόν σε 5 τρισ. δολάρια την ημέρα τον Απρίλιο, ποσό που αντιστοιχεί στα 2/3 του ημερήσιου τζίρου συναλλαγματικών πράξεων σε ολόκληρο τον πλανήτη.

Η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών εκτιμά δε ότι τόσο στις τράπεζες αλλά και τα «μη τραπεζικά» χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, όπως τα συνταξιοδοτικά ταμεία, εκτός ΗΠΑ, οι υποχρεώσεις που αφορούν ανταλλαγές συναλλάγματος είναι πλέον διπλάσιες του χρέους που είναι εγγεγραμμένο στους ισολογισμούς τους. Όπως τονίζεται χαρακτηριστικά: «Μια βασική πηγή ευπάθειας είναι ο δανεισμός σε δολάρια που είναι ενσωματωμένος στις αγορές συναλλάγματος. Σε αντίθεση με τα περισσότερα άλλα είδη παραγώγων, οι πράξεις ανταλλαγής συναλλάγματος, οι προθεσμιακές συμβάσεις και οι πράξεις ανταλλαγής νομισμάτων συνεπάγονται την ανταλλαγή κεφαλαίου και, ως εκ τούτου, συνεπάγονται υποχρεώσεις πληρωμής ίσες με το πλήρες ποσό της σύμβασης. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι υποχρεώσεις σε δολάρια ανήλθαν σε πάνω από 80 τρισεκατομμύρια δολάρια στα μέσα του 2022. Είναι σημαντικό ότι, δεδομένου ότι οι υποχρεώσεις αυτές αναφέρονται εκτός ισολογισμού, τα τυποποιημένα στατιστικά στοιχεία χρέους δεν τις αποτυπώνουν. Ένα τέτοιο χρέος σε δολάρια, υπό αυτή την έννοια, «λείπει». Το μέγεθος των υποχρεώσεων που λείπουν σε δολάρια είναι συγκλονιστικό. Μεταξύ των μη τραπεζικών ιδρυμάτων, τα εκτός των Ηνωμένων Πολιτειών είχαν περίπου 26 τρισεκατομμύρια δολάρια σε υποχρεώσεις εκτός ισολογισμού στα τέλη Ιουνίου 2022 ή διπλασιάστηκαν το χρέος τους σε δολάρια εντός ισολογισμού. Από την πλευρά τους, οι μη αμερικανικές τράπεζες, με περιορισμένη πρόσβαση σε πιστώσεις από την Federal Reserve, είχαν περίπου 39 τρισεκατομμύρια δολάρια σε τέτοιες υποχρεώσεις, σε σύγκριση με «μόνο» 15 τρισεκατομμύρια δολάρια στους ισολογισμούς τους. […] Το χρέος σε δολάρια που λείπει από τις συμφωνίες ανταλλαγής/προθεσμιακές συναλλαγές και τις ανταλλαγές νομισμάτων είναι τεράστιο».

Τέλος το ελβετικό ίδρυμα BIS, που είναι επί της ουσίας η κεντρική τράπεζα των κεντρικών τραπεζών ανά τον κόσμο, χαρακτηρίζει την έλλειψη άμεσων πληροφοριών σχετικά με την κλίμακα του προβλήματος ως βασικό ζήτημα. «Σε περιόδους κρίσης, οι πολιτικές για την αποκατάσταση της ομαλής ροής των βραχυπρόθεσμων πράξεων δολαρίου στο χρηματοπιστωτικό σύστημα (π.χ. οι γραμμές ανταλλαγής των κεντρικών τραπεζών) βρίσκονται υπό σύγχυση», αναφέρει με νόημα.