Ιδρύθηκε πριν από δέκα χρόνια στην Ιταλία και υπήρξε προϊόν της απόρριψης της παραδοσιακής πολιτικής τάξης. Το Κίνημα των 5 Αστέρων πέρασε έκτοτε από μεταμορφώσεις για να μετατραπεί σε κόμμα εξουσίας ικανό να συμμαχήσει, και να συγκυβερνήσει μέχρι πρότινος, με τον ακροδεξιό εθνικιστή Ματέο Σαλβίνι και σήμερα με την αριστερά.
Ιδρυτές του, ο κωμικός Μπέπε Γκρίλο και ο σπεσιαλίστας του ψηφιακού μάρκετινγκ Τζιανρομπέρτο Καζαλέτζιο. Στην πρώιμή του περίοδο το M5S αρνιόταν κάθε πολιτική συμμαχία. Για να καταλήξει την επαύριο των βουλευτικών εκλογών του Μαρτίου 2018, από τις οποίες αναδείχθηκε πρώτη δύναμη με 32% των ψήφων, να συνεργασθεί με την Λέγκα και τον Ματέο Σαλβίνι.
Μόλις έναν χρόνο αργότερα στρέφεται προς την άλλη άκρη της πολιτικής σκακιέρας, προς το κεντροαριστερό Δημοκρατικό Κόμμα για να σχηματίσει κυβέρνηση συνασπισμού, αφού ο Σαλβίνι τορπίλισε την κυβέρνηση για να προκαλέσει πρόωρες εκλογές και να βάλει πλώρη προς την πρωθυπουργία.
Το Κίνημα των 5 Αστέρων έχασε δυνάμεις κατά τους 14 μήνες που βρέθηκε στην εξουσία, περνώντας από το 32% στο 17% κατά τις ευρωεκλογές. Στο ίδιο διάστημα, η Λέγκα ανέβαινε από το 17% στο 34%.
«Στην Ιταλία, δεδομένου του Συντάγματος και του εκλογικού νόμου (που συνδυάζει αναλογικό και πλειοψηφικό σύστημα), ο μόνος τρόπος για να φθάσει κανείς στην εξουσία είναι να κάνει συμβιβασμούς και αυτό διδάχθηκε το Κίνημα των 5 Αστέρων», εξηγεί η Εμιλιάνα Ντε Μπλάζιο, καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Luiss της Ρώμης.
«Χωρίς αυτούς τους συμβιβασμούς, θα είχε παραμείνει στην γωνία του πολιτικού τοπίου χωρίς να μπορεί ποτέ να παίξει έναν ρόλο στην δημόσια ζωή της χώρας».
Ανορθόδοξο κίνημα εκ της οργάνωσης και της ιδεολογίας του, τοποθετημένο ούτε στην δεξιά, ούτε στην αριστερά, το M5S σχηματίσθηκε ως εναλλακτική στα κόμματα «του συστήματος». Σε αυτήν την κατηγορία συνήθιζε να κατατάσσει τον νέο κυβερνητικό του εταίρο, το Δημοκρατικό Κόμμα.
Η μεταμόρφωσή του από κίνημα διαμαρτυρίας σε κόμμα εξουσίας συντελέσθηκε καθώς κατέγραφε διαδοχικές εκλογικές επιτυχίες. Η πρώτη του ανέρχεται στο 2013, όταν , προς γενική κατάπληξη, κατέκτησε την τρίτη θέση.
Εκείνη την εποχή, στο M5S κυριαρχεί η χαρισματική προσωπικότητα του Μπέπε Γκρίλο και οι κορώνες του κατά της ιταλικής «κάστας».
Μεταστροφές
Αξιοπρέπεια, ελπίδα, διαφάνεια, είναι οι λέξεις που επαναλαμβάνονται και κυριαρχούν στην ρητορική του Μπέπε Γκρίλο που δίνει τον τόνο από το εξαιρετικά δημοφιλές τότε blog του.
«Αυτή η ρητορική συγκίνησε τους οργισμένους με μία πολιτική τάξη σημαδεμένη από σκάνδαλα και διαφθορά ψηφοφόρους, οι οποίοι αισθάνονταν εγκαταλειμμένοι από τους ανθρώπους που κατείχαν τους υπουργικούς θώκους», εξηγεί ο πολιτικός επιστήμονας Τζιανφράνκο Πασκίνο.
«Αλλά, ανεβαίνοντας στην εξουσία, το κίνημα βρέθηκε αντιμέτωπο με την πραγματικότητα της διακυβέρνησης και αναγκάσθηκε να αλλάξει πολιτική γραμμή σε πολλά θέματα, πράγμα που αποξένωσε τους ψηφοφόρους του».
Η μεταστροφή συνέπεσε με την ανάληψη της ηγεσίας του M5S από τον τριαντάχρονο Λουίτζι ντι Μάιο. Η εικόνα του, στον αντίποδα της φιγούρας του Μπέπε Γκρίλο, ενσάρκωσε την επιθυμία για αλλαγή ταυτότητας, την έξοδο από την λογική του κινήματος διαμαρτυρίας.
Εκτός των ανορθόδοξων πολιτικών συμμαχιών που τελικά δέχθηκε να κάνει να κάνει, το M5S υπό τον ντι Μάιο έκανε μεταστροφές σε διάφορα θέματα, και κυρίως ως προς την συμμετοχή στην ευρωζώνη.
Επί χρόνια, το M5S επέμενε στην ευρωσκεπτικιστική του ρητορική φθάνοντας μέχρι να προτείνει συμβουλευτικού χαρακτήρα δημοψήφισμα για το ευρώ, πριν εγκαταλείψει τις ορέξεις για έξοδο από το ευρώ λίγες ημέρες πριν από τις βουλευτικές εκλογές του Μαρτίου 2018.
Ομως το Κίνημα διατήρησε την ιδέα της «συμμετοχικής δημοκρατίας». Ετσι, αποφάσισε να υποβάλει την συμφωνία για την συγκρότηση κυβέρνησης συνασπισμού με το Δημοκρατικό Κόμμα, κάποτε πολιτικό του αντίπαλο, προς έγκριση στους υποστηρικτές του μέσω της on line πλατφόρμας που ονομάσθηκε «Rousseau».
«Η προσφυγή στην πλατφόρμα Rousseau είναι επιστροφή στις ρίζες του M5S και ένα μέσον για να καθησυχασθούν οι παλιοί ακτιβιστές ότι δεν έχει διαβρωθεί από την εξουσία και ότι η βάση του μετρά ακόμη, αν και όχι και πάρα πολύ πλέον», εξηγεί η Εμιλιάνα Ντε Μπλάζιο.
«Κυρίως από την άποψη της δημοκρατικής νομιμοποίησης, το γεγονός ότι 100.000 άνθρωποι – όσοι είναι οι εγγεγραμμένοι στο Rousseau- ψηφίζουν στο όνομα 10 εκατομμυρίων Ιταλών που ψήφισαν το 2018 το Κίνημα των 5 Αστέρων, είναι αμφισβητήσιμο», προσθέτει.
