Δεν είναι πολύς καιρός που σημειώθηκε «σεισμός» στον κόσμο της φωτογραφίας όταν ανακαλύφθηκαν στο Σικάγο, μετά τον θάνατό της το 2009, άπειρα αρνητικά από φωτογραφικά φιλμ μιας οικιακής βοηθού, της Βίβιαν Μάιερ και όλοι στάθηκαν συγκλονισμένοι μπροστά σε μιαν ανεπανάληπτη φωτογράφο δρόμου.
Η ιστορία, τώρα, επαναλαμβάνεται: σε μια σοφίτα στην Αγία Πετρούπολη, ανακαλύφθηκαν 30.000 αρνητικά και κάποιες λίγες φωτογραφίες μιας Μάσα Ιβανσίτσοβα (1942-2000), η οποία «κατά κόσμον» ήταν καλλιτέχνης και κριτικός θεάτρου αλλά τραβούσε φωτογραφίες τις οποίες δεν έδειξε ποτέ σε κανέναν. Δίκαια, πολλοί την χαρακτηρίζουν «Βίβιαν Μάιερ της Ρωσίας».
Η Άσια Ιβανσίτσοβα-Μελκουμιάν, κόρη της Μάσα, καθάριζε μαζί με τον άντρα της μια μέρα τη σοφίτα – είχαν ξεκινήσει εργασίες ανακαίνισης του σπιτιού – και βρέθηκαν μπροστά σε μια τεράστια συλλογή αρνητικών, σύμφωνα με το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων.
«Βεβαίως και ήξερα ότι η μητέρα μου τραβούσε φωτογραφίες όλα αυτά τα χρόνια. Αυτό το οποίο εκπλήσσει είναι ότι ποτέ δεν μοιραζόταν τη δουλειά της με άλλους, ούτε καν με την ίδια την οικογένειά της» λέει η Άσια. «Αποθησαύριζε τα αρνητικά στη σοφίτα και σπάνια τα εμφάνιζε, έτσι κανείς δεν ήταν σε θέση να εκτιμήσει τους καρπούς του πάθους της» συνεχίζει.
Η Μάσα, τα χρόνια 1960-1980, είχε εμπλακεί βαθιά στο αντεργκράουντ κίνημα ποίησης και φωτογραφίας του Λένινγκραντ – τότε, το όνομα της πόλης ήταν «Λένινγκραντ». «Αγαπούσε τρεις ευφυΐες εκείνης της περιόδου: τον φωτογράφο Μπόρις Σμέλοφ, τον ποιητή Βίκτορ Κριβούλιν και τον γλωσσολόγο Μέλβαρ Μελκουμιάν, που είναι και ο πατέρας μου» αφηγείται η Άσια.
«Η αγάπη της γι’ αυτούς τους τρεις άντρες, που δεν θα μπορούσαν να είναι πιο διαφορετικοί ο ένας απ’ τον άλλον, όρισε τη ζωή της, αναλώθηκε σ’ αυτήν την αγάπη, και αυτή η αγάπη την έκανε κομμάτια. Πίστευε ακράδαντα ότι ωχριούσε μπροστά τους, και κατά συνέπεια ποτέ δεν έδειξε τη δουλειά της στη φωτογραφία, τα ημερολόγιά της και τα ποιήματά της σε κανέναν, όλη της τη ζωή» εξηγεί.
«Αγαπούσα, χωρίς μνήμη: μήπως αυτό δεν είναι επιγραφή για το βιβλίο που δεν υπάρχει; Ποτέ δεν είχα μνήμη για τον εαυτό μου. Πάντα για τους άλλους» έγραφε στο ημερολόγιό της η Μάσα Ιβανσίτσοβα.
Πέρασε χρόνια δυστυχίας σε σοβιετικά ψυχιατρεία και πέθανε, σε ηλικία 58 χρονών από καρκίνο, στην αγκαλιά της κόρης της.
Μια μικρή ομάδα στενών φίλων καταπιάνεται τώρα με το σκανάρισμα του υλικού της Μάσα. Οι φωτογραφίες της επιτρέπουν μια βαθιά ματιά στον προσωπικό της κόσμο αλλά και στην καθημερινή ζωή στο Λένινγκραντ, τα χρόνια 1960-1999.
