Πώς είναι η ζωή στη Λωρίδα της Γάζας – Η «φυλακή» των 2,2 εκατομμυρίων ανθρώπων στη Μεσόγειο

Κατοικία 2,2 εκατομμυρίων ανθρώπων, η Λωρίδα της Γάζας έχει μήκος 41 χιλιόμετρα (25 μίλια) και πλάτος 10 χιλιόμετρα. Ένας θύλακας που οριοθετείται από τη Μεσόγειο Θάλασσα, το Ισραήλ και την Αίγυπτο.

Αρχικά κατεχόμενη από την Αίγυπτο, η Γάζα καταλήφθηκε από το Ισραήλ κατά τη διάρκεια του πολέμου του 1967, της σύγκρουσης που έμεινε στην ιστορία ως ο «πόλεμος των έξι ημερών». Το Ισραήλ απέσυρε τα στρατεύματά του και περίπου 7.000 εποίκους το 2005.

Τον διοικητικό έλεγχο της περιοχής, που παραμένει σε έναν διαρκή αποκλεισμό, έχει η ισλαμιστική παλαιστινιακή οργάνωση Χαμάς, η οποία ήρθε σε βαθιά ρήξη το 2007 με την Παλαιστινιακή Αρχή, το παλαιστινιακό όργανο αυτοδιοίκησης που ιδρύθηκε το 1994 και αναγνωρίζεται από τη διεθνή κοινότητα ως ο νόμιμος εκπρόσωπος των παλαιστινίων. Η Παλαιστινιακή Αρχή, που επί της ουσίας ελέγχεται από τη Φατάχ, έχει τη διοίκηση της Δυτικής Όχθης.

Αφότου την εξουσία ανέλαβε η Χαμάς, η οποία έχει χαρακτηριστεί από τις ΗΠΑ, την ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο ως «τρομοκρατική οργάνωση», το Ισραήλ και η Αίγυπτος έχουν περιορίσει την κυκλοφορία αγαθών και ανθρώπων μέσα και έξω από τη Γάζα, υποστηρίζοντας πως ο αποκλεισμός τους είναι απαραίτητος για λόγους ασφαλείας.

Οι συγκρούσεις της Χαμάς με τις ισραηλινές δυνάμεις είναι συχνές, κυρίως με εκτόξευση ρουκετών από τον παλαιστινιακό θύλακα. Στις 7 Οκτωβρίου, εκατοντάδες μαχητές της Χαμάς εξαπέλυσαν μια άνευ προηγουμένου επίθεση στο νότιο Ισραήλ, σκοτώνοντας τουλάχιστον 1.200 ανθρώπους και παίρνοντας δεκάδες ομήρους πίσω στη Γάζα.

Το Ισραήλ ως απάντηση έχει εξαπολύσει σφοδρούς βομβαρδισμούς στη Γάζα, κατά τους οποίους σκοτώθηκαν περισσότεροι από 1.000 Παλαιστίνιοι, ενώ συγκεντρώνει στρατεύματα για μια πιθανή χερσαία επιχείρηση. Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ έχει δεσμευτεί να διαλύσει τη Χαμάς και να «αλλάξει τη Μέση Ανατολή».

«Πλήρης πολιορκία»

Ως μέρος της απάντησής του στην επίθεση της Χαμάς, ο υπουργός Άμυνας του Ισραήλ διέταξε μια «πλήρη πολιορκία» της Γάζας στις 9 Οκτωβρίου, προσθέτοντας: «Δεν θα υπάρχει ηλεκτρισμός, ούτε τρόφιμα, ούτε καύσιμα, όλα είναι κλειστά». Ο Ισραηλινός υπουργός υποδομών διέκοψε αργότερα και την παροχή νερού στη Λωρίδα.

Η κίνηση προκάλεσε την άμεση επιδείνωση της δεινής ανθρωπιστικής κατάστασης στη Γάζα, όπου το 80% του πληθυσμού είχε ήδη ανάγκη τη διεθνή βοήθεια για να επιβιώσει.

Το μοναδικό εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στη Γάζα σταμάτησε να λειτουργεί αφού τελείωσαν τα καύσιμα στις 11 Οκτωβρίου, με αποτέλεσμα τα νοσοκομεία να κατακλύζονται από τραυματίες που βασίζονται σε εφεδρικές γεννήτριες. Ορισμένα νοσοκομεία αναμένεται να ξεμείνουν από καύσιμα εντός των ημερών.

Περισσότεροι από 600.000 άνθρωποι έμειναν επίσης χωρίς πόσιμο νερό εξαιτίας της απόφασης του Ισραήλ να διακόψει την παροχή νερού. Οι τοπικές αντλίες νερού και τα συστήματα αποχέτευσης θα χρειαστούν επίσης καύσιμα για να λειτουργήσουν.

Το κλείσιμο της διέλευσης εμπορευμάτων Kerem Shalom με το Ισραήλ σημαίνει ότι τα αποθέματα τροφίμων εξαντλούνται: το ένα τρίτο των καταστημάτων στη Γάζα αναφέρει έλλειψη εμπορευμάτων. Ο ΟΗΕ λέει ότι τα περισσότερα καταστήματα έχουν αρκετό φαγητό για περίπου δύο εβδομάδες. Τουλάχιστον 200.000 άνθρωποι έχουν εκτοπιστεί, αφού τράπηκαν σε φυγή από φόβο για τη ζωή τους ή επειδή τα σπίτια τους καταστράφηκαν από αεροπορικές επιδρομές. Οι περισσότεροι βρίσκουν καταφύγιο σε σχολεία του ΟΗΕ.

Κυλιόμενες διακοπές ρεύματος

Ακόμη και πριν από την τρέχουσα σύγκρουση, οι διακοπές ρεύματος ήταν καθημερινό φαινόμενο στη Γάζα, με τα νοικοκυριά να λαμβάνουν ηλεκτρική ενέργεια μόνο για 13 ώρες την ημέρα κατά μέσο όρο, σύμφωνα με τον ΟΗΕ. Η Λωρίδα της Γάζας αγόραζε σχεδόν τα δύο τρίτα της ισχύος της από το Ισραήλ, με μόλις το ένα τρίτο να παράγεται από το τοπικό εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας. Ακόμα και υπό αυτές τις συνθήκες, η συνδυασμένη προσφορά κάλυψε λιγότερο από το ήμισυ της ζήτησης.

Για να αντιμετωπίσουν τις διακοπές ρεύματος, οι πάροχοι υπηρεσιών και τα νοικοκυριά καταφεύγουν σε εφεδρικές γεννήτριες, οι οποίες ωστόσο δεν αποτελούν μια αξιόπιστη λύση, πρώτον εξαιτίας της εξάρτησής τους από καύσιμα, τα οποία δύσκολα βρίσκονται, και δεύτερον εξαιτίας των περιορισμών στις εισαγωγές ανταλλακτικών, καθώς το Ισραήλ τα ταξινομεί ως εξοπλισμό «διπλής χρήσης», δηλαδή που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και για στρατιωτική χρήση.

Κλείσιμο συνόρων

Οι άμαχοι έχουν ελάχιστες ελπίδες να μπορέσουν να φύγουν από τη Γάζα για να ξεφύγουν από τη σύγκρουση. Το Ισραήλ έχει κλείσει επ’ αόριστον το πέρασμα Erez στα βόρεια της Λωρίδας, ενώ το ελεγχόμενο από την Αίγυπτο συνοριακό πέρασμα της Ράφα στο νότο έκλεισε στις 9 και 10 Οκτωβρίου λόγω των ισραηλινών αεροπορικών επιδρομών.

Πριν από την κλιμάκωση, απαγορεύτηκε στους Παλαιστίνιους να εγκαταλείψουν τη Γάζα μέσω του Ισραήλ, εκτός εάν λάμβαναν άδεια εξόδου που είχε εκδοθεί από το εβραϊκό κράτος. Οι άδειες περιορίζονταν σε εργάτες, επιχειρηματίες, ιατρικούς ασθενείς και τους συντρόφους τους και εργαζόμενους σε ανθρωπιστικές οργανώσεις.

Τον Αύγουστο, επετράπη σε 58.600 άτομα να ταξιδέψουν μέσω του Erez, ποσοστό που ήταν 65% πάνω από τον μηνιαίο μέσο όρο για το 2022, σύμφωνα με τον ΟΗΕ.

Οι Παλαιστίνιοι που ήθελαν να φύγουν μέσω της Ράφα, εν τω μεταξύ, έπρεπε να εγγραφούν στις παλαιστινιακές αρχές αρκετές εβδομάδες νωρίτερα και να υποβάλουν αίτηση στην Αίγυπτο, η οποία επιβάλλει επίσης περιορισμούς και αυστηρούς ελέγχους ασφαλείας. Η Αίγυπτος επέτρεψε σε μόλις 19.600 ανθρώπους να εξέλθουν από τη Γάζα μέσω της Ράφα τον Αύγουστο, που ήταν ο υψηλότερος αριθμός από τον Ιούλιο του 2012.

Συνωστισμός και κατεστραμμένα σπίτια

Η Γάζα είναι μια από τις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές στον κόσμο. Κατά μέσο όρο, υπάρχουν περισσότεροι από 5.700 άνθρωποι ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο – παρόμοια με την πυκνότητα του πληθυσμού στο Λονδίνο – αλλά ο αριθμός αυτός αυξάνεται σε περισσότερους από 9.000 στην πόλη της Γάζας.

Λίγο περισσότερο από το 75% του πληθυσμού της Γάζας -περίπου 1,7 εκατομμύρια άνθρωποι- είναι εγγεγραμμένοι πρόσφυγες, σύμφωνα με τον ΟΗΕ. Περισσότεροι από 500.000 από αυτούς ζουν σε οκτώ πολυσύχναστους καταυλισμούς που βρίσκονται σε όλο τον παλαιστινιακό θύλακα. Οι συγκρούσεις μεταξύ των Παλαιστινίων μαχητών στη Γάζα και το Ισραήλ, και ο αργός ρυθμός της ανοικοδόμησης, έχουν αφήσει πολλούς ανθρώπους χωρίς επαρκή στέγαση.

Τα Ηνωμένα Έθνη δήλωσαν τον Ιανουάριο ότι από τα 13.000 σπίτια που καταστράφηκαν από το 2014, περίπου 2.200 δεν έχουν ακόμη ανοικοδομηθεί. Άλλα 72.000 σπίτια που υπέστησαν μερικές ζημιές δεν είχαν λάβει καμία βοήθεια για επισκευή.

Η ανακατασκευή έχει παρεμποδιστεί από την περιορισμένη πρόσβαση σε δομικό υλικό και εξειδικευμένο εξοπλισμό λόγω των περιορισμών του Ισραήλ σε είδη «διπλής χρήσης». Παλαιστίνιοι αξιωματούχοι λένε ότι οι τρέχουσες ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές έχουν καταστρέψει 1.000 σπίτια και ότι 500 έχουν υποστεί τόσο σοβαρές ζημιές που είναι ακατοίκητα.

Υπηρεσίες υγείας υπό πίεση

Οι δημόσιες εγκαταστάσεις υγείας της Γάζας συχνά επηρεάζονται από διακοπές ρεύματος και ελλείψεις ιατρικών προμηθειών και εξοπλισμού. Πολλές υπηρεσίες και εξειδικευμένες θεραπείες δεν είναι διαθέσιμες.

Ο ΟΗΕ λέει ότι ο αποκλεισμός του Ισραήλ και της Αιγύπτου, οι χαμηλότερες δαπάνες για την υγεία από την Παλαιστινιακή Αρχή που εδρεύει στη Δυτική Όχθη και η εσωτερική πολιτική σύγκρουση μεταξύ της Παλαιστινιακής Αρχής – που έχει την ευθύνη για την υγειονομική περίθαλψη στα παλαιστινιακά εδάφη – και της Χαμάς ευθύνονται για την κατάσταση στο σύστημα υγείας.

Οι ασθενείς από τη Γάζα που χρειάζονται σωτήρια ή προηγμένη περίθαλψη σε νοσοκομεία της Δυτικής Όχθης ή της Ανατολικής Ιερουσαλήμ πρέπει πρώτα να καταθέσουν σχετικό αίτημα που θα εγκριθεί από την Παλαιστινιακή Αρχή και εν συνεχεία δελτία εξόδου που θα εγκριθούν από τις ισραηλινές αρχές.  Από το 2008 έως το 2022, περισσότερες από 70.000, αριθμός που ισοδυναμεί με το ένα τρίτο των αιτήσεων για άδεια ασθενών καθυστέρησαν ή απορρίφθηκαν. Ασθενείς πέθαναν ενώ περίμεναν απάντηση στην αίτησή τους.

Περιορισμένη γεωργία και αλιεία

Ο ΟΗΕ λέει ότι περίπου 1,3 εκατομμύρια άνθρωποι βρίσκονται σε κατάσταση επισιτιστικής ανασφάλειας και χρειάζονται επισιτιστική βοήθεια στη Γάζα. Ο πληθυσμός εξαρτάται από τις εισαγωγές για να καλύψει τις ανάγκες του. Περίπου το 22% από τα 12.000 φορτηγά εμπορευμάτων που επέτρεψαν το Ισραήλ και η Αίγυπτος να περάσουν από τις διαβάσεις Κερέμ Σαλόμ και Ράφα τον Αύγουστο του 2023 ήταν προμήθειες τροφίμων, σύμφωνα με τον ΟΗΕ.

Οι ισραηλινοί περιορισμοί στην πρόσβαση σε γεωργική γη και στην αλιεία έχουν μειώσει την ποσότητα τροφής που μπορούν να παράγουν οι ίδιοι οι κάτοικοι της Γάζας. Οι περιοχές έως και 100 μέτρα από τον ισραηλινό περιμετρικό φράχτη μήκους 60 χιλιομέτρων θεωρούνται περιοχές «απαγορευμένες». Οι αγρότες δεν μπορούν να καλλιεργήσουν τίποτα εκεί, ακόμα κι αν έχουν τη γη. Άτομα εκτός από αγρότες δεν επιτρέπονται να πλησιάσουν σε απόσταση 300 μέτρων.

Το Ισραήλ επιβάλλει επίσης ένα όριο πλεύσης στη Μεσόγειο Θάλασσα, που σημαίνει ότι οι κάτοικοι της Γάζας και περίπου 5.000 ψαράδες και εργαζόμενοι στον τομέα, μπορούν να ψαρεύουν μόνο σε μια ορισμένη απόσταση από την ακτή – αυτή τη στιγμή μεταξύ 6 και 15 ναυτικών μιλίων. Μάλιστα μετά την τελευταία σύγκρουση, το Ισραήλ εκτός του κλεισίματος του περάσματος Κερέμ Σαλόμ και απαγόρευσε και κάθε αλιευτική δραστηριότητα.

Για να προσπαθήσει να ξεπεράσει τον αποκλεισμό, η Χαμάς έχει κατασκευάσει ένα δίκτυο σηράγγων που χρησιμοποιεί για να μεταφέρει αγαθά υπογείως στη Λωρίδα της Γάζας από την Αίγυπτο. Το Ισραήλ αναφέρει πως οι σήραγγες χρησιμοποιούνται και από μαχητές της Χαμάς για να μεταφέρουν όπλα και να κινούνται εκτός των ισραηλινών «ραντάρ».

Η έλλειψη νερού είναι ρουτίνα

Το 95% του πληθυσμού της Γάζας δεν έχει διαθέσιμο καθαρό νερό. Λόγω της υπερβολικής άντλησης από τον παράκτιο υδροφόρο ορίζοντα και της διείσδυσης από θαλασσινό νερό και λύματα, το νερό της βρύσης είναι αλμυρό και μολυσμένο και ακατάλληλο για πόσιμο.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έθεσε την ελάχιστη απαίτηση για ημερήσιες ανάγκες σε νερό στα 100 λίτρα ανά άτομο – για να καλύψει τις ανάγκες για πόσιμο νερό, για το πλύσιμο, το μαγείρεμα και το μπάνιο. Στη Γάζα, η μέση κατανάλωση είναι περίπου 84 λίτρα. Μόνο 27 λίτρα από αυτά θεωρούνται κατάλληλα για ανθρώπινη χρήση.

Ο ΟΗΕ προειδοποίησε στις 10 Οκτωβρίου ότι η απόφαση του Ισραήλ να διακόψει τις προμήθειες νερού, ηλεκτρισμού και καυσίμων θα οδηγήσει σε ακόμη σοβαρότερη έλλειψη πόσιμου νερού. Ανέφερε ότι οι τοπικές αρχές παροτρύνουν τους κατοίκους να εξοικονομήσουν νερό για να διατηρήσουν τις βασικές υπηρεσίες και ότι οι μονάδες επεξεργασίας λυμάτων είχαν σταματήσει να λειτουργούν λόγω έλλειψης καυσίμων, με αποτέλεσμα δεκάδες εκατομμύρια γαλόνια ακατέργαστων λυμάτων να χύνονται καθημερινά στη θάλασσα.

Σχολεία που χρησιμοποιούνται ως καταφύγια

Πολλά παιδιά φοιτούν σε σχολεία που διευθύνονται από τον ΟΗΕ και πολλά από αυτά λειτουργούν ως καταφύγια για δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους της τελευταίας σύγκρουσης. Σύμφωνα με την παλαιστινιακή υπηρεσία προσφύγων UNRWA, το 71% των 278 σχολείων της στη Γάζα λειτουργούν με σύστημα «διπλής βάρδιας», δηλαδή ένα σχολείο το πρωί και ένα άλλο το απόγευμα. Το μέσο μέγεθος τάξης ήταν περίπου 41 μαθητές το 2022. Το ποσοστό αλφαβητισμού για τα άτομα ηλικίας 15-19 ετών ήταν 98% το 2021.

Υψηλή ανεργία των νέων

Η Γάζα έχει έναν από τους νεότερους πληθυσμούς στον κόσμο, με σχεδόν το 65% του πληθυσμού κάτω των 25 ετών, σύμφωνα με το CIA World Factbook. Αυτό συγκρίνεται με λίγο πάνω από το 20% στο Λονδίνο, όπου σύμφωνα με στοιχεία από την απογραφή του 2021, περισσότερο από το 65% των ανθρώπων είναι ηλικίας μεταξύ 25 και 64 ετών.

Πάνω από το 80% του πληθυσμού ζει σε συνθήκες φτώχειας στη Γάζα, όπου τα επίπεδα ανεργίας είναι από τα υψηλότερα στον κόσμο, φτάνοντας το 45% το 2022. Η ανεργία των νέων είναι πολύ υψηλότερη, με το 73,9% των ατόμων ηλικίας μεταξύ 19 και 29 ετών να είναι κάτοχοι απολυτηρίων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ή πανεπιστημιακών πτυχίων εκτός εργασίας.